Бэс ыйа -- сайыҥҥы кэм саҕаланыыта. Бэс ыйа -- Үрүҥ Айыы ыйа. Кини бары Айыылар баһылыктара. Аан дойдуну бүтүннүүтүн айбыт сүдү, саамай күүстээх Айыы буолар. Алгыһы, уруйу-айхалы кытта аргыстаһа сылдьар буолан, кини кыаҕа-күүһэ муҥура суох улахан

Бэс ыйыгар туох барыта сириэдийэр, ситэр. Кэҕэлэр муҥутаан этэн чоргуһаллар, чыычаахтар ырыалара дьиэрэйэр. Күөллэргэ балыктар күннээн ыыллар. Толоон-толоон аайытын, сыһыы-сыһыы ахсын сибэккилэр ситэллэр: намыһах налыы сирдэргэ -- таҥара кийииттэрэ, кулун ньургуһуннара, чуораанчыктар, талахтар анныларыгар -- турах атахтара, кырдалларга -- алтан оттор. Ходуһаларга араас оттор үүнэллэр, дьикти кэрэ үрүмэччилэр көтөн тэлимнэһэллэр.

Ый саҕаланыытыгар саха ыаллара сайылыкка тахсаллар. Титииктэр тиэргэннэригэр түптэ буруота унаарар, маныыһыт сайдыыра иһиллэр, ынахтар маҥыраһаллар, атыыр оҕус айаатыыр, ньирэйдэр мэҥирэһэллэр. Ити барыта-самаан сайын саҥата буолан иһиллэр.

Бэс ыйыгар ыһыы үлэтэ бүтэн, хомуурга бэлэмнэнэллэр. Бэс ыйа -- ыһыах ыйа. Дьон биэлэрин ыан, кымыс көөнньөрөллөр. Ыһыахтар түһүлгэлэригэр ыраахтан-чугастан кэлбит ыалдьыттары уохтаах кымыһынан, үтэһэлээх этинэн күндүлүүллэр. Илии-атах оонньууларыгар күрэхтэһэллэр, оһуокайдаан ойоллор, ырыа-тойук, көр-нар бөҕөнү тардаллар. Сүүрүк аттары сырыһыннаралар.

Бу ыйга саамай уһун күннэр тураллар. Саамай сырдык үрүҥ түүннэргэ киэһээҥҥи уонна сарсыардааҥҥы саһарҕалар оонньууллар. Ый 21-с  күнэ -- саамай уһун күн, саамай кылгас түүн. Ый саҕаланыытыгар тыал үүнээйини кэҕиннэрэр, ииннэрэр эбит буоллаҕына, ый бүтэһигэр тыал от-мас сиэмэлэрин ыһар, кэлэр сыллааҕы кэскили түстэһэр.

Улахан кураан куйаас сайын кэлээри турар. Ол 2011 сыллааҕы сайыҥҥа тэҥнэһиэ. Куйаастан куотуу буолуо уонна үгүс улууска куйаас рекордара олохтонуохтара. Быйылгы сайыммыт уратыта диэн, айылҕа дьикти дьайыылара  соһуччу буолуохтара: эмискэ күүстээх баҕайы тыаллар, холоруктар түһүөхтэрин сөп. Ити барыта температурабыт эмискэ хамсааһыныттан тутулуктаах. Ардаҕа суох этиҥнээх, чаҕылҕаннаах буолуоҕа. Ол тыа баһаарын күөнтүөҕэ, сорох сирдэргэ тобурах түһэн, хоромньуну аҕалыан сөп, биитэр эмискэ биэдэрэнэн куппут курдук, ардахтар түһүөхтэрин сөп. Ону тэҥэ айылҕаны алдьатар үөммүт-көйүүрбүт тоҕо ааҥнаан иһэр: аһыҥабыт туруоҕа, тыабытыгар клещ үөммүт элбиир чинчилээх, аны солко өрөөччүбүт улахан хоромньуну аҕалыыһык. Туохха барытыгар эрдэттэн сэрэхтээх, бэлэмнээх буолуҥ, дьиэҕит сабараанньатын, кырыыһаларын бөҕөргөтүҥ, икки өттүн хаптаһынынан сабыҥ, тыалга көтөр маллары күлүк сиргэ ууруҥ. Хаһан баҕарар сэрэхтээх буолуу үчүгэй түмүктээх буолар.

БЭС ЫЙА – ҮРҮҤ АЙЫЫ ТОЙОН ЫЙА.

Бэс ыйын 3 күнэ – Саар Көстөкүүн. Анды үгэннээн киирэр. Сайылык малааһына.
Бэс ыйын 16 күнэ– Хотулуу арҕааттан тыалырдаҕына, сайына ардахтаах.
Бэс ыйын19 күнэ– Күн уһуна 19 чаас 46 мүнүүтэ. Мантан ыла биир таһымҥа 4 күн турар. Ол аата бэс ыйын 23 күнүгэр диэри.

Бэс ыйын 19 күнэ -- хатыҥ туоһун хастааһын кэмэ от ыйын ортотугар диэри.

Бэс ыйын 21 күнэ -- ЫhЫАХ КYНЭ. Этиҥ этэрэ элбиир. Сыыс оту, кучуну үргүүллэр, бүгүйэхтииллэр, ынах үүтэ тардар. Көтөр сымыыт баттыыр үгэнэ. Эһэ, саарба иирсэр, тайах төрүүр, андаатар ууһуур, ороһу биэ төрүүр. Туос хам сыста илигинэ хастанар. Ыһыах буолар. Этиҥнээх ардах түстэҕинэ -- от хомуура мөлтөх.
Бэс ыйын 22 күнэ – саамай уһун күн. Саамай кылгас түүн.
Бэс ыйын 25 күнэ -- сайын иэҕиллиитэ, дьыл саамай уhун кэмэ. Чырылас ыллыыр. Күлгэри ыллыыр дииллэр.
Бэс ыйын 26 күнэ --  Өкүлүүнэлэр күннэрэ. Күн кылгаан барар. Мас кэхтэр тыала түһэр. Бу күнтэн Саха сирин хоту өттүгэр бырдах хойдор, бастакы түптэ оттуллар.

 Бэс ыйа тохсунньу ыйы батыһар.

КИИН УЛУУСТАР:

Бэс ыйа былыр-былыргыттан саамай кэтэһиилээх самаан сайыммыт бастакы ыйа буолар. Ыйбыт бастакы декадата куйааһынан уонна сөптөөх ардахтаах курдук.

I декада. Күнүс +25С, +29С кыраадыс сылыйыыһык, түүнүн да сылаас буолсу --  +16С, +9С.

 II декада. Биллэрдик сылыйыыһык, сөбүгэр ардахтаах буолсу. Күнүс  +26, +22 кыраадыс сылаас, түүнүн  +15С, +18С.

III декада. Күнүс +26, +22 кыраадыс сылаас, түүнүн +18С, +16С.

БҮЛҮҮ БӨЛӨХ УЛУУСТАР

Бүлүү эҥээр бастакы декада урукку сыллардааҕар балай да куйаас буолуо. Сөбүгэр ардахтаах буолсу.

 I декада. Күнүс +30С, +25С кыраадыс сылаас, түүн +16С, +13С.

II декада. Ардаҕа кэмчи. Сылаас соҕус буолсу. Күнүһүн +28С, +23С, түүн +17С, +14С кыраадыс сылыйар.

 III декада. Сылаас лаппа. Күнүс +26С, +23С кыраадыс, түүн +18С,+15С. Бу ыйга көтө сылдьан, күүстээх этиҥнээх ардахтар түһүөхтэрэ, күүстээх тыаллар түһүөхтэрэ.

ӨЛҮӨХҮМЭ, АЛДАН, НЕРЮНГРИ

 Өлүөхүмэҕэ ый бастакы декадата куйаас буолуо.

I декада. Күнүс +29С, +25С кыраадыс сылаас, түүн +18С, +15С.

 II декада уруккутун курдук сайыҥҥылыы сылаас буолуо (+28С, +25С).  Түүнүн  +18С, +15С.

III декада. Күнүс +28С, +25С кыраадыс сылаас, түүнүн +18С+15С кыраадыс сылыйар. Быйылгы сайын этиҥнээх ардаҕа үгүс буолуо, ол быыһыгар кураанах этиҥнээх буолан, баһаар туруута элбиэ.

 ӨЙМӨКӨӨН УЛУУҺА:

Бэс ыйа сылаас уонна ардаҕынан балай да хатаҕалыыһык, ый саҥатыгар, бэс ыйын 1-5 күннэригэр, ардахтаах буолсу.

I декада сылаас буолар. Күнүс +23С, +19С кыраадыс сылаас, түүнүн +18С, +15С.

II декада. Сылаас күннэр. Күнүс +22С. +19С, түүн  +18С, +15С. Ардаҕа тохтоло суох хатаҕалыыһык.

III декада. Күнүс +22С, +20С кыраадыс сылыйар, түүн +18С,+15С . Көтө сылдьан күүстээх ардахтаах буолсу. 

ҮӨҺЭЭ ДЬААҤЫ УЛУУҺА:

 Быйылгы бэс ыйа сылаас уонна ардаҕынан балай да хатаҕалыыһык.

I декада. 1-10 күннэригэр балай да ардахтаах буолсу. Балай да сылаас буолар, күнүс +25С, +23С кыраадыс, түүн +15С,+11С.

II декада. Көтө-көтө ардахтаах буолсу. Күнүс +23С, +20С, түүн -20С, -12С .

III декада. Балай да ардахтаах.  Биллэрдик сылыйыа, күнүс +28С, +25С кыраадыс сылаас, түүн  +18С+15С .

АБЫЙ, МУОМА, ХАЛЫМА, ҮӨҺЭЭ ХАЛЫМА, АЛЛАРАА ХАЛЫМА, АЛАҺЫАЙ УЛУУСТАРА:

 Сайыммыт бастакы ыйа сылаас уонна ардаҕынан балай да хатаҕалыыһык.

 I декада. 1-10 күннэригэр балай да ардахтаах буолсу. Күнүс +25С, +23С кыраадыс сылаас, түүнүн +15С, +11С.

II декада. Көтө-көтө ардахтаах буолсу. Сайыҥҥылыы сылаас. Күнүс +23С, +20С, түүнүн +13С, +11С0.

 III декада. Бэс ыйын 21-27 күннэригэр диэри балай да ардахтаах буолсу. Күнүс +28С, +25С кыраадыс сылаас, түүнүн  +15С, +12С

АНААБЫР, ӨЛӨӨН, ТИКСИИ:

 Арҕаа Аартыка улуустарыгар бэс ыйа сылааһынан илгийиэ.

 I декада.1-10 күннэригэр быстах ардахтаах буолсу. Сылаас буолар, күнүс +18С, +15С, түүнүн  +8С, +4С.

II декада. Бэс ыйын 14-17 күннэригэр ардахтаах. Күнүс +12С, +9С, түүнүн +8С, +4С .

III декада. Балай да кэлимсэ ардахтаах буолсу. Күнүс +13С, +10С кыраадыс сылаас, түүн  +7С, +5С .

Күнү-дьылы анаарда Т.Л. Тарасов-Тускул.