Оҕолор оскуолаларын, үөрэппит учууталларын кытта дьиэлэригэр олорон көмпүүтэр, ноутбук көмөлөрүнэн быраһаайдастылар. Тиһэх чуораан чугдааран ааспытын кэнниттэн оскуолаттан көччөх буолан көтөн тахсыбыт эдэр дьон биир кэлим эксээмэҥҥэ бэлэмнэнэллэр. Эксээмэннэр тургутууларын үрдүк үөрэх кыһатыгар туттарсар оҕолор эрэ ааһаллар.

Бэс ыйын 29 күнүгэр Саха сиригэр оҕо кыттыыта суох БКЭ систиэмэтин уонна пууннар  үлэлэрин бэрэбиэркэлиэхтэрэ.   Билигин үөрэх тэрилтэлэрин сүрүн соруктарынан БКЭ-ни ыытарга куттал суох буолуутугар сөптөөх  усулуобуйаны тэрийии буолар.

Санатар буоллахха, от ыйын 3 күнү­гэр бастакы эксээмэннэр буолуохтара — географияҕа, литератураҕа уонна инфор­матикаҕа. От ыйын 6-7 күннэригэр нуучча тылыгар, от ыйын 10 күнүгэр математикаҕа, от ыйын 13 күнүгэр историяҕа уонна физикаҕа, от ыйын 16 күнүгэр обществознаниеҕа уонна химияҕа, от ыйын 20 күнүгэр биологияҕа буолуохтара. Ону сэргэ от ыйын 20 күнүгэр омук тылыгар суругунан эксээмэни, от ыйын 22-23 күннэригэр омук тылыгар тылынан эксээмэни туттарыахтара. Хос эксээмэннэр (резервнэй) от ыйын 24-25 күннэригэр ыытыллаллара былааннанар. Убаастанар биричиинэнэн БКЭ-ни туттарбатах оҕолор атырдьах ыйыгар туттарыахтара.

Судаарыстыбаннай эксээмэни тэрийиигэ уонна ыытыыга аналлаах «БКЭ итии лиинийэтэ»  («горячая линия ЕГЭ») тэрилиннэ: 42-10-36, 8(924) 599-32-12.

Дьиэҕэ олоруу эрэсиимин итэҕэстэрэ элбэх

Оскуоланы бүтэрэн, үөрэххэ туттарсаары сылдьар оҕолоох төрөппүттэр салгыы балаһыанньа хайдах салалларыгар элбэх боппуруостаахтар. Төрөппүт Наталья Касьянова уола Артем быйыл Ньурба улууһун Маалыкай орто оскуолатын бүтэрэр. Ийэ үүйэ-хаайа тутар санааларын кытта бу курдук үллэстэр: “Быйыл оскуоланы бүтэрэр оҕолор барахсаттар оҕо саастарыттан улахан олох аартыгар атыллыыр кэмнэрин дьиэлэригэр олорон бэлиэтээтилэр. Мин оҕом хомойор, ол эрээри, хайыаҕай? Күн-дьыл туруорбут ирдэбилэ буоллаҕа. Мин билигин төрөппүт быһыытынан оҕом үөрэххэ хайдах туттарсан киирэрин иһин долгуйабын. Билигин олохпут-дьаһахпыт боппуруостара барыта онлайн ньыманан быһаарыллар буолан эрэр. Урут да интэриниэт суолтата улахана.  Ол иһин баар иһитиннэриини интэриниэттэн билэ сатыыбын. Учууталларбыт көмөлөрө улахан. Билигин биир кэлим эксээмэҥҥэ күүскэ бэлэмнээн эрэллэр. Уолум Артем үөрэҕэр үчүгэй, спортка дьоҕурдаах. Былырыын Ил Дархан харыйатыгар кыттыбыта. Кини ХИФУ автодорожнай факультетыгар туттарсыахтаах. Бу кини кыра эрдэҕиттэн ыра санаата буолар. Онон сыалын ситиһэр туһугар харантыынтан чаҕыйбакка, БКЭ-гэр сөптөөх баалы ылан туттарсыа диэн эрэнэбин. Кылааһын 28 оҕотуттан  12-тэ үрдүк үөрэх кыһатыгар туттарсыахтаах. Атыттар орто үөрэххэ бараллар”.

∎ 2020 сылга үрдүк үөрэх кыһатыгар туттарсыы хайдах ааһыаҕай?

Тиһэх чуораан чугдааран ааспытын кэннэ оҕолору күүстээх бэлэмнэнии кэтэһэр. Быйыл оскуоланы бүтэрбит оҕолор БКЭ-ни туттаралларыгар эбии биир ый бэрилиннэ. Санатар буоллахха, урут үгэс курдук БКЭ ыам ыйыттан саҕаланааччы.

∎  Быйыл үрдүк үөрэх кыһатыгар туттарсар абитуриеннары туох күүтэрий?

Бастатан туран, быйыл үөрэххэ туттарсыы процедурата толору онлайн-эрэсииминэн ыытыллыаҕа. Иккиһинэн, быйыл бэрэсидьиэн Владимир Путин сорудаҕынан бүддьүөттээх миэстэлэр ахсааннарын элбэттилэр.

∎ Докумуоннары хайдах биэрэллэр?

Быйыл абитуриеҥҥа уонна төрөппүккэ үөрэххэ докумуону тутар хамыыһыйаны  кытта атах тэпсэн олорон кэпсэтэр кыах бэриллибэт. Докумуоннары онлайн тутуохтара. Онуоха икки ньыма баар. Судаарыстыбаннай өҥө порталыгар үрдүк үөрэх кыһатыгар туттарсыы диэн анал баска киирэн эбэтэр үрдүк үөрэх кыһатын саайтыгар эмиэ докумуон тутар анал баска киирэн докумуоннары  ыытыахха сөп.

∎ Докумуоннары тутуу болдьоҕо:

Абитуриент докумуоннарын бэс ыйын 20 күнүттэн атырдьах ыйын 17 күнүгэр диэри биэриэн сөп. Быйыл пандемиянан сибээстээн үөрэххэ ылыы хампаанньата ыкса күһүҥҥэ диэри уһаата. Өссө биир ураты түгэни тоһоҕолоон бэлиэтиэххэ наада. Абитуриент үөрэх кыһатыгар докумуонун биир кэлим эскээмэнин түмүгэ биллэ илигинэ биэриэн сөп. Выпускник докумуоннарын биэс үрдүк үөрэх кыһатыгар ыытар бырааптаах. 

∎ Үөрэх хамыыһыйатыгар абитуриент ханнык докумуоннары ыытара ирдэнэрий?

Пааспар, аттестат эбэтэр орто үөрэҕи бүтэрбитин туһунан диплом, 3*4 кээмэйдээх хаартыска, туттарсарын туһунан сайабылыанньа, тус бэйэ дааннайдарын туһанарга сөбүлэҥ, БКЭ түмүктэрэ, 086/у формалаах медицинскэй ыспыраапка (сорох үөрэх кыһаларыгар уонна уопсай дьиэҕэ киирэргэ анаан), баар буоллаҕына байыаннай билиэт уонна  үөрэххэ киирэр кыһаны чуолкай талбыт буоллаххытына, үөрэххэ ылыыга сөбүлэҥ. Ол эрээри, үөрэх кыһаларын ирдиир докумуоннара  араас буолуохтарын эмиэ сөп. Ол иһин кинилэр саайтарыгар киирэн итини сиһилии үөрэтиэххэ наада. 

∎ Үөрэххэ ылыы

Үс хайысханан үөрэххэ ылаллар. Бастакытынан, чэпчэтиилээх төрүккэ олоҕуран киирээччилэр (льготники) уонна үлэ биэрээччилэртэн тус сыаллаах туттарсааччылар(целевые). Иккиһинэн, бүддьүөттээх миэстэҕэ киирии. Үсүһүнэн, хаалбыт миэстэлэргэ туттарсыы.

* * * 

Абитуриеннарга өссө биир туһалаах саайты көрөллөрүгэр сүбэлиибит. Быйыл туттарсар абитуриеннарга анаан РФ куораттарын үрдүк үөрэх кыһаларын хабар, толору иһитиннэриини биэрэр олус үчүгэй саайт үлэлээтэ (Абитуриенту 2020: Поступи Онлайн – сайт для абитуриентов, поступающих в вузы). Бу саайтка киирэн, РФ үрдүк үөрэҕин кыһаларын, салааларын, үөрэтэр идэлэрин, бырагыраамаларын туһунан сиһилии билиэххэ сөп. Холобур, Саха сирин икки куоратыгар баар үрдүк үөрэх кыһаларын туһунан иһитиннэрии толору баар. 

Дьокуускай куоракка баар үрдүк үөрэх кыһаларын туһунан саайтка киирбит иһитиннэрии: “262 программы; 4 вуза; 3094 бюджетных мест; 1937 платных мест” диэн.

Маны таһынан бу саайтка ханнык идэни талан үөрэххэ туттарсалларын билбэккэ сылдьар выпускниктарга анаан “Помочь выбрать” бас баар. Эдэр киһи манна киирэн тустаах тест ааһан, ханнык идэҕэ дьоҕурдааҕын, санаата сытарын билиэн сөп.

Хотугулуу Илиҥҥи федеральнай университекка үөрэнэ кэл

ХИФУ – өрөспүүбүлүкэбит дириҥ историялаах биир саамай бөдөҥ университетынан буолар. ХИФУ преподавателлэрэ, научнай үлэһиттэрэ абитуриеннарга анаан маннык иһитиннэриилээхтэр.

Тоҕо ХИФУ?

Василий Саввинов, ХИФУ стратегическай сайдыытыгар проректора:

— Бүгүн оскуола выпускниктарын иннигэр уустук боппуруос турар. Ханна, ханнык куорат  университетыгар туттарсан киирэбиний диэн?

Арассыыйаҕа барыта 741 университет баарыттан 41-рэ  бастыҥынан биллэр, олор истэригэр ХИФУ эмиэ киирсэр.  ХИФУ  былырыын таһымынан  22-с миэстэҕэ сылдьар буоллаҕына, быйыл 15-с миэстэҕэ таҕыста.

Михаил Федоров, ХИФУ үөрэхтээһиҥҥэ уонна каадыр бэлиитикэтигэр проректора:

—ХИФУ-га бастакы куурус устудьуона бэйэтин үчүгэйдик сананар. Үөрэххэ  киирдэҕинэ  кини адаптацияны ааһарыгар көмөлөһөбүт, киниэхэ үчүгэй усулуобуйалаах уопсай дьиэ көрүллэр, үөрэнэр,  аһыыр, сынньалаҥын атаарар,  дьарыктанар бары усулуобуйалар олохтоноллор. Үөрэҕин ыарырҕатар түбэлтэтигэр  эбии үөрэхтээһин тэриллэр.

Киэҥ билиилээх устудьуон салгыы үрдүккэ дабайарыгар бары кыах оҥоһуллар.

Туяра Алексеева,   ХИФУ-га үөрэх  хаачыстыбатын хааччыйар департамент дириэктэрэ:

— Бүгүҥҥү күҥҥэ университекка 472 үрдүкү уонна орто анал үөрэтии сүрүн бырагыраамалара бааллар. Кэлэр үөрэх дьылыгар медицинскэй институкка «Сестринское дело» диэн  идэҕэ аан бастаан эбии  ылыы буолар.

Хас биирдии үөрэх  бырагыраамата бэйэтэ туһугар уратылаах уонна кэрэхсэбиллээх. Холобур, 12 бырагырааманан аҕыс омук дойдуларын (Китай, Франция, Казахстан, Япония о.д.а.) университеттарын кытта үлэлиибит. Итини тэҥэ, түөрт үөрэх бырагыраамата  атын федеральнай университеттары кытта  үлэлиир.

Анатолий Николаев, ХИФУ ректора:

— Ааспыт сылга университекка киириигэ БКЭ орто баала 64-тэн үрдүк этэ. Быйыл да ити таһымтан түһэрбэт баҕалаахпыт.  Бүддьүөт төрүтүгэр киириигэ 750 тус сыаллаах миэстэ бэриллиэҕэ.

Хомойуох иһин, үгүс устудьуоннар тус сыаллаах миэстэлэргэ киирэн баран, эппиэ­тинэһэ суохтук сыһыаннаһаллар.  Бүтэрэн баран, миэстэ биэрбит сирдэригэр төннөн үлэлиир эбээһинэстэрин, онтон  оройуон кинилэргэ үлэ миэстэтин булан биэриэхтээҕин умналлар.  Быйыл биһиги оройуоннар тус сыаллаах миэстэлэри быһаарыыларыгар орооһор санаалаахпыт.