Ол курдук, Севастополь куоракка көһөн барбыт Мария Лисагор аатыттан уола Ситим көрсүһүүгэ кэллэ. Ийэтэ уолун Севастополлааҕы Нахимовскай муора байыаннай училищетыгар үөрэттэрээри көһөн барбыт. Онно тиийэн ыарахан ыарыыга ылларан улахан кыһалҕаҕа түбэспиттэр. Мария Владимировна доруобуйатын туругунан Дьокуускайга кыайан көтөн кэлэр кыаҕа суох. Маны таһынан, оҕолоругар социальнай төлөбүрү кыайан ылбакка сылдьар. Ыарахан балаһыанньаҕа түбэспит ийэ норуот дьокутаатыттан көмө көрдөһөр.
Көрсүһүүгэ дьокутаат Мария Христофорованы сэргэ Дьокуускай куорат дьаһалтатын дьиэ кэргэн дьыалатыгар салаа начаалынньыгын эбээһинэһин толорооччу Гарри Евдокимов, дьиэ-уот сыһыаннаһыытын дэпэртээмэнин хаарбах дьиэттэн көһөрүү салаатын начаалынньыгын солбуйааччы Вадим Семёнов уонна юрист Дьулустаан Григорьев кэлбит дьон ыйытыыларыгар хоруйдаатылар, сүбэ-ама биэрдилэр.
Куорат араас түөлбэтиттэн олохтоохтор кэлэн кыһалҕаларын эттилэр. Сааһынан хааччах суох буолла: эдэрдэр да, саастаахтар да тэҥинэн кэллилэр. Ордук элбэх ыйытыы социальнай көмөҕө, чуолаан 3 саастарыттан 7-гэр диэри саастаах оҕолорго көрүллэр босуобуйаҕа, хаарбах туруктаах дьиэттэн көһүүгэ, уһуйааҥҥа миэстэ булууга, инбэлииттэргэ, кыаммат дьоҥҥо көмө төлөбүр көрүллүүтүгэр уо.д.а. киирдэ.
Олортон аҕыйаҕы быһа тардан таһаарабыт.
Босуобуйа тоҕо тохтоон хаалла?
Губин аатынан уулуссаҕа олорор эдэр ийэ Наталья С. социальнай төлөбүр туһунан ыйыталаста. Наталья кыра оҕотун көрөн дьиэтигэр олорор, кэргэнэ билигин үлэтэ суох эбит. 3 саастарыттан 7-гэр диэри саастаах оҕолорго төлөнөр босуобуйа ирдэбилигэр эппиэттииллэр эрээри, онтулара кэлэн иһэн, тохтоон хаалбыт. Бу кэмҥэ Наталья араспаанньатын уларыппыт эбит.
Гарри Евдокимов, Дьокуускай куорат дьаһалтатын дьиэ кэргэн дьыалатыгар салаатын начаалынньыгын эбээһинэһин толорооччу: – Өскөтүн араспаанньа, аат-суол сыыһа суруллубут, докумуону толорууга кыра даҕаны алҕас баар буоллаҕына, аккаас кэлэр. Сайабылыанньа биэрэр ыал, соҕотох төрөппүт регистрациялаах буолара хайаан да ирдэнэр. Бу босуобуйа, былырыын пилотнай бырайыак быһыытынан көрүллүбүт буолан, быйыл балачча уларытыыны киллэрдилэр. 12 ыйдааҕы дохуот ааҕыллар.
Мария Христофорова: –Дьокуускай дьаһалтатын социальнай харысхал управлениетыгар сайабылыанньа суруйбут эбиккин. Кинилэр эмиэ бэйэлэрин быһаарыыларын бэлэмнээн олорор буолуохтаахтар. Быһаарыы эн балаһыанньаҕар сөп түбэһэрин-түбэспэтин тэҥнээн көрүөхпүт. Биһиэхэ официальнай гына сурукта суруйан хааллар. Онно саҥа пааспарыҥ куоппуйатын кыбыт. Бу боппуруоһу биһиги хонтуруолга ылыахпыт, кэлэр нэдиэлэҕэ быһаарыахпыт.
Санатан эттэххэ, бу босуобуйа көрүллүүтүгэр ыйытыы мэлдьи киирэр. “Дьиэ кэргэммит бүддьүөтэ ыйдааҕы тииһинэн олоруу алын кээмэйигэр эппиэттэспэт, босуобуйа бары ирдэбилигэр хапсабыт эрээри, харчы көрүллүбэт” диэн, эдэр ыаллар хаста да санааларын этэн тураллар. Саха сиригэр эрэ буолбакка, дойду үрдүнэн оннук мэлдьи тахсар эбит.
Дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин от ыйыгар ыыппыт уочараттаах мунньаҕар: “3 саастарыттан 7-гэр диэри саастаах оҕолорго аналлаах босуобуйаҕа тоҕо аккаастыылларын хонтуруолга ылан бэрэбиэркэ ыытар соругу туруордубут. Сотору кэминэн бэрэбиэркэлиэхпит”, -- диэбиттээх.
Олорор дьиэ – тыын кыһалҕа
Ийэтэ, эбэтэ аһыы утахха ылларбыт эдэр кыыс Наталья О. бу курдук кэпсээннээх буолла: “Ийэм, эбэм арыгы дьаатыгар ылларбыттара ыраатта. Араастаан көмөлөһө, быыһыы-өрөһүйэ сатаатым да, кыайбатым. Эбэм ханна да барбакка-кэлбэккэ, үйэтин тухары олорбут кыбартыыралаах. Ол кыбартыыратын докумуона сүппүтэ. Оҕолоро бары онно бэрэпиискэлээх этилэр да, улаатан баран, туспа барбыттара. Туһаанаах министиэристибэҕэ, былаас уорганыгар баран докумуон дубликатын көрдүү, саҥаны оҥорторо сатаатым да, кыаллыбата. “Cудаарыстыба бас билиитэ” дииллэр. Кыбартыыраҕа туох да сыһыана суох буолан тахсабыт. Туох эмэ буолан хаалар түгэнигэр үйэбит тухары олорбут, улааппыт кыбартыырабыт сударыыстыба бас билиитигэр барар”, – диэн эдэр кыыс долгуйарын биллэрэр.
Вадим Семёнов, дьиэ-уот дэпэртээмэнин хаарбах дьиэттэн көһөрүү салаатын начаалынньыгын солбуйааччы: – Бу дьиэ, чахчы, муниципальнай бас билиигэ киирэр. Иэстээх дьиэ эбит, төлөбүр суотугар ылбыттар. 2019 сыл тохсунньу ыйдааҕы ыспыраапка баар. Бас билии дуогабарын толоруоххутун наада. Туох докумуон наадатын, ханнык кэмҥэ кэлэргит сурукка ыйылла сылдьар. 2017 сыл ахсынньы ыйыгар дьиэ хаарбах туруктааҕынан бэлиэтэммит. “Хаарбах дьиэттэн көһөрүү” эрэгийиэннээҕи бырагыраама иккис түһүмэҕэ бара турар. 2023 сылга үһүс түһүмэх саҕаланыахтаах. Мөккүөр маҥнай дьиэ иһигэр быһаарыллыан наада. Ол кэннэ сайабылыанньа суруйан биһиэхэ кэлиэххитин сөп. Социальнай наймылаһыы боппуруоһугар үлэлэһиэхпит.
Дьиэни приватизациялааһын
Виктор Д. Губин уулуссатыгар баар дьиэтин приватизациялатыан баҕарар. Бу -- уруккута уопсай дьиэ. Дьиэ иэстээх турар. Өскөтүн приватизациялыыр түгэннэригэр иэһи сабарга сөбүлэһэр. Онно мэктиэ суох буоллаҕына, харчытын халлааҥҥа көтүтүөн баҕарбат. Аны туран, кини кыбартыыратын аттыгар ким да туттубат, киирбэт-тахсыбат, куукунаҕа анаммыт кыра хос турар эбит. Бу куукунаны кыбартыыратыгар киллэрэн уларытан оҥорторуон баҕарар. Ыаллыы олорор кыбартыыра дьоно утарбаттар диир. Кимиэхэ, ханна баран сайабылыанньа суруйарын, тугу гынарын сүбэлэтиэн баҕарар.
Вадим Семёнов: – Суукка барбакка эрэ дьиэни приватизациялыахха сөп. Маҥнай иэһи сабыахха наада. Ол кэннэ дьиэ ис бараанын уларытар боппуруостарынан дьарыктанар биһиги исписэлииспитигэр тахсыҥ. Дьон олорор дьиэтигэр бу манан быыс оҥоруохпутун баҕарабыт диэн толкуйдаабыт бырайыаккытын көрдөрүҥ. Сүүрэр-көтөр кыах суох буоллаҕына, дьиэ былаанын докумуонугар судургутук харандааһынан да уруһуйдаан тиийиҥ. Хамыыһыйаҕа анал үөрэхтээх, үлэҕэ уопуттаах дьон олороллор. Уларытан оҥорторор табыллар эбэтэр табыллыбат диэн көрөн этиэҕэ. Барыйыакка сөбүлэҥ биэрдэхтэринэ, кэлин сокуонунан бигэргэтиэххит. Олох-дьаһах дэпэртээмэнигэр сайабылыанньа суруйан тахсыаххытын сөп.
Марха олохтооҕо кыһалҕатын этэр
Алина А., Үөһээ Дьааҥы Баатаҕайыттан төрүттээх, улаатан эрэр икки уол оҕолоох соҕотох ийэ, маннык кыһалҕалаах. Кэргэнин кытта суутунан арахсыбыт. Уолаттар аҕалара элимиэн харчытын сүгүн-саҕын төлөөбөт, ийэ оҕолорун соҕотоҕун иитэр эбит. Аны туран, арахсыбыт кэргэнин кирэдьиитигэр “созаёмщик” буолан, иэс бөҕөҕө ыйанан хаалбыт. Суут бириистэптэрэ соҕотох ийэ хамнаһыттан тута тураллар. Кыра уола быйыл оскуолаҕа киирэринэн сибээстээн, соҕотох ийэ оҕотун хоһун өрөмүөннүүрүгэр көмө харчы көрдөһөр.
Уопсайынан, Арассыыйаҕа маннык балаһыанньалаах элбэх ыал баар. Иэскэ ыйаммыт ыаллар, оҕолорун соҕотоҕун иитэр ийэлэр... Приёмҥа мустубут тустаах салалта үлэһиттэрэ, дьокутаат Мария Христофорова соҕотох ийэҕэ туох кыалларынан көмөлөһө сатыылларын эрэннэрдилэр. Ийэ сайабылыанньа суруйан дьокутаакка туттарда.
Муосчуттар өйөбүлгэ наадыйаллар
Ыйытыы социальнай көмө, дьиэ-уот боппуруоһугар эрэ барбата. Инбэлиит уол оҕолоох ийэ Альбина П. кэлэн санаатын үллэһиннэ. Доруобуйатынан хааччахтаах уола үтүө учууталлар үөрэтиилэринэн муос оҥоһугу өрөмүөннүүрүнэн дьарыктаммыта балай эмэ буолбут.
Альбина П., Чайковскай уулуссатын олохтооҕо, Дьокуускай:
– Саха сиригэр төрүт үгэһи, култуура атын салааларын сайыннарарга тустаах болҕомто ууруллар эбит буоллаҕына, сэлии муоһа оҥоһуктары киэҥ эйгэҕэ таһаарарга, сайыннарарга сөптөөх үлэ ыытыллыбата, тустаах өйөбүл суоҕа хомотор. Муосчуттар кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэ тэринэллэригэр көмө буолуоххут дуо? Каталог оҥорторуохпутун баҕарабыт.
Бу ыйытыыны дьокутаат эмиэ сурунан, бэлиэтэнэн ылла.
Көрсүһүүгэ Губинскай уокурук биллэр уопсастыбанньыга Наталья Сивцева кытынна. Наталья ыарахан балаһыанньаҕа түбэспит, инбэлиит оҕолоох, кыаммат 68 ыалга көмөлөһөр. Кини туруорсуутунан элбэх ыал көмөнү ылбыт. Бу да көрсүһүүгэ уустук балаһыанньалаах хас да ыалы аҕалбытыгар дьокутаакка кыһалҕаларын кэпсээтилэр.
Дьокутаат Мария Христофорова көрсүһүүгэ кэлбит кыһалҕалаах дьон хас биирдиилэрэ сайабылыанньа суруйан хаалларалларыгар соруйда. Инньэ гынан олохтоохтор кыһалҕалара биир көрсүһүүнэн, “ыйытыы-хоруй” таһымынан эрэ муҥурдаммата. Дьүүллэһии, туруорсуу салгыы барар.
Дьон кыһалҕатын туруорсар, тустаах уорганнарга быһаарсар, бары инстанцияны аһардан олоххо киллэрэр олус уустук, сыралаах үлэ. Дьокутааттаабытын 3 сыл устата Мария Христофорова аатыгар 200 кэриҥэ сайабылыанньа киирдэ. Дьон кыһалҕатын өйдөөн, туруорсан, үгүстэрин олоххо киллэрбитэ кини дьиҥ-чахчы норуот дьокутаата буоларын туоһулуур.
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0