Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -11 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Уопсастыба

Табахтааһыны хааччахтыыр сокуон барыла киирдэ

Ил Түмэҥҥэ кулун тутар 26 күнүгэр «Саха Өрөспүүбүлүкэтин сиригэр-уотугар тустаах уопсастыбаннай сирдэргэ табаҕы, никотиннаах бородууксуйаны тардыыга эбии хааччаҕы олохтуур туһунан» сокуон барыла киллэрилиннэ. Сокуон барыла түөрт ыстатыйалаах, онтон бииригэр…
29.03.24 10:35

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Бүгүн, ыам ыйын 13 күнүгэр, саха бастакы поэтессата Варвара Потапова төрөөбүтэ 75 сылын туолла. Кини Ньурба улууһун Сүлэ нэһилиэгэр ыам ыйын 13 күнүгэр 1946 сыллаахха төрөөбүтэ.

Бүгүн, ыам ыйын 13 күнүгэр, саха бастакы поэтессата Варвара Потапова төрөөбүтэ 75 сылын туолла. Кини Ньурба улууһун Сүлэ нэһилиэгэр ыам ыйын 13 күнүгэр 1946 сыллаахха төрөөбүтэ.

Варвара Потапова олоҕун уонна айар үлэтин үөрэтии, үйэтитии үгүс сыллар тухары салҕанан бара турар. Ол үлэни үксүгэр барытын кини сырдык аатыгар, улуу талааныгар сүгүрүйээччилэр, энтузиастар, поэзияны өрө тутааччылар сүгэн кэлбиттэрэ киһини эрэ сөхтөрөр. Этэргэ дылы, норуот күүһэ – көмүөл күүһэ.

Варвара Потапова аата, айар үлэтэ умнуллан хаалбакка сөргүтүллэригэр саха норуодунай артыыската Зоя Петровна Багынанова уонна кини дьиэ кэргэнэ 80-с сыллартан саҕалаан тиһигин быспакка элбэхтик үлэлээтилэр. Поэтесса хоһооннорун ол кэмҥэ үгүстэр кыайан ылыммат, өйдөөбөт этилэр, оттон хомолтолоохтук өлбүтүн кэннэ аата да ааттаммат буолан барбыта. 80-с сыллар ортолоругар саха норуодунай артыыһа Федот Потапов Варвара Потапова аата тиллэр кэмэ кэллэ быһыылаах диэн эппитэ уонна поэтесса хоһооннорунан ааҕыыны Зоя Багынановалыын бэлэмнээбиттэрэ олус соһуччу дьикти буолбута. 1988 сыллаахха «Туойуохпун баҕарабын» диэн поэтесса хоһооннорунан композицияны П.А.Ойуунускай аатынан Литэрэтииринэй мусуойга туруорбуттара. Дьон долгуйуута күүстээҕэ. Поэт Вениамин Миронов бу буолуохтаах тэрээһинтэн долгуйан олох утуйбатах уонна ол түүн поэтессаҕа анаан «Умуллубатах чүмэчи уота» хоһоонун суруйбут.

Мантан инньэ Варя хоһооннорун сценаҕа, араадьыйаҕа, тэлэбиидэнньэҕэ таһаарбыттара. Тыйаатырга туруоруулар саҕаламмыттара. Нерюнгритааҕы «Эмэгэт» тыйаатыр 1995 с. режиссер Г.Багынанов туруоруутунан “Дьолу миэхэ итэҕэйбит эбиккин” диэн Варвара Потапова уонна Василий Саввин хоһооннорунан икки саха поэтын тапталын устуоруйатын туһунан испэктээгин көрдөрбүттэрэ. Варвара Потапова уобараһын артыыска Александра Мучина толорбута. Онно Варвара Потапова үөлээннээхтэрэ, дьүөгэлэрэ Анастасия Сыромятникова, Валентина Гаврильева, Варвара Угарова кыыстарын көрөн, тыыннаах тылын истэн дуоһуйбуттара.  Ньурба драматическай тыйаатырыгар «Мин кистэлэҥим» туруорууга Елизавета Потапова уонна Спартак Слепцов оонньообуттара.

Поэт Варвара Потапова аата тиллиитэ үгүс киһи санаатын өрө көтөхпүтэ. Кини бииргэ төрөөбүт эдьиийэ Татьяна Николаевна Зоя Петровнаҕа улаханнык махтаммыта уонна долгуйан сибигинэйэ былаастаан ыйыппыта: «Варянан билигин биһиги киэн туттуохпутун сөп дуо? Сөп буолбат дуо?» Мииринэйгэ олохтоох суруйааччы Мэри Софиниади Варвара хоһооннорун сүгүрүйээччитэ уонна тылбаасчыта буолбута. Кини туруорсан 1989 сыллаахха Мииринэйгэ Варвара Потапова аатын алмааска иҥэрбиттэрэ. М.Софиниади тылбаастарынан 1990 сыллаахха Ф.Потапов «Я слова в себе зажгла» моноиспиктээги туруорбута, хоһооннору Зоя Багынанова аахпыта эмиэ олус долгутуулаах буолбута. М.Софиниади Марина Цветаеваҕа тэҥнээх талааннаах, дьикти айылгылаах саха поэтессатын хоһоонноро киэҥ эйгэҕэ тахсыахтарын ыраланара. Кини тылбаастара туспа кинигэнэн тахсыахтарын баҕарара.

Уларыта тутуу кэмэ кэлбитигэр бөлүһүөк Б.Н.Попов Леонид Попов хомуйан уура сылдьар хоһооннорун ылан кинигэ таһаарбыта – В.Потапова «Үчүгэйиэн бу сиргэ» (1989). Бу Варвара иккис кинигэтэ буолбута. Бастакыта, поэтессаҕа күннээх халлаан үөрүүтүн бэлэхтээбит кинигэтэ 1972 сыллаахха  тыыннаҕар тахсыбыта.

1989 сыллаахха суруйааччылар Чуукаар уонна Чуор тэрийиилэринэн аан бастакы «Ньурба поэтическай күһүнэ» тэриллибитэ. Манна өрөспүүбүлүкэ айар куттаах кыргыттара аан бастаан мустубуттара, билсибиттэрэ. Варвара Потаповаҕа сүгүрүйбүттэрэ, үгүһү билбиттэрэ-көрбүттэрэ, бэйэлэрин айар үлэлэрин билсиһиннэрбиттэрэ. Балаҕан ыйын 8 күнүгэр Варвараҕа анаммыт мэтириэтин рельебэ ойууламмыт, суруктаах-бичиктээх сиэдэрэй сэргэни көрсүһүү кыттыылаахтара туруорбуттара. Дьиикимдэ кэрэ айылҕалаах сиригэр «Поэтессалар аллеяларын» арыйбыттара. «Ньурба күһүнэ» онтон ыла тиһигин быспакка ыытылла турар, айар талааннаахтары түмэр.  Прокопий Чуукаар Варяҕа элбэхтик үлэлээбитэ, араас көрсүһүүлэри тэрийбитэ, ыстатыйалары, ахтыылары суруйбута. Варвара Потапова харалла сытар сирин кини көрөр-истэр, онно сотору-сотору устудьуоннары таһаарар.

Маны рельеф. Варвара

Варвара Потапова аата улаханнык ааттанар буолбутугар үөрэн дьүөгэтэ, биллэр суруналыыс, поэтесса Е.Тимофеева «Дьэ, бу – тиллии!» диэн хоһоонун ис сүрэҕиттэн үөрэн-көтөн туран суруйбута:

Саас аайы ньургуһун буолан

Сүрэх ахсын тыллаҕын,

Оннук өһөстүк тиллэҥҥин

Ыллатаҕын хоһоон тылларын.

Тиһэх чүмэчи тобоҕун

Төһөлөөх кыыс тымтык туттарый –

Тойугуҥ кылыһах дуораанын

Түҥэттэн тарҕата ыһарый?!

Варя, төлөннөөх сүрэххин

Бэйэҥ норуоккар ууммутуҥ –

Горькай Данкотун холобурун

Хатылаабыт Эн бааргын!

Олорбутуҥ олус кэмчитик,

Охтубутуҥ оннук кэбирэхтик –

Ол оннугар иһирэхтик

Олоруоҕуҥ бу Сиргэ бигэтик!

Ити барыта кыргыттар поэзияларыгар интэриэһи үөскэппитэ, саха литэрэтиирэтигэр өрө көтөҕүллүү саҕаламмыта, дьахтар поэзията сайдыбыта. 

Варвара Потапова аатын үйэтитии үлэтэ салҕанан бара турбута. Литэрэтиирэҕэ сүгүрүйэр, бэйэтэ литературовед талааннаах, элбэх саха суруйааччытыгар кинигэ таһаарбыт З.П.Багынанова Варвара Потапованы мүччү туппатаҕа. Кини суруналыыс Майя Власьеваны, суруйааччы Прокопий Чуукаары кытта 2006 сыллаахха В.Потапова төрөөбүтэ 60 сылыгар «Мин сырдык санньыарым» диэн поэтесса хоһооннорунан уонна кини туһунан ахтыылары хомуйан аан бастаан дьоһун кинигэни таһаарбыттара. Поэтесса төрөөбүтэ 65 сылыгар З.Багынанова «Мин сибэкки буолбатахпын» диэн хоһооннорун хомуурунньугун таһаарбыта.

Поэтесса төрөөбүтэ 50 сылыгар 1996 сыллаахха «Берегите, покуда жива…» диэн ахтыы кинигэтин Н.Чуор хомуйан онорбута. «Варвара Потапова айар үлэтэ» диэн чинчийиини Гуннара Потапова-Байгильдина 1996 сыллаахха таһаарбыта. Варвара Окорокова «Этигэн сүрэх айманар тойуга» (2001) кыргыттар поэзияларын анаарар кинигэтигэр киллэрбитэ. 2006 сыллаахха Ф.Петрова «Кэлэр кэмнэргэ кэриэһим» диэн поэтесса хоһооннорун кинигэтин Ньурбаҕа бэчээттэппитэ. 2003 сыллаахха Белинскэй аатынан бибилэтиэкэ үлэһитэ И.В.Никитина В.Потапова хоһооннорун тылбаастарын хомуйан «Звезда другая мне сияла» диэн кинигэни бэлэмнээбитэ, харчы көстүбэккэ бэчээккэ тахсыбакка хаалбыта. 2009 сыллаахха Г.Томская-Айыына «Барыта баар хоһооҥҥо» кинигэтэ тахсыбыта. 2011 сыллаахха Ньурба бибилэтиэкэтин үлэһиттэрэ С.Н.Павлова, Л.М.Яковлева «Потапова Варвара Николаевна айар үлэтин библиографиятын» оҥорон таһаарбыттара.

Фекла Гурьевна Петрова, суруналыыс, Варвара Потапова төрүччүтүн оҥорбута, аймахтарыттан ахтыыларын хомуйбута. Хас төрөөбүт күнүн аайы Ньурба оройуонун хаһыатыгар биир балаһаны бэлэмнээн таһаарар этилэр. Ньурба бибилэтиэкэрэ Варвара Потапова туһунан суруйуулары хаһыаттартан муспутун киниэхэ биэрбитэ,  онон Фекла Гурьевна үгүс матырыйаалы муспута. Ону барытын Ньурба киин мусуойугар туттарбыта. Кини поэтессаны төһөлөөх таптыырыттан Варвара Потапова Музей-дьиэтигэр поэтесса оронун таҥаһын бэйэтэ баайан куруһубанан киэргэппитэ буолуой!? Дэлэҕэ да кинигэтин бэйэтин харчытынан таһааттарыа дуо?

маны Варвара дьиэ фото

2006 сыллаахха Н.Михалева-Сайа «Сири кууспут кутурҕан…» диэн документальнай киинэни таһаарбыта. Манна Зоя Багынанова поэтесса хоһооннорун аахпыта, оттон Елизавета Потапова кини Музатын – «Үүт маҥан дьахтар» уобараһын айбыта. Ньурбаҕа Убайааҥҥа Варя олорбут уһаайбатыгар, аҕата туппут дьиэтигэр поэтесса Мусуой-дьиэтэ арыллыбыта. Манна Евгений Иванов диэн норуот маастара сиэдэрэй оҥоһуулаах бэсиэдкэ тутан биэрбитэ уонна «Мин да оҕо этим» хоһоонун маска   оһуордаан  таһаарбыта. Василий Петров Варвара бүүһүн маһынан кыһан оҥорбута мусуойугар турар.

Варвара Потапова биир төлөннөөх сүгүрүйээччитинэн милиция үлэһитэ, патриот, энтузиаст Револий Иванов буолбута. Кини селькор уонна фотограф этэ. Онон Варяны элбэхтик хаартыскаҕа түһэрбитэ, альбом оҥорбута. Араас сирдэргэ сырыттаҕын ахсын ол альбомнарын соһо сылдьан, Варвара Потапова туһунан кэпсиирэ, хоһооннорун ааҕара. Улахан пропагандист этэ, бу улуу поэтессаны киһи барыта билиэхтээх диэн санаалааҕа. Сүгүрүйэр, холобур туттар поэттарыгар Варвара Потаповаҕа саха поэтессалара бары анабыл хоһоонноохтор, ону кытта киниэхэ хоһооннорун анаабыттара саха улахан поэттарыттан саҕалаан эдэрдэргэ тиийэ. Ол барыта бэйэтэ туспа кинигэ буолар кыахтаах.

Биһиги көлүөнэ саха бастакы поэтессатын Варвара Потапова аатын үйэтитиигэ бэйэбит кылааппытын киллэрэн ыччаттарбытыгар хаалларыахтаахпыт диэн санааттан бөлөх тэринэн поэт хас да кинигэлээх таһаарыытын бэлэмнииргэ ылсыбыппыт. Ол да буоллар ону таһаарар харчы көстүбэтэ. Норуоттан хомуйуҥ, таптыыр поэттарыгар үөрүүнэн биэриэхтэрэ дииллэр. Кыра хамнастаах, быыкайкаан биэнсийэлээх дьоммутуттан көрдүүрбүт да, эрэйэрбит да элбэҕэ сүрдээх…

Ураты куоластаах, дьикти талааннаах саха поэтессата Варвара Потапова аата хаһан да умнуллуо суоҕа, кэм аастаҕын ахсын өссө күлүмүрээн, умайан, кылабачыйан тахсыаҕа. Кини кэрэ хоһоонноро сытыы кылыс тылларынан, күүстээх санааларынан, кэрэ уобарастарынан өссө да үгүс ааҕааччылары абылыы, кэрэхсэтэ туруохтара, үгүс саҥа поэттар үөскүүллэригэр тирэх буолуохтара.

Е.Е.Мостахова,

В.Б.Окорокова.

 

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (1)

This comment was minimized by the moderator on the site

Оттон икки суруйааччы сойууһа баар дии. тоҕо таһаарбаттар саатар биир кинигэни? сүрүкэтин

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением