Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Уопсастыба

Табахтааһыны хааччахтыыр сокуон барыла киирдэ

Ил Түмэҥҥэ кулун тутар 26 күнүгэр «Саха Өрөспүүбүлүкэтин сиригэр-уотугар тустаах уопсастыбаннай сирдэргэ табаҕы, никотиннаах бородууксуйаны тардыыга эбии хааччаҕы олохтуур туһунан» сокуон барыла киллэрилиннэ. Сокуон барыла түөрт ыстатыйалаах, онтон бииригэр…
29.03.24 10:35

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Ааҕааччыларбыт үтүө күнүнэн! Мантан инньэ сайтпытыгар «Ааҕааччы суруга» диэн анал рубрика баар буолар.  Бу анал таһаарыыга маҥнайгы суол тэлээччинэн тыа хаһаайыстыбатын  кыһалҕатыгар санаатын өрүү аһаҕастык этэр Иван Пономарев буолар.

Ааҕааччыларбыт үтүө күнүнэн! Мантан инньэ сайтпытыгар «Ааҕааччы суруга» диэн анал рубрика баар буолар.  Бу анал таһаарыыга маҥнайгы суол тэлээччинэн тыа хаһаайыстыбатын  кыһалҕатыгар санаатын өрүү аһаҕастык этэр Иван Пономарев буолар.

маны Понамаревjpeg

Кини туһунан кылгастык билиһиннэрэр буоллахха,  Иван Петрович Пономарев Чурапчыттан төрүттээх.  Сэрии тулаайаҕа. Кытаанах нэһилиэгин уонна Чурапчы улууһун Бочуоттаах гражданина, Арассыыйа үтүөлээх фермерэ, РФ Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ.
2010, 2017, 2019 с.с. СӨ Суруналыыстарын сойууһун тыа сирин сырдатыыга бастыҥ лауреата, «СӨ суруналыыстыката сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэ хаһаайына.

Салгыы кини СӨ  Тыатын хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласовка туһаайан бэлэмнээбит матырыйаалын эһиги болҕомтоҕутугар таһаарабыт. Ааҕааччыларбытыттан араас тиэмэҕэ, боппуруоска суруйууларгытын күүтэбит. Матырыйаалларгытын Адрес электронной почты защищен от спам-ботов. Для просмотра адреса в вашем браузере должен быть включен Javascript. электроннай аадырыска ыытыҥ, билсэр төлөпүөҥҥүт: 40-22-10.

Ытыктабыллаах Александр Павлович!

Сахалар киэн туттар норуодунай суруйааччыбыт Амма Аччыгыйа «Тоҕус төгүл тоҕо?» диэн биллэр кэпсээнигэр майгыннатан, Эйиэхэ тыа хаһаайыстыбатын сайдыытын туһунан 9 ыйытыыны биэрэргэ сананным.

Бу ыйытыылары мин ТХМ үлэтин түһэрэ сатаан дуу, эбэтэр эйигин үтэн-анньан көрөөрү буолбакка, чахчы ис сүрэхпиттэн тыа хаһаайыстыбатын үлэтэ өнүйэн биэрбэтиттэн, таҥнары түһэ турарыттан кыһыйан уонна ону хайдах өрө тардар ханнык суоллар, этиилэр баалларын билээри, итиэннэ онно бэйэм санааларбын тиэрдээри суруйабын. Дьэ, онон…

Бастакы ыйытыы

ТХМ систиэмэтигэр барыта хас салайааччы уонна исписэлиис үлэлиирий?

Маныаха министиэристибэҕэ быһаччы салайар үлэҕэ уонна кини салаа тэрилтэлэригэр, холобур, "Сахаплем"-ҥэ, сүбэлиир кииҥҥэ, о.д.а. быстах тэрилтэлэргэ төһө киһи (тех үлэһиттэри киллэрэн туран) үлэлииллэрий? Кинилэр хамнастарыгар уонна хаһаайыстыбаннай ороскуоттарыгар барыта төһө үп ороскуоттанарый?

Балары таһынан 35 улуус ТХУ-гар уонна 400-тэн тахса нэһилиэктэргэ хас т/х-н исписэлииһэ үлэлиирий? Кинилэргэ уопсайа төһө үп уонна хантан төлөнөрүй? Манна эбии өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн барыта хас КП-лар баалларый? Олорго салалтаҕа, быһа холоон, төһө киһи үлэлиирэ буолла? Фермердэр, КФХ, ИП-лар ахсааннара төһөнүй?

Салгыы т/х-н сайдыытыгар көмөлөһөр самалык «Туймаада» ФАПК-ҕа, "Агроснабка", ньиэпкэ, лизиҥҥэ, "Сахаагропродукка" ТХМ үбүнэн көмө оҥорор, итиэннэ кирэдьииттэрин %-нын төлөһөр дуо?

Аны, тыа хаһаайыстыбатын орто, үрдүк үөрэҕин саҥа бүтэрбиттэргэ анаммыт эбии хамнаһы ылар хас эдэр исписэлиис баарый уонна кинилэргэ төһөлүү харчы, уопсайа төһө үп көрүллэрий?

Билигин өрөспүүбүлүкэбитигэр 100-кэ агрооскуолалар баар буоллулар дииллэр. Бу оскуолалар салалталарын, анал исписэлиистэрин хамнастара хас эрэ %-н үрдүүр диэн этэллэр. Бу  кырдьык дуо? Ахсааннара хаһый? ТХМ үбүттэн кинилэргэ көмө оҥоүуллар дуо?

Иккис ыйытыы

Бэтэрэнээрийэ уонна племүлэ департаменыгар төһө салайааччы, исписэлиис үлэлиирий? Кинилэргэ төһө үп көрүллэрий?

Маныаха племүлэ 3 аҥыы арахсан хаалла? Племүлэни үксүн саҥа тэриллибит «Сахаагроплем» тэрилтэ ыытар курдук. Ол эрээри «Племхолбоһук» эмиэ баар дииллэр. Аны сиэмэлээһини үксүн бэтэринээрдэр ыытыахтаахтар диэн буолла быһыылаах. Тоҕо маннык уларыйда?

Таарыччы өрөспүүбүлүкэбитигэр төһө ынах, сылгы племхаһаайыстыбалара, олорго төһө сылгы-ынах баалларый уонна биирдии төбөҕө төһөлүү көмө хантан оҥоһулларын эппиэттииригит буоллар үчүгэй буолуо этэ.

Үһүс ыйытыы

Биир киилэ үүт бэйэҕэ турар ороскуота (себестоимоһа) төһөнүй?

Мин саныахпар, бу саамай сыыппаралар сыыппаралара. Бу сыыппаралартан (себестоимостан) үҥкүүлээн, туох баар сүөһү үлэтин былааннааһын, үбү-харчыны үллэрии, хамнас төлөбүрэ, субсидия кээмэйэ олохтонуон сөп этэ. Онтон бу ааҕыы биһиэхэ кыайтарбат да кыайтарбат. Биирдэ даҕаны ол туһунан эппиттэрин, суруйбуттарын истэ, ааҕа иликпин.

Арай эн, Александр Павлович, иллэрээ сыл Чурапчыга СӨ Бырабыыталыстыбатын отчуотугар кэлэ сырыттаххына ыйыппыппар, "киилэ үүт ороскуота 59 солк 50 харчы" диэн эппиэттээбитиҥ. Кырдьык, бу кыайан суоттаммат эбэтэр кистэлэҥ сыыппара быһыылаах. Дэлэҕэ "ону кыайан «суоттаабакка», 10-ча сыллааҕыта ТХМ Москва биир үнүстүүтүгэр ону аахтара 7 мөл солк төлөөбүт" диэбиттэрэ. Ол кырдьык дуо? Ама бэйэбитигэр ону суоттуур биир эмэ тэрилтэ, киһи суох дуо? Оонньуута суох, киилэ үүт ороскуота чааһынайга, бааһынайга, КП-га төһө буолла?

Төрдүс ыйытыы

Биир ынахтан өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн ортотунан хас киилэ үүтү ыыбытый?

Бу туһунан элбэхтик суруйабын. Бары КП-лар ыабыт үүттэрин олоччу, бааһынайдар барытын кэриэтэ, чааһынайдар үксүн соҕотуопкаҕа туттаралларын үрдүнэн, мин ааҕарбынан, биир ынахтан 1060 киилэ эрэ үүтү туттарабыт. Онтон отчуотунан биир ынахтан былырыын 2350(!) киилэни ыабыппыт!

Сопхуостар да саҕана ситиһиллибэтэх кирбии. Ньирэй испитигэр 300 киилэни көҕүрэттэххэ даҕаны, бары ынах баһыттан 1000 киилэ үүтү бэйэлэрэ истилэр, тутуннулар дуо? Букатын хойгур сыыппара. Үгүстэр «бу сыыппара биһиэхэ наадата суох, төһө даҕаны диэтиннэр, кумааҕы төһөнү баҕарар уйар» диэхтэрин сөп. Оннук буолбатах. Арааһа, ити көрдөрүүгэ олоҕуран, киилэ үүппүт бэйэҕэ турар сыанатын таһаарар, ол иһин үүппүтүн 5 сыл устата 45 эрэ солк тутар буолуохтарын сөп. Оннук дуо?

Бэһис ыйытыы

Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 100 ыанар ынахтан элбэх сүөһүлээх хас чэбдигирдиллэр хаһаайыстыба баарый уонна кинилэргэ туох көмөлөр оҥоһуллалларый, сылга кинилэргэ барыта төһө үп төлөннө?

Мин кинилэргэ көмө оҥоһулларын төрүт утарбаппын. Ол эрээри итинник чэбдигирдии ыытан, наар улахан эрэ хаһаайыстыбалары өйөөн, биир ынахтан ити 2350 киилэни ыыр буоллубут, онон кыайбыт-хоппут курдук кэпсэнэри төрүт ылыммаппын. Мин саныахпар итинник аҥардастыы өйөөн, кырдьаҕас фермер А.Чириков этэринии, «маанылаан-көйгөлөөн», граҥҥа тиксибит бааһынайдартан уратыларга туох даҕаны күттүөннээх көмө оҥоһуллубута, үүт сыаната 5 сыл устата үрдээбэтэ, кэтэхтэри кытта тэбис-тэҥ. Ол түмүгэр үгүс бааһынайдар чааһынайга көстүлэр, сорохторо төрүт тохтоотулар, сүөһү ахсаана, үүт-эт эбиллибэтэ. Ону эһиги туох дии саныыгыт?

Алтыс ыйытыы

300 гектартан элбэх ыһыылаах хас хаһаайыстыба баарый? Кинилэр төһө ыһыы сирдээхтэрий, төһө бурдугу былырыын хомуйдулар, кинилэргэ төһө, туох көмө оҥоһулунна?

Мин эмиэ анал бурдугунан дьарыктанар анал хаһаайыстыбалар баалларын утарбаппын. Ол эрээри эмиэ кэлтэйдээһин баран, кыра хаһаайыстыбаларга көмө суоҕун тэҥэ буолан, ыһыы бааһына үлэтэ өнүйбэтэ диибин. Тоҕо 100-250 гектарга бурдук, күөх үүнээйи ыспыттара күттүөннээх көмө оҥоһуллубатый? Тоҕо наар 300 эрэ гектарга буолуохтааҕый? Таарыччы «Сахазернопродукт» тэрилтэбит ханна тиийдэ, Хаптаҕайбыт собуота үлэлиир дуо?

Сэттис ыйытыы

Сир үлэтин өйөөһүҥҥэ саҥа механизм киириэн сөп дуо?

Онуоха мин соторутааҕыта «Кыым» хаһыакка "Кэтэх ыаллартан саҕалаан, бары хаһаайыстыбалар 1 ынах баһыгар 0,5 гаа итэҕэһэ суох бааһыналаах буоллахтарына, киилэ үүт субсидиятын 10 солк эбэн биэриэххэ" диэн этии киллэрбитим. Тоҕо инньэ диибиний?

Кыһыыта бэрдиттэн. Бу 30-ча сыл бааһына үлэтигэр сырыы аайы уларыйа сылдьар (бааһына иэнигэр, сааскы-күһүҥҥү хорутууга, бурдук ыһааһыныгар, күрүө тутуутугар…) араас көмө оҥоһулла сатаата даҕаны -- өнүйбэппит. Арай албын-көлдьүн аһара элбээтэ. Ол туһунан суруйа сатаатым. Онтон мин этэрбинэн көмөнү үүт сыанатыгар «баайар» киһи, 1-2 ынахтаах чааһынайдартан саҕалаан, сир үлэтигэр бары интэриэстэнэ түһүө этилэр. «Харчы сиргэ сытар» диирбинии, бааһыната, эбии аһылыга, бурдуга, күөх үүнээйитэ, сиилэһэ… суох бородууксуйа эбиллибэтэ өйдөнөр ини. Онтон бу этиини бүддьүөккэ биир кэппиэйкэни көрбөккө даҕаны олоххо киллэриэххэ сөп бөҕө. Холобур, эһиилгиттэн үүт субсидията 50 солк буолуохтааҕын, бааһыната суохтарга 40 солк оҥордоххо бүтэр ээ. Тута хамсаммытынан барыа этилэр. Албын-көлдьүн букатын аҕыйыа, суох буолуо этэ. Эбэтэр бу этиини эһиил бэлэмэ суох буолуохтара диэтэххэ, онтон эһиил киллэрдэххэ хайдаҕый? Ону эһиги туох дии саныыгыт?

Ахсыс ыйытыы

Ынах диэн туох сүөһүнүй?

Бу туһунан хаста даҕаны суруйдум. Эһиилгиттэн соҕотуопкаланар үүт аҥарын -- 40 тыһ туоннаны -- туттарар кэтэхтэртэн үүтү туппакка, ынахтарын төбөтүгэр 35-тии тыһ солк биэрэргэ диэн олохтонор буолла быһыылаах? Тоҕо?

Оччотугар соҕотуопкаланар үүт лаппа аҕыйыыра мөккүөрэ суох. Ол төһө сөбүй? Аны туран, уулаах тыһаҕас, тиҥэһэ, кытарах ынах "ынах" аатыран, ити харчыга тиксэллэр дуо? Ити этии олоххо киирдэҕинэ, дьон тоҕо улахан ыйааһыннаах ынаҕы иитэ, боруодатын тупсара, сиэмэлэтэ сатыахтарай? Ол кэннэ чааһынайдар тэриллиилээхтэр нөҥүө үүттэрин туттара сатаан, икки хос харчы ылан, албыннааһын тахсыа суоҕа дуо? Уопсайынан, бу дьаһал куруубайдык эттэххэ, чааһынайдары эһэ сатааһын, үүт соҕотуопкатын аччатыы, албыны-көлдьүнү элбэтии көстүүтэ буолбатах дуо? Эппиэттээҥ эрэ.

Тохсус ыйытыы

ТХМ хаһан «биригэдьиирдээн» бүтүөҕэй?

Бу ыйытыыттан өһүргэнимэҥ. ТХМ ырыынакка киириэхтэн бэйэтэ «биригэдьиирдээн», үбү-харчыны үксүн үөһэттэн бэйэлэрэ үллэрэн, түҥэтэн, сиэрэ суох албыны-көлдьүнү үөскэппиттэрин туһунан олус элбэхтэ суруйдум, туруорустум. Кырдьык, 2011 сылтан боломуочуйа улуустарга бэрилиннэ диэн буолбута даҕаны, син биир сир үлэтин, сиэмэ, уоҕурдуу, чэбдигирдии, тутуу… үлэлэрин көмөтө, субсидията барытын кэриэтэ ТХМ бэйэтэ төлүү олорор дииллэр. Онно туох үчүгэй хонтуруола, бэрэбиэркэтэ кэлиэй? Эмиэ ким төһөнү диэбитинэн төлөбүр оҥоһуллан, төһө үп кураанахха сымыйа төлөнөрүн ким билиэй?

Итинтэн сиэттэрэн, хаһааҥыттан ТХМ бэйэтэ «биригэдьиирдээн бүтэн, боломуочуйаны барытын кэриэтэ улуустарга биэриэй? Эбэтэр оннук сыыһа дуу?

Түмүк

Мин тыабыт хаһаайыстыбатын олоҕун табыллыбатах ыалга холуубун. Ырыынакка киириэхтэн төһө-төһө миниистир уларыйда. Арааһа, 10-тан таҕыстылар быһыылаах. Бары даҕаны куһаҕана суох салайааччылар курдук этилэр даҕаны -- тулуйбатылар. Арай эн, Александр Павлович, туруулаһыах курдуккун. Үлэлээбитиҥ, арааһа, 4-с, 5-с сыла буолла быһыылаах. Ол кэмҥэ таҥнары түһүүбүт тохтуох курдук чинчилээх. Ол гынан баран, салайыы систиэмэтигэр туох даҕаны биллэр уларытыы киирбэтэ. Ол барыта биир миниистиртэн тутулуктаах диэбэтэрбин даҕаны, син биир салайыыга, үбү көдьүүстээхтик туһаныыга дьайыылаах соҕус уларытыылары киллиэриэххэ сөп этэ диибин.

Онуоха, хатылаан эттэххэ, ити чааһынай ынаҕар 35 тыһ биэрэри төрүт утарабын, кэтэхтэри-тэриллиилээхтэри үүт сыанатын 60 солк тиэрдэри, тэриллиилээх хаһаайыстыбаларга барыларыгар ынах төбөтүгэр тэҥник харчы көрөргө, субсидия ахсаанын лаппа аҕыйатара, үбү үллэриини үксүн улуустарга биэриини, бааһына, сир үлэтин кэҥэтиини туруорсарбын өссө төгүл биллэрэбин.

Түмүгэр, Александр Павлович, мин бу 9 ыйытыыбар кылгас, чуолкай, кырдьыктаах хоруйу уһаппакка биэриэ диэн эрэнэбин. Бу ыйытыыларга хоруйу тыа сирин дьоно бары даҕаны кэтэһэллэрэ буолуо.

Саамай бүтэһигэ эйиэхэ, Александр Павлович, үлэҕэр ситиһиилэри, бары үтүөнү баҕарабын!

Уйбаан Пономарев.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (3)

This comment was minimized by the moderator on the site

Үтүө күнүнэн, Иван Петрович! Бу олох сөптөөх ыйытыктары киллэрбиккин. Тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Павлович хоруйдарын эрэнэ күүтэбит. Уонна өссө мин биир ыйытыгы эбэрбин көҥуллээн. Мин ыйытыгым диэн маннык. Бу аҕыйах сыллааҕыта саха ынахтарын иитэллэрин истибитим. Ол ынахтар ханнык улууска иитиллэллэрий уонна инники дьылҕалара хайдах буолуой? Ахсааннара элбиир кыахтаах дуо?

This comment was minimized by the moderator on the site

Саамай септеех ыйытыылар. Барыта отчет. Ити туохха анаан оттуллар хотоннору туталлара буолуой. таах харчыны бараан. Тыа хаьаайыстыбатын ис дьинин билбэт, куорат хонтуора улэьиттэрэ сокуону онорон эрэйдииллэр

This comment was minimized by the moderator on the site

олус соп ыйытыктар Оо эрээри ити35.000тыс бэриллэрин Уйбаан утарарын собулэспэппин Мин ити харчыны ылаары ынагым ахсаанын элбэттим Ууппун туох да мэсэйэ суох ыаллар80-70солк миигиттэн уорэ кото ылаллар

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением