Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . 1 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Уһун үйэлэнии соругунан

СӨ Ил Дарханын уонна Бырабыыталыстыбатын пресс-сулууспата иһитиннэрэринэн, Саха Сиригэр 20 тыһ. тахса аҕам саастаах дьон көхтөөх уһун үйэлэнии бырагыраамаларынан хабыллаллар.
18.04.24 15:55

Экэниэмикэ

397 500 солк. хамнастаах фрезеровщигы үлэҕэ ыҥыраллар

Билигин Арассыыйа уонна Саха Сирин үрдүнэн үлэтэ суох дьон ахсаана хаһааҥҥытааҕар даҕаны аччаан турар кэмэ. Бырамыысыланнаска 300 000 – 390 000 солк. хамнастаах үлэ миэстэтэ кырыы кырыытынан, итинник үрдүк хамнаска, киһи эрэ сөҕүөх, үлэһит тиийбэт. Ол туһунан…
17.04.24 09:46

Уопсастыба

Пааматынньыктары саҥардыы

Быйылгы сылга Дьокуускайга сэттэ пааматынньыгы тупсарыахтара. Ол курдук, Ленин, митрополит Вениамин, Дежнев уонна Абакайаада, Бекетов, Кулаковскай, 1920-с сс. хомсомуоллар пааматынньыктара уонна Гагарин бүүһэ, итиэннэ Покровскайга Г.Орджоникидзе дьиэтэ…
18.04.24 18:08

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

«Марфа» кинигэ биһирэмэ

Кулун тутар 3 күнүгэр СӨ Судаарыстыбаннай сыыркатын уораҕайыгар Арассыыйа үтүөлээх, Саха Сирин норуодунай артыыһын Марфа Колесова-Расторгуева чаҕылхай олоҕун, үлүскэннээх үлэтин сырдатар «Марфа» кинигэни биһирэмнээтилэр. Бу күн Марфа Петровна төрөөбүт күнэ…
05.04.24 12:24

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Быйыл дьылбыт эрдэ кэлэн, дьон күн сардаҥатын сыламынан угуттанан, оҕуруоттарыгар санаалара көнньүөрэн туран үлэлиир. Бүгүн СР тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Прасковья Львованы кытары хортуоппуйу олордуу кистэлэҥин туһунан кэпсэппиппин таһаарабын.

Быйыл дьылбыт эрдэ кэлэн, дьон күн сардаҥатын сыламынан угуттанан, оҕуруоттарыгар санаалара көнньүөрэн туран үлэлиир. Бүгүн СР тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Прасковья Львованы кытары хортуоппуйу олордуу кистэлэҥин туһунан кэпсэппиппин таһаарабын.

Хортуоппуй сымнаҕас буордаах сири сөбүлүүр. Саха сиригэр үүнээйи үүнэригэр сөптөөх сир дьапталҕата олус чараас. Холобур, күрдьэҕинэн сир кырсын алдьатан көрдөххө, иҥэмтиэлээх хара буора чараас буолар, онтон аллараатыгар үүнээйи үүнэригэр табыгаһа суох кытаанах буор кэлэр. Ол иһин, оҕуруот сирин олус дириҥник хорутуллубат. Дириҥник ыллахха, кытаанах буора үрдүгэр тахсар. Эбэтэр оҕуруот сирин иҥэмтиэлээх буорун элбэтээри хара буору эбии куттарыахха сөп. Итиэннэ кытаанах буордаах сири өрүс кумаҕын (туойа суох буолуохтаах) эбэн сымнаталлар. Сорох дьон кыһыл буорунан үлүһүйэллэр уонна кумахтаах кыһыл өҥнөөх хайа буорун куттараллар. Ол сыыһа. Хайа кумаҕар (кыһыл буоругар) туойдаах буолар. Бу буор көпсөркөйө суох, уу кутуллубатаҕына хатыччы хатан хаалар. Маннык буорга үүнээйи тыыммакка кэхтэн барар. Төһөнөн буор сымнаҕас, көпсөркөй, соччонон хортуоппуй тыынар, силистэрэ үүнэригэр чэпчэки, үүнүүтэ өлгөм буолар. Хортуоппуй сиригэр сүөһү сибиэһэй ноһуомун кутуллубат. Тоҕо диэтэххэ, сибиэһэй ноһуому кытары буорга үүнээйи ыарыыларын бактериялара киириэхтэрин сөп. Итиэннэ сыыс от сибиэһэй ноһуомнаах сиргэ сөбүлээн үүнэр. Сибиэһэй ноһуом олус итиини биэрэр хаачыстыбалаах, ол иһин хортуоппуй үүнэн иһэн умайан хаалыан сөп. Буору уоҕурдар туһуттан 5-6 сыл сыппыт эргэрбит ноһуому кутар үчүгэй. Ол эрээри миэрэни тутуһар ордук, олус эргэ ноһуомунан үлүһүйэр сыыһа. Билигин атыыга “Исполин картофельный”, “Исполин универсальный” диэн органическай уоҕурдуулар бааллар. Бу олус үчүгэй уоҕурдуулар. Хортуоппуйу олордорго хас биирдии лууҥкаҕа кутуохха сөп. Биһиги ирбэт тоҥ сирдээх буоламмыт оҕуруот аһын соҕуруу олордубуттарын кэннэ биир ый хойуутаан олордобут. Ол курдук, хортуоппуйу сир +10 - +15 С сылыйдаҕына, ыам ыйын бүтүүтэ олордобут. Сайыммыт сылаас уонна күнэ уһун буолан хортуоппуй кэмигэр ситэр сиэмэ хортуоппуй үчүгэй көрүҥнээх, хайыта барбатах буолуохтаах. Аҕыйах сыллааҕыта хортуоппуй ыарыытын туһунан билбэт этибит. Иһиттэн харааран сытыйар эбэтэр хара бээтинэлээх хортуоппуйдар элбээтилэр. Хортуоппуй саамай тарҕаммыт ыарыытынан фитофтора буолар, ол эбэтэр тэллэй бактериялара үүнээйини сииллэр. Сыстыганнаах ыарыы буолан, олус түргэнник тарҕанар. Өскөтүн, сиэмэ хортуоппуйгут хаачыстыбатын саарбахтыыр буоллаххытына, бактериялартан ыраастыыр бу курдук процедура оҥоруҥ. Репчатай луук хаҕын ууга оргутун (хойуу чэй өҥө буолуохтаах). Хортуоппуйу бу ууга 8 чаас сытыарыҥ. Куурдан баран олордуҥ. Сиэмэҕэ 2-3 араскылаах, сымыыт саҕа хортуоппуй барсар. Биир араскылаах хортуоппуй аһа мөлтөх буолар. Эбэтэр олус элбэх араскылаах буолара эмиэ табыллыбат.

картошкаКөмүү. Хортуоппуйу олордон баран умнан кэбистэххинэ, күһүн олордубут сиэмэ хортуоппуйгуттан элбэҕи ыларыҥ саарбах. Хортуоппуй төһө даҕаны судургу көрүүлээх үүнээйи буоллар, син биир кэмиттэн кэмигэр көрүүнү-истиини эрэйэр. Ол курдук, умнастар көһүннүлэр эрэ кирээдэлэр быыстарын көпсүтүөххэ уонна сэрэнэн умнастары көмүөххэ наада. Иккис көмүү хортуоппуй умнастара 15-20 см. быкпыттарын кэннэ оҥоһуллар. Манна хас биирдии умнаһы үчүгэйдик көмөр наада. Өскөтүн олордоргор ханнык даҕаны уоҕурдууну туттубатах буоллаххына, бастаан көмөргөр “Исполин картофельный” эбэтэр “Исполин универсальный” уоҕурдууну хас биирдии умнас тула кутуохха сөп. Оччоҕо уоҕурдуу сыыйа-баайа иҥэмтиэтин иҥэрэ сытыаҕа. Умнастара олус үүннэхтэринэ. Быһар көҥүллэнэр. Тоҕо диэтэххэ, буор иҥэмтиэлээх веществота хортуоппуйга тиийбэккэ, умнастарыгар эрэ бэриллэ туруон сөп. Онон хортуоппуй буорун үчүгэйдик көмтөххүнэ эрэ, силис салаата киэҥник тарҕанан, элбэх үүнүүнү биэрэр. Итэннэ үөһэ этиллибитин курдук, хортуоппуй тыыныан наада. Ол иһин буора көпсөркөй буолуохтаах. Ардах кэнниттэн көмөр үчүгэй. Өскөтүн уһун кэмҥэ ардах түспэтэҕинэ, уу кутуллуохтаах. Ууну үөһэттэн ыспакка, кирээдэлэр быыстарынан сүүрдэр ордук. Оччоҕуна икки өттүнэн тарҕанан, силискэ диэри тиийэр. Ууну кытта уоҕурдуу эмиэ кутуохха сөп. Сибиэһэй ноһуому ууга булкуйаҕын (1/4) уонна хаппахтаан баран туруораҕын. Уоҕурдуу көөнньөн бүппүтүн, ол эбэтэр хабахтар тахсан бүппүттэрин кэннэ биир биэдэрэ ууга булкуй (10 литр ууга 1 литр көөнньүбүт ноһуом). Ууну кутаргытыгар бу концентраты эбиҥ.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением