Бүгүн Зоя Ивановна Никанорова туһунан суруйабыт. Кини сибэкки сытынан дыргыйар кэрэттэн кэрэ дьарыктаах флорист-урбаанньыт. Сүүрбэччэ сыл устата дьонугар-сэргэтигэр үөрүүнү бэлэхтээн кэллэ. Бу сыллар тухары төһөлөөх элбэх киһи кини сибэккилэрин бэлэх уунан тапталга билиммитэ, чугас киһитин үөрдүбүтэ буолуой? Ааҕан ситэрбит да саарбах. Билигин тылы урбаанньыкка биэрэбит.

– Зоя Ивановна, биисинэһиҥ хаһан, туохтан саҕаламмытай?

– Сүүрбэччэ сыл анараа өттүгэр саҕалаабытым. Ол саҕана Сабыылаах ырыынакка атыыһытынан үлэлиир этим. Оччотооҕу ырыынагы бүтүннүү кэлии дьон баһылаан олорбуттара. Сахалар атах-бытах үлэлэргэ эрэ сылдьарбыт. Ол кэмҥэ мин 40-мун туола иликпин. Мэлдьи “бэйэлээх бэйэм дойдубар олорон омуктарга хамначчыттыы сылдьабын” диэн кыһыйа саныырым. Онон ээр-сэмээр хайдах үлэлииллэрин көрөн үөрэнэргэ санаммытым.

Урут Дьокуускайга сибэкки Сабыылаах ырыынакка эрэ атыыланара, ол иһин олус элбэх киһи сылдьара. Онтон сылыктаатахха, сибэккинэн дьарыктанар кэскиллээх буолуох чинчилээҕэ. Соннук түөрт сыл атыыһыттаан бараммын, күтүөтүм Семен Николаевич Назаровтыын сүбэлэһэн баран, миэстэ ылбыппыт уонна бэйэбэр үлэлээн барбытым. Ол саҕана, атыыһыттыы сылдьан үгүс эрэйи көрсүбүт буоламмын, “арай биир эмэ үтүө күн үлэһиттэнэр буоллахпына, ытыктаан-убаастаан мэлдьи бэйэбин кытта тэҥҥэ илдьэ сылдьыам” диэн андаҕар бэриммитим. Онон күн бүгүнүгэр диэри атыыһыттарбын чугас дьүөгэ оҥостон, олус эйэлээхтик уонна ситиһиилээхтик үлэлии-хамсыы сылдьабыт.

– Бастаан саҕалыыргар төһө ыарахан этэй?

– Ханнык баҕар дьыалаҕа бастаан утаа араас ыарахаттары көрсөҕүн. Киһи билбэтэ-көрбөтө, сатыыра-сатаабата элбэх буоллаҕа. Мин 2003 с. саҕалаабытым. Оччолорго Дьокуускайга сибэккинэн дьарыктанар саха дьахтара даҕаны суоҕа. Онон бу эйгэҕэ биир бастакынан киирбитим.

Бастакы хардыыларбар бииргэ үлэлиир дьүөгэм көмөлөспүтэ. Кини сүбэтинэн ИП-бын регистрациялаабыппыт, нолуокпутун да көмөлөөн төлөөбүппүт. Кэргэним Поликарп Поликарпович Никаноров көмөтө эмиэ улахан. Кылгас кэм иһигэр сүүрэн-көтөн расчетнай счет астаран, тэрилтэлэри кытта үлэлиир кыаҕы үөскэппитэ. Ону таһынан, Ага Курнашова бэстээхтэри кытта кэпсэтэн, 2000 сылтан биир маҕаһыыҥҥа сибэкки атыылаан барбыппыт. Кини Павловскай маҕаһыыныгар атыылаабыта. Киһи быһыытынан сэргэх, элэккэй буолан, бастаан саҕалыырбытыгар дьону сүрдээҕин тардыбыта, биһигини улаханнык абыраабыта. Чэ, ити курдук, барыта бэйэ бэйэтиттэн ситимнэнэн, кыраттан саҕаланан барбыта.

– Билигин хас маҕаһыыннааххын?

– Билигин түөрт маҕаһыыннаахпын. Икки маҕаһыыны кыыһым Анжелика Никанорова Аллараа Бэстээххэ уонна Майаҕа үлэлэтэр. Майаларым барахсаттар бэйэлэрэ көрдөһөн, сүүрэн-көтөн, көмөлөһөн астарбыттара. Онон мэҥэлэрбэр улаханнык махтанабын. “Сибэкки – үөрүү” диэн эппиттэрэ күн бүгүнүгэр диэри сүрэхпэр сылаастык сөҥөн сылдьар.

Дьокуускайга биир маҕаһыыны уолум Арнольд бэйэтэ эмиэ элбэхтик сыралаһан, туруорсан аспыта. Онон билигин лаппа кэҥээтибит: 10 атыыһыттаахпыт уонна биир буҕаалтырдаахпыт. Бэйэм сахам дьонугар үлэ миэстэтин таһаарбыппыттан үөрэбин эрэ.

– Кырдьыгынан эттэххэ, тоҕо чопчу сибэккинэн бардыҥ? Арай, ас-үөл эбэтэр таҥас-сап маҕаһыынын арыйбытыҥ буоллар, хайдах буолуо этэй?

–  Мин саныахпар, киһи бэйэтэ сылдьа үөрэммит эйгэтигэр сырыттаҕына, үлэтэ-хамнаһа ордук тахсыылаах буолар. Холобур, мин атыыһыттыы, сибэккинэн дьарыктана сырыттаҕым дии. Онон бу эйгэ миэхэ өйдөнөр, ордук чугас. Ол да буоллар, атыыһыттыы сылдьарым быыһыгар, биир сайын таҥас атыылаан көрбүтүм. Ол эрээри, адьас сирбитим, сөбүлээбэтэҕим. Хайдах эрэ миэнэ буолбатах этэ. Онон сибэккилэрбэр төннүбүтүм.

–  Арба, бастаан саҕалыыр 2003 сылгар төнүннэххэ, бэйэҥ сибэкки маҕаһыынын хаһаайкатын быһыытынан үлэҥ бастакы күнэ хайдах саҕаламмытай? Ол бэлиэ күнү төһө өйдүүгүн?

– Өйдөөн бөҕө. Хайдах умнуохпунуй?! Бастакы күнүм умнуллубат бырааһынньык кэриэтэ ааспыта. Этэргэ дылы, биир да барыс харчы киирбэтэҕэ даҕаны. Нэһиилэ фурнитурам ороскуотун эрэ сабыммытым. Ол гынан баран, үгүс киһиэхэ үөрүүнү бэлэхтээбиппиттэн бэйэм сүргэм көтөҕүллүбүтэ. Ыра санаам туоллаҕа дии. Онон, ол күн ис испиттэн үөрэн сандаара, сырдыы сылдьыбытым.

– Барыс туһунан ахтан ааспычча ыйытыым... Дьарыгыҥ төһө дохуоттааҕый?

– Дьиҥэр, сибэккинэн элбэх харчыны кыайан оҥорбоккун. Ороскуота элбэҕэ бэрт. Аны туран, биһиги атыыга чэпчэки сыаналаах сибэккилэри аҕалтаран хам-хаадьа эрэ таһаарабыт. Ол оннугар, үрдүк хаачыстыбалаах, сыаналаах сибэккилэри сакаастыыбыт. Этэргэ дылы, “бытааннык, ол гынан баран эрэллээхтик иннибит диэки дьулуһабыт”. Кими да хаһан да албыннаабаппыт, табаарбыт мэлдьи хаачыстыбалаах буоларын ситиһэбит.

Судургутук эттэххэ, укпут харчыбытын төнүннэрэбит, үлэһиттэрбитигэр үчүгэй хамнаһы төлүүбүт, онон бүтэр. Оттон дохуот диэтэххэ, ыйга син биир барыбытыгар үчүгэй хамнас киирэ турар. Тус бэйэбэр үлэттэн дуоһуйууну, астыныыны ылар – дьол. Үлэһиттэрим астына үлэлии кэлэллэрин, кыһаллан үлэлииллэрин көрөр – эмиэ туспа дьол.

Оҕолорбун эмиэ оннук ииппитим. Кыыһым да, уолум да атыыһыттарбытын өрүү “Наша Шура”, “Наша Женечка” диэн таптаан ааттыыллар. Буҕаалтырбытын бары ытыктаан “Наша Марианна” диибит.

Бэйэм дьүөгэбин Федора Васильевна Алексееваны кытта үлэлиибин. Дорам миэхэ чугас уонна саамай эрэнэр киһим. Кини айылҕаттан дьоҕурдаах флорист. Олох ханна да суох, ураты көстүүлээх букеттары оҥорор кыахтаах.

– Аллара Бэстээххэ уонна Майаҕа үлэлиир кыргыттарыҥ туһунан кылгастык кэпсиэҥ дуо?

– Мэҥэҕэ талааннаах, айылҕаттан флорист, бэйэлэрэ сибэкки курдук кэрэ, нарын-намчы  саха кыргыттара үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Аллараа Бэстээххэ Мария Захаровна Шергина, Виолетта Ивановна Андреева үлэлии сылдьаллар. Кинилэр букеттара бэйэлэрин курдук мэлдьи кырасыабай, аныгылыы көрүҥнээх буолаллар. Мария – ыал ийэтэ, билигин тэҥинэн учуутал үөрэҕэр үөрэнэр. Оттон Виолетта – саха кэрэчээн кыысчаана, маҕаһыыммыт киэргэлэ, түөрт оҕо амарах ийэтэ. Кыргыттарбыт аһара кыһамньылаахтар, үлэлэригэр эппиэтинэстээхтэр. Онон бэстээхтэр маҕаһыыммытыгар сөбүлээн сылдьаллар. Өрүү: “Биһиэхэ саамай кэрэ сибэккилэр бааллар” диир үгэстээхтэр. Ону мин: “Арааһа, кыргыттарбын этэҕит быһыылаах”, – диэн дьээбэлэнэбин. Ити кыргыттар кыра оҕолоох буоланнар, Зоя Васильевна Смирнова диэн тутаах үлэһиттээхпит. Зоя бэйэтэ сэбиэдиссэй кэриэтэ киһи. Кини баар буолан уһун күннээх үлэ мэлдьи кыайтарар.

Аны майаларбар барыым. Майаҕа икки атыыһыттаахпыт. Оксана Иннокентьевна Иванова диэн саха үтүөкэннээх далбар хотуна, үс оҕо амарах ийэтэ үлэлиир. Флорист идэтин олус сөбүлээтэ. Үлэтин ис иһиттэн дуоһуйан, сөбүлээн оҥорор. Кинини кытта Александра Семеновна Иванова диэн нарын саха кыыһа үлэлэһэр. Эмиэ айылҕаттан ураты дьоҕурдаах флорист. Инники эрэлбит диэххэ сөп.

Бэйэм үлэһиттэрбэр истиҥник сыһыаннаһабын, барыларын ийэлии астынабын. Тэрилтэбит үтүө үгэһинэн хас бырааһынньык ахсын сынньалаҥ көрсүһүүлэрин тэрийэбит. Ирэ-хоро кэпсэтэн, дуоһуйа сынньанан, оонньоон-көрүлээн иллэҥ кэммитин атаарабыт.

– Сибэккинэн дьарыктанарга туох эмэ үөрэх наада дуо?

– Биллэн туран, сибэкки – олус кэбирэх, түргэнник кэхтимтиэ, кубарыйымтыа нарын-намчы үүнээйи. Ону кыһамньылаахтык көрөн-истэн, бүөбэйдээн сылдьыахха наада. Маны барытын флорист кыргыттарым дьаһайаллар. Кыыһым Анжелика иккитэ анал үөрэхтэри ааспыта. Билигин бэйэтэ үлэһиттэрбитигэр маастар-кылаастары ыытар. Күн бүгүн кыргыттарым барыны бары сатыыллар. Хайдах баҕарар кэрэни айан-тутан таһаарыахтарын сөп.  

Аны туран, урбаанньыт киһи атыылаһааччыларын уйулҕатыгар, майгытыгар-сигилитигэр син биир быһаарсар буолуохтаах. Дьону кытта түргэнник уопсай тылы булар, дьэллэм, сайаҕас киһи үлэтэ-хамнаһа ситиһиилээх буолар. Ити курдук, сибэкки эйгэтин ымпыга-чымпыга эмиэ элбэх.  

– Сибэкки биисинэһэ дьыл кэмиттэн олус улахан тутулуктааҕа чахчы. Арааһа, дьон саамай элбэх сибэккини балаҕан ыйын 1 күнүгэр, Дьахтар күнүгэр, Тапталлаахтар күннэригэр ылар буолуохтаах. Ханнык бырааһынньыкка саамай элбэх сибэкки атыыга барарый?

– Кырдьык, сибэкки биисинэһэ дьыл кэмиттэн улахан тутулуктаах. Кыһыҥҥы өттүгэр атыы-тутуу хобдох соҕус буолар. Ону, хата бастайааннай килийиэннэрдээх буолан, абыранабыт. Сүүрбэччэ сыл үлэлээбиппит син биллэр. Бэйэбит “клиентскэй” базалаахпыт. Онтубут аһара көмөлөһөр.

Саамай атыы барар кэмэ – Дьахтар күнэ. Дьэ, онно түүннэри-күнүстэри хачыгырайабыт. Ордук тюльпаны ылаллар. Тюльпан – олус хаппырыыс сибэкки. Киһи илиитин үчүгэйдик билэр. Сороҕу тута сөбүлээбэт, көрдөрбүтүнэн өлбөөрөн, хагдарыйан хаалар. Онон туспа дьоҕурдаах эрэ буоллаххына, улаатыннаран атыыга таһаарыаххын сөп. Итинник түүннэри утуйбакка бүөбэйдээн сибэккилэрбитин атыылаһааччыга тиэрдэбин. Бэл, сорох кистэлэҥнэрбин үлэһиттэрим кытта билбэттэр. Тоҕо диэтэххэ, сатабыл өр сыллаах үөрүйэҕи эрэ кытта кэлэр.

– Бэйэҕэр сибэкки бэлэхтииллэрин сөбүлүүгүн дуо?

– Сибэккини олус сөбүлүүр киһи буоларым быһыытынан, астынабын аҕай. Аһаҕастык эттэххэ, бэлэх ыларбынааҕар, бэлэх оҥорорбун сөбүлүүбүн. Ол гынан баран, дьон биэрдэҕинэ ис дууһабыттан үөрэбин.

– Сибэккини сүрүннээн кимнээх атыылаһалларый?

– Туох да диэбит иһин, эр дьон барахсаттар сибэккини ордук элбэхтик ылаллар. Ырыынакка үлэлиир нуучча дьахталлара: “Саха эр дьоно – саамай элбэх сибэккини атыылаһааччылар”, – диэн бэрт өрдөөҕүттэн ыла этэллэр. Ол курдук, атыы 60 %-нын кинилэр оҥороллор. Онно мин толору сөбүлэһэбин. Тоҕо диэтэххэ, биһиги, саха дьахталлара, кыргыттара айылҕаҕа ордук чугаспыт, уйаммыт, чычааспыт. Ону эр дьоммут курдаттыы таайаллар, сэрэйэллэр. Ол иһин биһиэхэ сибэкки дьөрбөтүн бэлэх ууна сатыыллар. Сибэкки – дьахтар дууһатын бырааһынньыга!   

– Дьон сибэкки суолтатын төһө билэрий?

– Дьахтар аймах сибэкки суолтатыгар үчүгэйдик быһаарсар. Ол иһин эр дьоммут ону учуоттаан ылаллар. Холобур, хрезантеманы, розаны “таптал” сибэккилэрэ диэн билэбит. Кинилэри сааһыттан тутулуга суох таптыыр эбэтэр сөбүлүүр киһигэр бэлэхтиэххин сөп. Оттон чаҕылхай гербераны ханнык баҕарар эдэр киһиэхэ, ол иһигэр эр киһиэхэ эмиэ, биэриэххэ сөп. Гербера – араас өҥнөөҕүн иһин үөрүү, дьол-соргу бэлиэтин курдук көрүллэр.

Ирис, ромашка, лилия, саранка, фрезия – Сахабыт сирин айылҕатын санаталлар. Баларынан араас букеттары оҥортороллор. Онон мин мэлдьи кинилэр атыыга баар буолалларыгар кыһанабын.

Лилия диэн – эдэр кыыс оҕо сибэккитэ. Арассыыйаҕа “кийиит сибэккитэ” диэн ааттанар. Ити курдук, ким тугу сөбүлүүрүнэн, кимиэхэ анаан ыларынан кэлэн атыылаһан бараллар.