Климент Егорович урут Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин салайбыт,  ССКП райкомнарыгар сэкэритээрдээбит салайааччы, ол иһигэр Үөһээ Бүлүү оруйуонугар үлэлээбит, олох оскуолатын ааспыт киһи “стихийнэй бедствие” диэн сөпкө тоһоҕолоон бэлиэтээбит.

Аҕа дойду сэриитин И.В. Сталин курдук улуу, муударай, кытаанах илиилээх салалталаах буоламмыт эмискэ соһутан саба түспүт фашистары кыайан турарбытын устуоруйа кэрэһэлиир. Ол кэмҥэ “паника”, куотуу элбэҕэ эбитэ буоллар сэриини кыайыа суох этибит. Сэбиэскэй норуот түмсэн, сэриигэ, тыылга күүскэ үлэлээн, Улуу Сталин Иосиф Виссарионовичка эрэнэр, итэҕэйэр буолан ытык сэриини кыайан бүгүнҥү эйэлээх, сайдыылаах олоххо тиийдэхпит.

Ойуур баһаардара син биир сэрии курдук дьон олоҕор кутталлаахтар. Ил Дархан Айсен Сергеевич дойду салалтатын таһымнаах мунньахтарыгар хорсуннук, итэҕэтиилээхтик туруорсарын Владимир Путин ылынан, бырабыытылыстыбаҕа тута сорудах биэрэрин астына истэбит, көрөбүт. Онон Ил Дархаммыт Айсен Сергеевич этэр, туруорсар тыла ыйааһыннааҕыттан, ону ситиһэриттэн киэн туттуох, махтаныах эрэ кэриҥнээхпит. Айсен Сергеевич туруорсуутунан Уһук Илин федеральнай уокурукка эдэр ыаллар дьиэ тутталларыгар 2 %-наах ипэтиэкэ киирбитэ даҕаны элбэҕи этэр.

Бу аҕыйах хонуктааҕыта Горнай улууһун Күөрэлээх олохтоохторо баһаары умуруорууга элбэх ороскуоту эрэйбэт, үлэҕэ ордук көдүүстээх ДТ-75 тыраахтар кэлэрин туруорсубуттара. Айсен Сергеевич үлэ дьонун этиилэрин ылынан, В.В. Путин салайан ыыппыт мунньаҕар баһаары утары үбүлээһиннэри түргэнник быһааралларыгар уонна ДТ-35 тыраахтардар наадаларын туһунан туруорсубута. Ону эмиэ өйөөтүлэр. Бу мантан даҕаны көстөр, Ил Дархаммыт Айсен Сергеевич үлэ дьонуттан саҕалаан, дойду улахан салалтатыгар тиийэ сатабыллаахтык, имигэстик үлэлиирэ.

Климент Егорович этэрин курдук, Тыа кодексыгар уларыйыы киирэн урукку курдук түргэнник, тута көрөн баһаары умуруорар авиалесоохраналар, этэрээттэр үбүлээһиннэрин быһаарар сокуоҥҥа уларытыыны киллэрэн, оннук тэрээһиннэр баар буолалларын ситиһиэххэ наада.

Ыарахан кэмҥэ түмсүүлээх буолуохха наада. Быйыл кураан буолан от үгүс улууска үүммэтэ. Ил Дархаммыт Айсен Сергеевич кэтэх ыалы өйөөн, ыанар ынах төбөтүгэр 35 тыһыынча солкуобайы биэрэн, 2021 сылга элбэх ыанар ынах кыстыкка киирэр туруктааҕа биллэр.  Ил Дархан механизмын кэтэх ыаллар бары сөбүлээн өйөөтүлэр. Сүөһүлэрин харыстаан оттуу сатыахтара.

Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр оттооһун боппуруоһа уруккутааҕар ордук күүскэ туруохтаах. 2012 с. ыарахан кыстык буолбутугар Үөһээ Бүлүү “УСХ”-та, ол кэмҥэ ТХМ-тин миниистирин бастакы солбуйааччытынан үлэлээбит Попов Николай Николаевыһы ыҥыран, от суох буолан ынах, сылгы охтор кутталлааҕын дакаастаабыппыт. Улуустан 1 мөл. 600 тыһ. солкуобайы хомуйа охсон, ТХМ-гэр туруорсан, Амур уобалаһыттан от тиэйиитин аҕалтарары ситиһэн, онно атын улуустар кыттыһа охсон, Үөһээ Бүлүүлэр элбэх сүтүк тахсарын быһаан турабыт. Ити эрээри Амурга от атыылаһыытыгар туһааннаах улуустар бэйэлэрэ баран от хаачыстыбатын көрөн сөптөөх сыанаҕа ылаллара ордук. Биһиги улууспут ол кэмҥэ 500-чэкэ туонна оту аҕалтаран сылы туораабыппыт.

Дьиҥэ, от тиэйэн аҕалар дьон эппиттэринэн, Амурга от туонната быдан кыра эбит этэ. Хаачыстыбата, сыаната араас буолуон сөп. Биһиги 2012 с. биир туоннаҕа дьонтон 5-тии тыһыынчаны хомуйбуппут. Тиэллэн кэлбит от хаачыстыбата мөлтөх этэ. Алдьархайтан ас таһаарынар наадата суох.

Ил Дархаммыт Айсен Сергеевич тула түмсэн, уот баһаарын утары үлэлээн, от үлэтин көхтөөхтүк, тэрээһиннээхтик ыыттахпытына, баһаары да кыайыахпыт, ынахпыт,  сылгыбыт кыстыыр отун да булуохпут. Отторо тиийбэттэргэ мобильнай биригээдэлэри, от атыытын ТХМ-тэ сүрүннээн тэрийиэ диэн эрэлбит улахан.

Степан Иванович Дмитриев.

Балаҕаннаах нэһилиэгин баһылыга, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.

От ыйын 24 күнэ, 2021 сыл.