Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Пилота суох пуойастар

Ааспыт нэдиэлэҕэ Судаарыстыбаннай Дуумаҕа «Арассыыйа тимир суоллара» АУо генеральнай дириэктэрэ, бырабылыанньа бэрэссэдээтэлэ Олег Белозеров хампаанньа үлэтин түмүгүн, инники былааннарын билиһиннэрдэ уонна дьокутааттар, фракциялар ыйытыктарыгар…
24.03.24 10:24

Уопсастыба

Терактан эмсэҕэлээбит дьону өйүүргэ сокуон барылын киллэрдилэр

Судаарыстыбаннай Дуумаҕа терактан эмсэҕэлээбит Арассыыйа олохтоохторун өйүүр туһунан сокуон барылын киллэрдилэр. Бу докумуону Судаарыстыбаннай Дуума бүддьүөккэ уонна нолуокка сис кэмитиэтин чилиэнэ Оксана Дмитриева көҕүлээтэ. Ол туһунан «Парламентская газета»…
27.03.24 09:39

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Сэбиэскэй былаас эстэн, социализм көнө суолуттан туораан, капитализм аартыгын арыйар кэммитигэр, тэлэбиидэнньэнэн, араадьыйанан, хаһыатынан араас табаардары, хампаанньалары эрэкэлээмэлиир буолан барбыттара. Хаһан да оннук диэни билбэтэх дьоҥҥо барыта сонун, дьикти уонна кэрэхсэбиллээх этэ. Дэлэҕэ билиҥҥэ диэри оччотооҕу эрэкэлээмэлэр тылларын өйдүү сылдьыахпыт үһү дуо? Бары да оннук айылаах сэҥээрэн көрөр этибит.

Сэбиэскэй былаас эстэн, социализм көнө суолуттан туораан, капитализм аартыгын арыйар кэммитигэр, тэлэбиидэнньэнэн, араадьыйанан, хаһыатынан араас табаардары, хампаанньалары эрэкэлээмэлиир буолан барбыттара. Хаһан да оннук диэни билбэтэх дьоҥҥо барыта сонун, дьикти уонна кэрэхсэбиллээх этэ. Дэлэҕэ билиҥҥэ диэри оччотооҕу эрэкэлээмэлэр тылларын өйдүү сылдьыахпыт үһү дуо? Бары да оннук айылаах сэҥээрэн көрөр этибит.

Оччолорго туох да хааччаҕа, хонтуруола суох барытын көрдөрөллөрө: “МММ” курдук үп-харчы “пирамидаларын”, “Распутин” курдук араас арыгылары, “Мальборо” курдук омук табахтарын...

распут

ммм

Дьэ, онтон “МММ” хампаанньата 1994 сыллаахха эстибитин, мөлүйүөнүнэн киһи албыннаппытын кэннэ, Судаарыстыбаннай Думабыт эрэкэлээмэ туһунан сокуону ылынарга соруммута. Кылгас кэм иһигэр бэлэмнээт, кыратык ырыта түһэн баран, 1995 сыл бэс ыйын 14 күнүгэр «О рекламе» федеральнай сокуону олоххо киллэрбиттэрэ.

Ыксалынан оҥоһуллубут докумуон итэҕэстэрдээх буолан, итиэннэ 2000 сыллардаахха олох балысханнык сайдан, “О рекламе” сокуону түөрэ уларытарга, саҥалыы суруйарга күһэллибиттэрэ. Онон билигин 2006 с. кулун тутар 13 күнүгэр ылыныллыбыт сокуоҥҥа тирэҕирэн, Антимонопольнай  сулууспа федеральнай управлениета (УФАС) эрэкэлээмэ эйгэтин кытаанахтык хонтуруоллуур.

 УФАС Саха сиринээҕи салаатын экиспиэр-исписэлииһэ Любовь Петровна Егорова араадьыйанан быһа эпииргэ тахсан, өрөспүүбүлүкэбитигэр эрэкэлээмэни тарҕатыы хайдах балаһыанньалааҕын туһунан кэпсээтэ.

--Любовь Петровна, УФАС туох-ханнык эрэкэлээмэни бэрэбиэркэлиирий?

-- УФАС туспа тэрилтэ быһыытынан үлэлээбитэ 16 сыл буолла. Сүрүн хонтуруоллуур эйгэлэрбит – “антимонопольное регулирование”, “контроль госзакупок”, “контроль рекламы и недобросовестной конкуренции”. Сыл устата эрэкэлээмэни тарҕатыы боппуруоһунан ортотунан 60 дьыала көрүллэр.

Эрэкэлээмэлэр тэлэбиидэнньэнэн, араадьыйанан, сурунаалынан, хаһыатынан, социальнай ситимнэринэн, электроннай почтанан, СМС илдьитинэн, билбордунан, биллэриилэринэн, листовкаларынан тарҕаналлар. Манна даҕатан эттэххэ, суол кытыытыгар, үрдүгэр “растяжкалары” анал конструкцията суох тардар 2016 сылтан ыла сокуонунан көҥүллэммэт.

листовка

--Маҕаһыыннар миэхэ СМС ыыт да ыыт буолаллар. Хайдах тохтотобун?

-- Өскөтүн эн тус дааннайдаргын туһаналларыгар, эрэкэлээмэ ыыталларыгар көҥүл биэрбэтэх буоллаххына, ол аата “О рекламе” федеральнай сокуон 18-с ыстатыйатын 1 чааһын  ирдэбилин кэһэллэр. Ити пууҥҥа этиллэр: “Распространение рекламы по сетям электросвязи, в том числе посредством использования телефонной, факсимильной, подвижной радиотелефонной связи, допускается только при условии предварительного согласия абонента или адресата на получение рекламы” диэн. Онон көҥүлэ суох эйиэхэ эрэкэлээмэ ыытар маҕаһыыннары үҥсүөххүн сөп. Интэриниэккэ sakha.fas.gov.ru саайка киирэн, сайабылыанньа хаалларар кыахтааххын.

смс

--Оттон баантан кирэдьиит ыллара сатаан эрийдэхтэринэ?

-- Ону эмиэ үҥсүөххүн сөп. Онуоха сайабылыанньаҕын кытта мобильнай сибээскит операторыттан ким хаска, хаһан эрийбитин көрдөрөр ыспыраапканы ылаҕын (детализация звонков). Итиэннэ эрийэ сылдьыбытын дакаастаан, нүөмэрин скриншоттуугун. Оччоҕо биһиги ирдэһэн, кимнээх бэйэлэрин өҥөлөрүн күүстэринэн соҥнуу сатыылларын быһааран ыстырааптыахпыт, административнай миэрэҕэ тардыахпыт.

--Ыстыраапкыт кээмэйэ төһө буоларый?

-- Сорох дьон биһигини харчы эрэ хомуйар тэрилтэ курдук саныыр. Оннук буолбатах. Холобура, биирдиилээн дьоҥҥо уонна аччыгый биисинэс урбаанньыттарыгар бастакы тутуллууларыгар сэрэтии эрэ биэрэбит. Харчы “тоһутаары” буолбакка, сокуону тутуһарга үөрэтэ сатаан ыстырааптыыбыт.  Оттон улахан тэрилтэлэри 100-500 тыс. солк. суумаҕа тиийэ ыстырааптыахпытын сөп.

--Үксүн туох туһунан үҥсүү киирэччиний?

-- Кырдьыктаах толору информацияны биэрбэтэхтэр диэн үҥсэллэр. Албыннаппыт курдук сананан, Конституциянан бигэргэммит бырааптарын күөмчүлэтэн.  Холобура, быйыл харантыынынан сибээстээн, астаммыт бэлэм аһы дьиэҕэ диэри тиэрдэн биэрии эрэкэлээмэтэ дэлэйдэ. Оннук биллэриинэн сакаастаан баран, эрэкэлээмэлээбиттэрин курдук минньигэс буолбатаҕына, бу “доставка” маннык өҥөнү оҥорууга көҥүллээҕин дуу, суоҕун дуу ирдэһэн бараллар. Суох буоллаҕына, дьэ, биһиэхэ үҥсэн суруйаллар.

Эмп эрэкэлээмэтигэр үҥсүү киирээччи. Туохха охсорун, сэрэхтээҕин эппэккэ атыылаабыттарын иһин. Аны, бу соторутааҕыта коронавируһу эмтиир спрейи быраас эрэкэлээмэлээбитин көрөн тохтоппуттара. Бастатан, туран медицинскэй үлэһит эми эрэкэлээмэлиирэ көҥүллэммэт. Иккиһинэн, эмп састаабын, хайдах дьайарын сиһилии быһааран кэпсиэ суохтаахтар. Онон бу «ЕТК Фармацевтика» уонна эрэкэлээмэни тарҕаппыт «Руформ» улахан суумаҕа ыстырааптаннылар. Аны туран, Пушкин уулуссатын 24-с дьиэтин таһыгар турар светофор остуолбатыгар ыраас уу эрэкэлээмэтин сыһыарбыттар. Суол бэлиэтигэр биллэриини иилэр сокуонунан бобуллар. Онон ол хампаанньа эмиэ ыстырааптанна.

         Кэлиҥҥи кэмҥэ татуаж хааһы оҥорторор муода тэнийдэ. Инстаграмы арыйдахха, хаас оҥорор өҥөнү эрэкэлээмэлээбит аҕай буолаллар. Дьиҥэр, киһи тириитигэр туох эмэ кыра да эпэрээссийэни, дьайыыны оҥорор буоллахына, бу медицинскэй өҥө диэҥҥэ киирсэр. Оннук өҥөнү оҥорорго анал лицензияны ылыахтаахтар. Биллэн турар, биһиги хаас оҥорооччуларбыт оннук көҥүлэ суохтар. Онон кинилэр эрэкэлээмэлэрэ оруна суох буолан тахсар, сокуонунан бобуллуохтаах.

брови

Аны туран, ломбардтар билигин үп тэрилтэтин (финансовая организация) быһыытынан ааҕыллаллар. Онон үбү эргитэргэ Киин баантан көҥүллээх буолуохтаахтар. Ол көҥүлү ылар уустук. Ол иһин эргэ малы, киэргэли, таҥаһы тутар комиссионнай маҕаһыын курдук бэйэлэрин эрэкэлээмэлииллэр. Оннук албаһы туһана сылдьалларын биллэхпитинэ, биллэн турар, административнай миэрэҕэ тардабыт.

--Оттон бэйэ бородууксуйатын хайҕаан, холобура, “Наши суши лучшие” диэбит курдук эрэкэлээмэлииллэрэ сөп дуо?

--Хампаанньа бэйэтин табаарын “бастыҥ”, “1-кы нүөмэрдээх”, “саамай үчүгэй” диэн эрэкэлээмэлиирэ -- дьону сымыйаалаһын курдук. Кини оннук сыанабылы, билиниини ыларыгар анал куонкуруска кыайбыт, ону туоһулуур сэртипикээттээх буолуохтаах. Табаарын батара эрэ сатаан, оруна суох хайгыыра сокуон да, суобас да өттүттэн табыгаһа суох.

лучш

--Оттон сороҕор итинник диэн баран, аллараатыгар кыра буукубанан, чэ холобура, “эбээм этэринэн” диэбит курдук быһаарыылаах буолааччы дии.

--Ити эмиэ эппиэтинэстэн куотунар биир албас. Ол эрээри эбэтэ диэбит да буоллаҕына, идэтийбит, аатырбыт асчыт буолбатах киһи санаата оруолу оонньообот. Итинник солуута суох ньымалары туһаналлара, төттөрүтүн, бородууксуйаларын сымсатан, суолтатын намтатан кэбиһэр курдук. Биир бэйэм оннук ылынабын, ол фирманы саарбахтыы саныам этэ.

-- Миэхэ биир ювелирнай хампаанньа 4  сылы быһа  санаан кэлэ-кэлэ эрийэр: “Сабылларбытынан сибээстээн, 70 бырыһыан чэпчэтиилээх атыылыыбыт” ,-- диэн.

--Ханнык хампаанньаны этэргин сэрэйдим. “Sunlight”  быһыылаах. Киһи бөҕөтө кинилэри үҥсэн, дьыалатын Москва уобалаһыгар уонна Татарстаҥҥа көрбүттэрэ. Бэрэбиэркэ быһаарбытынан, төрүт да сабыллыбаттар эбит. Ити  атыылаһааччылары бэйэлэригэр угуйар ньымалара.  Дьонтон көҥүл ылбакка эрэ, табаардарын батара сатаан эрий да эрий буолаллара “О рекламе” сокуон 18-c ыстатыйатын кэһии буолар.

-- Итинник сокуону кэстэхтэринэ, кими ыстырааптыыгыт: табаары оҥорооччуну дуу, эрэкэлээмэни биэрээччини дуу эбэтэр тарҕатааччыны дуу?

-- Эрэкэлээмэ киэҥ эйгэҕэ тахсарыгар ити 3 субъект үһүөн кыттыгастаахтар. Онон үһүөннэрин тэҥинэн, тус-туспа ыстатыйанан ыстырааптыыбыт. “О рекламе” сокуону оҥорооччу да, биэрээччи да, тарҕатааччы да – бары билиэх тустаахтар. Ол иһин биһиги сулууспабыт урбаанньыттарга кэмиттэн кэмигэр сэминээр ыытар, эрэкэлэмээни оҥорууга туох эппиэтинэстээхтэрин, эбээһинэстээхтэрин сиһилии быһааран биэрэбит.

--Билигин эрэкэлээмэ “ийэтэ-аҕата” инстаграмҥа баар. Артыыстар, блогердар сушиттан, пиццаттан саҕалаан, араас “пирамидалары” эрэкэлээмэлииллэр. Ити иһин эппиэтинэһи сүгэллэр дуо?

-- Элбэх сурутааччылаах блогердар, биллэн турар, эрэкэлээмэнэн аһаан-таҥнан, харчыланан олороллор. Ол гынан баран, онтукаларыҥ кинилэр сатабыллаах баҕайытык тиэрдэллэр. Көннөрү эрэкэлээмэ курдук буолбакка, бэйэлэрэ туһанан, туттан сөбүлээбит, кэрэхсээбит курдук, сүбэлиир быһыылаахтык кэпсииллэр. Оччоҕо бу эрэкэлээмэ диэн ааҕыллыбат. Ол иһин дьон-сэргэ бэйэтэ өйдүөхтээх – блогердар, эмиэ артыыстар курдук, манньаҕа эрэкэлээмэлииллэр, онон кинилэр этэллэрин 100% ылынар, итэҕэйэр сыыһа. Дьиҥэр, бэйэтин уонна сурутааччыларын убаастыыр, харыстыыр киһи: “Бу эрэкэлээмэ”, -- диэн аһаҕастык билиниэхтээх, сэрэтиэхтээх. Хаачыстыбата суох табаары биитэр харчы эргитэр түөкүттэри эрэкэлээмэлиирэ бэйэтин суобаһыгар буоллаҕа эбээт.

-- Оччотугар эһиги тэрилтэҕит, сүрүннээн, эрэкэлээмэ төһө оруннааҕын бэрэбиэркэлиир эбит дии?

-- Ону таһынан быдьар тыллары тутталларын, кими эмэ түһэрэн этэллэрин эмиэ көрөбүт. Эмп-том, итирдэр утахтар, үп-харчы өҥөтө туспа ирдэбиллээхтэр. Ону тутуһалларын хонтуруоллуубут. Биһиги эрэкэлээмэ оҥоһуллан бүтэн, киэҥ эйгэҕэ тарҕаммытын кэннэ биирдэ бэрэбиэркэлиибит. Бэлэмнии сылдьар кэмнэригэр орооһор боломуочуйабыт суох. Биһигиттэн ыйыталлар: “Өскөтүн эрэкэлээмэ ФАС бэрэбиэркэтин ааһар буоллаҕына, барыта дьиҥнээх, кырдьыктаах буоллаҕа дии?”—диэн. Суох, оннук буолбатах. Күн-түүн тыһыынчанан эбиллэн иһэр эрэкэлээмэни барытын биһиги ситиһэн көрөр, кэтиир-маныыр кыахпыт суох. Онон билбэккэ-көрбөккө хаалбыппыт үгүс. Аны туран, эрэкэлээмэҕэ наһаа барытын толору эппэттэр, мөккүөрдээх, буортулаах, итэҕэстээх өрүтүн кистээн кэбиһиэхтэрин сөп. Онон төһө да бэрээдэктии сатаатарбыт, син биир сымыйа-албын эрэкэлээмэлэр тахса тураллар. Кылаабынайа, бэйэҕит сыныйан толкуйдаан баран атыылаһар буолуҥ.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением