Алта саастарыттан 18 саастарыгар диэри оҕолорго босуобуйа

От ыйыгар төрөппүттэргэ оҕолоругар көрүллэр кэккэ босуобуйалары ыытыахтара.

От ыйын 15 күнүттэн оскуолаҕа киирэр уонна оскуолаҕа үөрэнэр оҕолоохторго, кинилэр дохуоттарыттан тутулуга суох, хас биирдии оҕоҕо 10 тыһ. солк. ыытыахтара. РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин от ыйн 2 күнүгэр 6-18 саастаах оҕолорго биир кэмнээх көмө быһыытынан 10 тыһ. солк. төлүүр туһунан Ыйаахха илии баттаабыта. Бу төлөбүрү аныырга оҕолоох дьиэ кэргэн дохуота аахсыллыбат. Алта сааһын туолбут оҕо ханнык түгэҥҥэ бу харчыны ыларый? Кини алта сааһын балаҕан ыйын 1 күнүгэр диэри туолбут буолуохтаах. Оҕо оскуолаҕа барбат да буоллаҕына, ылар бырааптаах.

Төлөбүр Арассыыйа олохтоохторугар эрэ көрүллэр. Босуобуйаны ылар докумуоннары төрөппүттэртэн, эппэкииннэртэн, бэбэчиитэллэриттэн биирдэстэрэ толорор.

Биир кээмэйдээх 10 тыһ. солк. суумалаах төлөбүрү, маны таһынан 18-тан 23-гэр диэри саастаах оскуолаҕа үөрэнэр доруобуйаларыгар хааччахтаах эдэр дьоҥҥо эмиэ ананар.

Санатар буоллахха, бу суума дьиэ кэргэн атын социальнай босуобуйаҕа бырааптаах буоллаҕына, учуоттаммат. Манна даҕатан эттэххэ, суут

бириистэптэр бу харчыны урукку иэстэрин суотугар усчуоттарыттан ылар бырааптара суох.

10 тыһ. солк. кээмэйдээх биир кэмнээх төлөбүрү ыларга сайабылыанньаны от ыйын 15 күнүттэн сэтинньи 1 күнүгэр диэри биэриэххэ сөп. Биэнсийэ пуондатыгар сайабылыанньа регистрацияламмыт күнүттэн 5 үлэ күнүн устата көрүөхтээхтэр. Сайабылыанньаны Судаарыстыбаннай өҥөлөр портал (бүгүҥҥү туругунан тустаах киэп үлэлии илик) эбэтэр РФ биэнсийэҕэ пуондатын олохтоох салаатын нөҥүө биэриэххэ сөп, сайабылыанньаҕа эбии ханнык да ыспыраапка ирдэниллибэт.

Соҕотох төрөппүккэ аналлаах босуобуйа

Оҕото 8-17 саастаах уонна соҕотоҕун иитэр буоллаҕына, от ыйын 1 күнүттэн төрөппүт оҕотугар ыйдааҕы босуобуйаны ылыан сөп. Ханнык түгэҥҥэ? Бу быраабынан оҕотун соҕотоҕун иитэр уонна дьиэ кэргэнин дохуота хас биирдии чилиэҥҥэ сыһыаннаан эрэгэйиэҥҥэ ылыныллыбыт тиийинэн олоруу алын кээмэйиттэн намыһах буоллаҕына туһанар. Маны таһынан иккис төрөппүт суудунан алимент төлүүр, эбэтэр оҕо төрөөбүт сибидиэтэлистибэтигэр аҕа диэн графаҕа аҕалара ыйыллыбатах, ийэ бэйэтин этэн суруттарбыт буоллаҕына эрэ ылар. Оҕо аҕата өлбүт эбэтэр сураҕа суох сүппүт буоллаҕына, эмиэ бу босуобуйа көрүллэр.

Төрөппүттэрэ өлбүттэринэн эбэтэр сураҕа суох сүппүттэринэн оҕону иитэ сылдьар киһи дохуота кыра буоллаҕына, иитэр оҕотугар бу босуобуйаны ылар.

Ханнык түгэҥҥэ босуобуйаҕа аккаастыахтарын сөбүй?

Босуобуйаҕа сайабылыанньа биэрэр дьиэ кэргэн улахан өттүллэрэ дохуоттарын туһунан ыспыраапкалаах, эбэтэр олох дохуоттара суох буоллаҕына, ол биричиинэтин туоһулуур ыспыраапкалаах буолаллара ирдэнэр. Босуобуйа аныылларыгар дьиэ кэргэн баайа-дуола эмиэ учуоттанар. Өскөтүн бэйэ бас билиитигэр тустаах испииһэккэ ыйыллартан элбэх

хамсаабат баайдаах, учаастактаах, тырааныспартаах буоллахтарына, кинилэргэ босуобуйа анаммат. Холобур, дьиэ кэргэн биир кыбартыыралаах эбэтэр дьиэ кэргэн хас биирдии чилиэнигэр 24 кв. м. иэн тиксибэт буоллаҕына, босуобуйа ананар.

Босуобуйа кээмэйэ эрэгийиэҥҥэ ылыныллыбыт тиийинэн олоруу кээмэйин аҥаара буолар. Холобур, Саха сиригэр тиийинэн олоруу кээмэйэ 18368 солк. тэҥнэһэр. Ол аата төрөппүт хас биирдии оҕотугар ыйын аайы 9 тыһ. солк. элбэҕи ылыаҕа. Босуобуйаны регистрацияламмыт күннэриттэн саҕалаан 30 күн иһигэр төлүөхтээхтэр. Бу харчы сылы быһа төлөнөр, онтон ол кэм устата дьиэ кэргэн матырыйаалынай балаһыанньата тупсубатаҕына, саҥаттан регистрацияны ааһан, салгыы ылар.

Бу босуобуйаны ыларга сайабылыанньаны Арассыыйа олохтоохторо, ону кытта олорорго быраап ылбыт эбэтэр кылгас кэмҥэ олорорго көҥүллээх омуктар биэриэхтэрин сөп.

Сайабылыанньаны хайдах толорулларый?

Сайабылыанньаҕа оҕо төрөөбүт, кэргэннии буолбут, арахсыбыт эбэтэр төрөппүт өлбүтүн туһунан сибидиэтилистибэлэр нүөмэрдэрэ ыйыллар. Дьиэ кэргэн баайын-дуолун, дохуотун туһунан сибиэдэнньэ уонна босуобуйа харчытын түһэриллэр усчуот нүөмэрэ. «Мир» каарта усчуота эбэтэр ханнык да каартаҕа баайыллыбатах усчуот буолуохтаах.

Өскөтүн ханнык эмэ докумуон тиийбэт буоллаҕына, Судаарыстыбаннай өҥө порталыгар баар тус кэбиниэккэ олохтоох биэнсийэ пуондатыгар ирдэниллэр кумааҕылары аҕалар туһунан иһитиннэрии кэлиэҕэ.

Оҕо күүтэр дьахталларга

Владимир Путин Анал этиитигэр туруорбут соруктарынан өссө биир босуобуйа олоххо киирдэ. Оҕо күүтэр дьахталлар эрдэ учуокка турдахтарына

уонна дохуоттара олорор сирдэригэр ылыныллыбыт тиийинэн олоруу кэмэйиттэн кыра буоллаҕына, от ыйын 1 күнүттэн ыйын аайы төлөнөр босуобуйа ылыахтара.

Босуобуйа кээмэйэ эрэгийиэҥҥэ олохтоммут тиийинэн олоруу кээмэйиттэн 50 % буолар. Бу босуобуйаны оҕо күүтэр дьахтар алта ыйыттан 12 ыйыгар диэри болдьоҕор учуокка турдаҕына уонна кини дьиэ кэргэнин дохуота тиийинэн олоруу кээмэйиттэн кыра буоллаҕына, ылар.

Босуобуйа РФ биэнсийэҕэ пуондатынан ананар. Учуокка турбут ыйыттан (хат буолбутун алта ыйын болдьоҕуттан саҕалаан) төрүөр диэри төлөнөр.

Дьокутаат кэмэнтээрийэ

Алена Атласова, Ил Түмэн дьиэ кэргэн уонна оҕо аймах дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ :

--РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Анал этиитигэр социальнай эйгэҕэ сөптөөх болҕомто ууруллубута. Дьиэ кэргэни өйөөһүн, демография уонна оҕо доруобуйатын боппуруостара бастакы уочаратынан таарыйыллыбыттара. Кини туруорбут соруктарынан оҕолоох дьиэ кэргэни өйүүр араас социальнай миэрэлэр олоххо киирдилэр. Көмө миэрэлэрэ социальнай өттүнэн тэҥэ суох буолууну суох оҥорууга уонна дьадайыыны утары охсуһууга туһаайыллаллар. Ийэ хапытаалын биэрии 2026 сылга уһатыллыбыта уонна индексацияланара олус үчүгэй, саамай сөптөөх дьаһал.

Владимир Путин аан бастакытын аҥаардас төрөппүттэргэ болҕомтотун уурда, көмө харчы бэриллэр буолла. Соҕотох ийэлэр өрүү көмө көрдүүллэр. Биһиэхэ быраактыка быһыытынан, толору састааптаах дьиэ кэргэҥҥэ эрэ өйөбүл оҥоһуллар.

Ол курдук, үөһэ бэлиэтэммит социальнай босуобуйалар дохуоттара намыһах дьиэ кэргэҥҥэ төһөлөөх көмөнөн буолуохтарай?! Оттон оскуолаҕа үөрэнэр саастаах оҕолорго барыларыгар бэриллэр 10 тыһ. солк. төрөппүттэр оҕолорун оскуолаҕа тэрийэллэригэр улахан көмөнөн буолара саарбахтаммат.

Маныаха мин биһиги өрөспүүбүлүкэбит элбэх оҕолоох дьиэ кэргэни өйүүр миэрэлэригэр тохтуом этэ. Онтон биирдэстэринэн үһүс уонна онтон үөһээ оҕоҕо бэриллэр «Дьиэ кэргэн» өрөспүүбүлүкэтээҕи ийэ хапытаала буолар. Биһиэхэ бу көмө 2011 сылтан бэриллэр. Өрөспүүбүлүкэтээҕи ийэ хапытаалын туһаныы хайысхатын кэҥэтээһиҥҥэ норуот дьокутааттара үлэлииллэр. Ол курдук, 2019 сылга туһаныы хайысхатыгар өссө биир пуун киирбитэ. Оҕо үрдүк таһымнаах технологиялаах мэдиссиинэ өҥөтө оҥоһуллар эмп тэрилтэтигэр эмтэнэ барар-кэлэр айана хапытаал үбүнэн төлөнүөн сөп буолбута. Быйыл чааһынай дьиэҕэ инженернэй ситимнэри

тардыыга туһаналларыгар кыах биэрдибит. Ол эрээри, 2017 сылтан өрөспүүбүлүкэтээҕи дьиэ кэргэн хапытаалын кээмэйэ индексациялана илик уонна билигин 139 761 солк. буолар. Онон биһиги кэмитиэппит Ил Дархан Айсен Николаевка өрөспүүбүлүкэтээҕи ийэ хапытаалын индексацияланар кэмэ кэлбитин туһунан этиилээх тахсыбыппыт.