Америкатааҕы педиатрия академията 2011 сыллаахха «Меdiа Use bу Children Үonger Тһаn 2 Үеаrs» диэн ыстатыйаны бэчээттэппит. Бу матырыйаалларыгар кинилэр оҕолор икки саастарыгар диэри цифровой медианы туһаныыларын чинчийбиттэрин туһунан суруйбуттар.

Онуоха чинчийиилэрин икки хайысхаҕа арааран ыыппыттар:

Медианан быһаччы туһаныы дьайыыта.

Ыйытык түмүгэ көрдөрбүтүнэн, иккитин туола илик оҕолор 90 %-нара бары электроннай информацияны туһаналлар эбит. Ол түмүгэр оҕо доруобуйатыгар күүстээх охсуулар буолаллар: уойуу-сыаланыы, хойутаан саҥарыы эбэтэр отой да саҥарбат буолуу.

Медиа фоновай көстүү курдук дьайыыта.

Фоновай дьайыы диэн, холобура, күнү быһа холбонон турар тэлэбиисэр.

 Өскөтүн дьиэ иһигэр тэлэбиисэр куруутун холбонон турар буоллаҕына, оҕо болҕомтото мөлтүүр. Күнү быһа бүтэн биэрбэт мультигы көрүө, экраны манаан баран олоруо. Төрөппүттэрэ тугу гыналларыгар, этэллэригэр наадыйыа суоҕа. Ийэлэр да оннук умсугуйа көрө олорор оҕолорун аралдьытымаары, мэһэйдээбэтиннэр эрэ диэн, кэпсэппэккэ сылдьыахтара, дьарыктаныа суохтара. Ол түмүгэр оҕолоро саҥалара хойутуур.

Цифровой эйгэ дьайыытын чинчийии түмүгүнэн Америкатааҕы педиатрия академията төрөппүттэргэ маннык сүбэлэри биэрбит:

Оҕо 2 сааһын туолуор диэри тэлэбиисэр экранын, көмпүүтэр мониторун, төлөпүөн дисплейин көрөрүн кытаанахтык бобуҥ.Оҕо утуйар хоһугар тэлэбиисэр, көмпүүтэр суоҕа ордук.Төрөппүттэр бэйэлэрэ медиа эйгэни туһаналлара оҕоҕо куһаҕаннык дьайарын өйдүөхтээхтэр.Өскөтүн оҕо син биир цифровой медиа эйгэтигэр киирэр түгэнигэр, төрөппүт оҕотүн тэлэбиисэри, төлөпүөнү кытта биир бииргэ хаалларыа суохтаах. Тэҥҥэ көрсүөхтээх, кэпсэтиэхтээх.

Саха оҕолоро икки тыллаах уопсастыбаҕа сыһыаннаахтарынан усулуобуйа өссө уустугурар. Тоҕо диэтэххэ, медиа эйгэ үксэ нууччалыы уонна омуктуу. Ютубу, мультигы нууччалыы көрө улаатар оҕо төрөөбүт тылыгар тардыһара, билэ сатыыра саарбах.

Мин санаабар, Саха сиригэр цифровой гигиенаны тутуһуу отой мөлтөх таһымҥа турар. Арҕаа дойдуларга цифровой киртэн-хахтан көмүскэнээри, үгүс дьон дьиэтигэр цифровой детоксу биллэрэр. Ол аата үлэлэриттэн, үөрэхтэриттэн дьиэлэригэр тиийдэхтэринэ, туох-баар төлөпүөнү, тэлэбиисэри, араадьыйаны барытын арааран кэбиһэллэр.

 Хааччаҕа, лимиитэ суох Интэриниэт оптоволокнота улуустарынан тэнийэн эрэриттэн үөрэбит. Ол эрээри ол сайдыы виртуальнай эйгэҕэ угуйар-ыҥырар, умсугутар күүһэ ыччаттарбыт, оҕолорбут уйулҕаларыгар, майгыларыгар, доруобуйаларыгар хайдах дьайара биллибэт. Чөл бэйэлэрин айгыратыа диэн куттанабын...

“Алтан” IT-оскуола салайааччыта

Дьулустаан Осипов.