Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Ытык Дьааҥы сиригэр Сылгыһыт Күнэ алгыһы түhэрииттэн саҕаланыаҕа

Мария Архипова хаартыскаҕа түhэриитэ. 2023 с. / ЯСИА/ Кэлэр ый саҕаланыытыгар ытык Дьааҥы сиригэр Аартыка эргимтэтигэр тыа хаhаайыстыбатын сайдыытын итиэннэ хоту сир тыйыс айылҕатыгар саха сылгытын үөрдээн иитиини сайыннарыы кэскилин торумнуур аҕыс улуус…
29.03.24 18:26

Уопсастыба

Сунтаартан “Алгыс” түмсүү ыалдьыттаата

Өлөөҥҥө Сунтаартан “Алгыс» диэн аҕам саастаах дьон ансаамбыла, 11 киһилээх дэлэгээссийэ ыалдьыттаан барда. Ыраахтан кэлбит ыалдьыттар бастаан “Алакуо” норуодунай этно-фольклор ансаамбыл кыттыылаахтарын кытары көрүстүлэр. Күн иккис аҥаарыгар ыалдьыттар…
29.03.24 18:50

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

 Дьыл кэмин уларыйыыта буолан, коронавируска ханыылыы хамсыктарбыт бары сытыырхайан турдулар, дьаҥ-тумуу элбээтэ. Ол иһин Ил Дархаммыт сааскы 1143-с нүөмэрдээх Ыйааҕар уларытыыны киллэрэн, аны билигин дьиэ кэргэҥҥэ ким эмэ ОРВИ-лаабыт да буоллаҕына, кинини кытта бииргэ олорор дьоно 14 күн устата хааччахтааһыҥҥа барыахтаахтар, дьиэлэриттэн тахсыбакка үлэлиэхтээхтэр, үөрэниэхтээхтэр.

 Дьыл кэмин уларыйыыта буолан, коронавируска ханыылыы хамсыктарбыт бары сытыырхайан турдулар, дьаҥ-тумуу элбээтэ. Ол иһин Ил Дархаммыт сааскы 1143-с нүөмэрдээх Ыйааҕар уларытыыны киллэрэн, аны билигин дьиэ кэргэҥҥэ ким эмэ ОРВИ-лаабыт да буоллаҕына, кинини кытта бииргэ олорор дьоно 14 күн устата хааччахтааһыҥҥа барыахтаахтар, дьиэлэриттэн тахсыбакка үлэлиэхтээхтэр, үөрэниэхтээхтэр.

 Чахчыта да, бу ыйга ковидтаабыт киһибит ахсаана олус элбээтэ. Күн аайы 170-тан тахса буолла. Ол иһин бу боппуруоска мунаарар ыйытыыларгытыгар эппиэтинэстээх дьон хоруйдарын билиһиннэрэбит.

СӨ Доруобуйаҕа харыстабылын миниистирэ Елена Борисова:

борисова

--Ыам ыйын кытта тэҥнээтэххэ, ковидынан ыалдьыбыт дьон балыыһаҕа сытар миэстэлэрин ахсаанын 30 %-нан  элбэттибит. Ол курдук, билиҥҥитэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 2518 куойка баар буолла. Итинтэн  60 %-на туолан турар.

-- Аптекаларга “Арбидол” суох дии?

-- “Арбидолга” майгынныыр (аналог) эмп элбэх. Холобур, “Арпефлю”,  “Ингавирин”, “Циклоферон”, о.д.а. “Арбидол” аан дойдуга биллэр аата “Умифеновир” диэн. Билэрбит курдук, 462-с №-дээх "О внесении изменений в Федеральный закон "Об обращении лекарственных средств"  сокуоҥҥа олоҕуран, бу дьыл от ыйын 1 күнүттэн аптекаҕа атыыланар эмп барыта маркировканы ааһар буолбута. Оннук бэрэбиэркэлээһин бириэмэни эрэйэр буолан, эми эмтиэкэлэргэ тиэрдии тардыллыан сөп. “Сахафармацияҕа”, онтон атын да эмтиэкэлэр ыскылааттарыгар наадалаах эмтэр бааллар.

         -- Коронавирустан атын ыарыылары хаһааҥҥыттан эмтиигит?

--Атырдьах ыйын 15 күнүттэн былаан быһыытынан эмтэнээччилэри балыыһаларга ыла-көрө, оттон дьарҕа (хроническай) ыарыылаахтарга поликлиникалар ырысыабынан босхо эмтэрин түҥэтэ, туруктарын билсэ-көрө олороллор.  Куораттааҕы клиническэй балыыһа туох баар отделениета барыта Мэдиссиинэ национальнай киинигэр көспүтэ, онно улуустартан кытта кэлэн көрдөрө сылдьаллар. Маныаха волонтердар көмөлөрө улахан. Чуолаан мэдиссиинэ кэллиэһин устудьуоннара абырыыллар. Call-кииннэргэ төлөпүөн операторынан үлэлииллэр, эмтэри тустаах дьоҥҥо тиэрдэн биэрэллэр. Ол эрээри урукку курдук элбэх дьону балыыһаҕа сытыарар билиҥҥитэ кыаллыбат.  Санитарнай-эпидемиологическай ирдэбили тутуһан, холобур, палаатаҕа 4 киһи оннугар иккини киллэрэллэр. Манна даҕатан эттэххэ, кардиологическай, эндокринологическай, онкологическай, «суһал (экстреннэй) көмөнү” оҥорор балыыһалар үлэлэрин ханнык да түгэҥҥэ тохтоппотохторо. Билигин оннооҕор офтальмологияҕа катаракталаахтары, глаукомалаахтары ылар буоллулар. Дьиҥэр, бу наһаа ыксаллаах эпэрээссийэлэр буолбатахтар эрээри, дьон көрдөһүүтүнэн оҥорон саҕалаатылар.

-- Ковид анаалыһын муннуттан ыларга ирдэбил бөҕөлөөх эбит дии, ол күн аһыа, уу иһиэ суохтааххын эҥин диэн. Миэхэ ким да оннук диэн сэрэппэтэҕэ да, ылалларыгар да ыйыппатахтара.

-- ПЦР ыларга туох да ирдэбил суох. Арай аэропорка көтөн кэлбит дьонтон ылары тохтоппуппут. Тоҕо диэтэххэ, үөһэ сөмөлүөккэ олорон, киһи айаҕа наһаа куурар-хатар. Онон ыларга табыгаһа суох.

   -- ИФА (иммуноферментный анализ), ИХА (иммунохроматографический анализ) экспресс-тестэрэ атыыланар буолбуттар.

-- Биһиги сэртипикээттээх эрэ тестэри туһанабыт. Олор мэдиссиинэ анал тэрилтэлэригэр эрэ оҥоһуллаллар. Дьиэҕэ оҥоһуллар тестэр хайдахтарын  билбэппин, түмүгү чопчу таһааралларыгар саарбахтыыбын. Эмтиэкэҕэ атыыланар тестэри бэрэбиэркэлиир туһунан Росздравнадзорга эппиппит. 

-- Анаалыһы тоҕо бырааһы ыҥырбыт күн тута оҥорботторуй? Уонна түмүгүн тоҕо наһаа өр күүттэрэллэрий?

--  Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн ПЦР анаалыһын оҥорор 16 лаборатория баар. Күнүстэри-түүннэри үлэлииллэр. Сууккаҕа 6000-ҕа тиийэ анаалыһы оҥороллор. Бу үрдүк көрдөрүү, Арассыыйаҕа үһүс миэстэҕэ сылдьабыт. Ол да буоллар, кэтэһиилээҕин, итиэннэ ирдэбилинэн 8-9-с хонуктарыгар ыларбытын дьон сөбүлээбэт, үҥсүү суһал ыстаапка киирэ турар. Ол иһин аны мантан ыла диагноһы туруорарга ИФА, ИХА түмүгүнэн эмиэ сирдэтинэр буолуохтара.  Аны туран, бу алтынньы 21 күнүттэн ИФА, ИХА (тымыртан) анаалыһа ОМС нөҥүө босхо оҥоһуллар буолла.

Лабораннар “кыһыл зонаҕа” үлэлииллэр. Аҕыс чааһы быһа онтон тахсыбакка. Онтон аны тахсан баран, 4 чаас устата докумуоннарын  толороллор. Ол иһин анаалыс түмүгэ тардылыктанар. Ону дьон өйдүөн, арыый тулуурдаах буолуон наада. Манна даҕатан эттэххэ, кэлэктиибинэн бэрэбиэркэлэнэри уонна судаарыстыбаннай балыыһаларга төлөбүрдээх анаалыстары тохтоттубут. Быраас анаатаҕына эрэ босхо туттарар буолуохтара.

-- КТ сыаната тоҕо наһаа ыараханый? 4000 cолк.

-- Быраас анаабыт дьоно босхо бараллар. Оттон бэйэлэрин баҕаларынан чааһынайдарга тиийэн көрдөрөр буоллахтарына, оннук буолар. Тоҕо диэтэххэ, олоруҥ кэмиэрчэскэй тэрилтэлэр -- баҕалаах элбэҕин тухары сыаналарын үрдэтэ туруохтара. Кинилэри биһиги министиэристибэбит хонтуруоллуур боломуочуйата суох. Росздравнадзор эбээһинэһэ.

Былырыын оруобуна баччаларга өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн сууккаҕа КТ-ны 806 киһи барара. Билигин 5000-тан тахса. Быраас анаабатах буоллаҕына, КТ-га түһэр наадата суох. Сардаҥалара доруобуйаҕа буортулаахтар. Бу аппарат өрөспүүбүлүкэҕэ кэлбитэ 20-чэ сыл буолла. Ол иннинэ быраастар кулгаахтарынан иһиллээн, киһи ыалдьыбытын быһаараллара. Онон КТ-нан наһаа үлүһүйүмэҥ.

--Бырааһы ыҥырбыппар, кэлэн боростуой эмтэри, холобура,“Арбидолу” эҥин анаата. Ама оннук эрэ эмтииллэр үһү дуо?

  --Салгынынан, киһи силэ бырдаҥалаабыт хааппылаларынан бэриллэр ыарыылар тэҥ соҕустук эмтэнэллэр. Олох ыарахан буоллаҕына эрэ атын, ураты эмтэри аныыбыт.

-- Оройуоннааҕы суһал ыстаап көрдөрүүтэ уонна өрөспүүбүлүкэ киэнэ тоҕо араастаһарый? Соруйан аччатан этэллэр дуу, статистиканы буортуламаары.

--Өрөспүүбүлүкэтээҕи статистиканы Роспотребнадзор таһаарар. Дьиҥнээхтик күүскэ ыалдьа сылдьааччылары эрэ учуокка ылара. Онтон бу алтынньы 19 күнүттэн симптома суох чэпчэкитик аһарынан эрэллэри эмиэ киллэрэргэ эппиттэр. Онон алтынньы 20 күнүттэн көрдөрүүбүт эмискэ улааппыт курдук буолла.

СӨ Доруобуйа харыстабылын миниистирин I солбуйааччы Алексей Яковлев:

яковлеваа

 -- Ыалдьыбыт киһи мааската суох сөтөлүннэҕинэ, 15  миэтэрэҕэ тиийэ сутуйуон сөп. Ол иһин мааскалаах сылдьаргыт булгуччулаах.

-- ОРВИ-ны ковиды кытта бутуйуохтарын сөп дуо?

--Күһүн аайы өрөспүүбүлүкэбитигэр ОРВИ-нан 350 тыһ. киһи ыалдьааччы. Билигин онно эбии ковид эбилиннэ. Симптомнара майгыннаһар. Ол иһин анаалыс ылан быһаараллар. 

--Бу коронавирус дьаҥа хаһан намырыай?

-- Ханнык баҕарар саҥа ыарыыга киһи этэ-сиинэ сыыйа-баайы үөрэнэн, нууччалыы эттэххэ, адаптацияланан барар. Оччоҕо вирус сыстар, көбөр кыаҕа (патогеннаһа) мөлтүүр, устунан сүтэн хаалар. Онон ааһыахтаах.

-- Оччоҕо тоҕо улаата турар?

-- Патогеннаһа аччыыр гына уһун кэм ааһа илик. Иккиһинэн, бэйэ-бэйэттэн сыстыһыы улаатта. Аны туран, саас сууккаҕа 3000 анаалыһы оҥор эбит буоллахпытына, билигин 5000-ны. Элбэхтэн элбэх булуллара чуолкай.

-- ПЦР ордук дуу, ИФА дуу?

-- Хайата ордук диэн буолбатах, иккиэн атын-атын ньыманан оҥоһуллар уонна иккиэн сөптөөх түмүгү көрдөрөр анаалыстар. ИФА IgM диэн ыалдьа сылдьаргын 8-с күҥҥэр быһаарар, оттон ИФА IgG номнуо “антитела” үөскээбитин биллэрэр. ПЦР мурун иһигэр (слизистэйгэр) вирус баарын көрдөрөр. Билэрбит курдук, киһи силэ-сыраана, сыыҥа бактерияттан, вирустан көмүскүүр, харыстыыр суолталаах. Ыарыы тарҕаныытыгар хахха буолар.  Ити “слизистэй барьер” вируһу тыҥаҕа аһардыбатаҕына, төһө да ПЦР анаалыһа “положительнай” буоллар, киһи ыалдьымыан эмиэ сөп. Ол оннугар атын дьону сутуйар кутталлаах. Онон син биир эмтэнэр.

--Ковид-19 көннөрү ОРВИ-тан сүрүн уратыта диэн, сыты-амтаны сүтэрии дуо?

--ОРВИ-га да наһаа улаханнык ыарыйдахха, мурун сыты ылбат буолар, оччоҕо амтаны эмиэ быһаарбат буолаҕын.  Урут оннук ыалдьыбыт дьону КТ-га түһэрэллэрэ эбитэ буоллар, тыҥаларын хартыыната эмиэ ковидтаабыттар курдук буолуо этэ. Тоҕо диэтэххэ, ОРВИ-га, эмиэ коронавируска курдук, вирус тымырдарынан киирэр.

  --КТ аппаратынан  хааччыллыы өрөспүүбүлүкэҕэ хайдаҕый?

  -- КТ, дьиҥэр, олох ыарахан туруктаахтарга эрэ оҥоһуллуохтаах. Киһини курдат көрөр тэрил радиацията улахана бэрт буоллаҕа дии. Тыҥаны түһэрэргэ 30-60 снимогы уһулаллар. Ол төһө элбэҕин санаан көрүҥ. Уопсайынан, лучевой диагностика искэн (рак) ыарыытын көбүтүөн сөп. Онон сэрэхтээх. Ол оннугар билигин төттөрү рентгени сүбэлииллэр.

-- Дьон балыыһаларга сатаан эрийэн тиийбэтин үҥсэр.

--Call-киин 12 ханаалтан 50-ҥа диэри элбээбитэ. Ол үрдүнэн барыларыгар кыайан хоруйдаабаттар. Дьиҥэр, төлөпүөнүнэн ыҥырар, этэргэ дылы, ааспыт үйэ ньымата буоллаҕа дии. Билигин “Медсеть” диэн сыһыарыы баар, онно сайаапка хаалларар түргэн уонна табыгастаах. Ону туһаныҥ.

-- Ковидтаабыт киһи тыҥата чөлүгэр түһэр дуо?

--Оннооҕор көннөрү сэбиргэхтэтиигэ киһи тыҥата 30 күнүнэн чөлүгэр түспэт. Тыҥа сыыйа ыраастанар.  Сорохторго 6 ый сылдьыан сөп.

-- Иккистээн ыалдьыахха сөп дуо?

-- Бу саҥа ыарыы. Чинчийиилэр бара тураллар. Онон билигин чопчу этэр кыахпыт суох.

Роспотребнадзор Саха сиринээҕи салаатын эпидемиологическай хонтуруолга отделын начаалынньыга Валентина Григорьева:

 григоьева

  --Дьаҥ-тумуу утары прививканы өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин 60%-на ыларын былаанныыбыт, ол эбэтэр 580 715 киһини хабыахтаахпыт. Билиҥҥи туругунан 415 500 вакцина кэлэн, 410 229 киһи номнуо ылан олорор. Хаалбыт 170 тыһ. вакцина сэтинньи ыйга диэри кэлиэхтээх. Бу федеральнай босхо прививканы, бастатан туран, 17-лэригэр диэри саастаах оҕолор, орто анал уонна үрдүк үөрэх кыһаларын устудьуоннара, оскуола, оҕо саадын, мэдиссиинэ, социальнай эйгэ, тырааныспар үлэһиттэрэ, итиэннэ дьарҕа ыарыылаахтар ылыахтаахтар. “Совигрипп” препарат куурусса белогуттан оҥоһуллар, онон сымыыкка аллергиялаахтар аккаастаныахтарын сөп. 65-тэн үөһэ саастаахтарга дьиэлэригэр кэлэн туруоруохтара.

 Саха сирин байыаннай хамыһаарын солбуйааччы Аркадий Саввинов:

савинов аф

-- РФ Бэрэсидьиэнин бу дьыл балаҕан ыйын 30 күнүнээҕи 581-с №-дээх "О призыве в октябре-декабре 2020 г. граждан РФ на военную службу и об увольнении с военной службы граждан, проходящих военную службу по призыву" уураҕар олоҕуран, аармыйаҕа күһүҥҥү ыҥырыыны алтынньы 1 күнүттэн саҕалаатыбыт. Пандемиянан сибээстээн, кэлбит оҕолортон барыларыттан тута ПЦР анаалыһын ылабыт. “Положительнайдары” бэйэбит изоляторбытыгар сытыаран эмтиибит. “Контактаахтары” обсерваторга угабыт. Призывниктар бары мааскалаах, бэрчээккилээх сылдьаллар. Бастакы баартыйа Улан-Удэҕа көттө. ВДВ уонна артиллерия чаастарыгар. Коронавирус кэмигэр аармыйаҕа барартан куттанымаҥ. Тоҕо диэтэххэ, Уһук Илин байыаннай чаастаах 4 улахан куоратыгар 1200 миэстэлээх, аныгылыы аппараттардаах обсерватордары бэлэмнээтилэр. Онон ыалдьар да түгэннэригэр, сөптөөх эмтэниини ааһар кыахтаахтар.

                            ***

Бу хоруйдаабыт дьон нэһилиэнньэттэн биири эрэ көрдөһөллөр – бэйэлэрин харыстаналларыгар. Ол эбэтэр уопсастыбаннай сиргэ сылдьартан туттуналларыгар, дьиэҕэ олороллоругар, ханна баҕар мааскалаах, бэрчээккилээх сылдьалларыгар. 

 

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением