Урукку өттүгэр сайыҥҥы сынньалаҥ барыта сир-сир аайы биир көрүҥнээхтик, майгыннаһардык тэриллэр эбит буоллаҕына, күн бүгүн улуус аайы туспа көрүҥнэр үлэлиэхтэрэ. Тоҕо диэтэххэ, ханнык эрэ улууска эпидемиологическай балаһыанньа уустук, ханна эрэ – ыарыы суох. Онон билигин оҕо сайыҥҥы сынньалаҥа Саха сирин араас муннуктарыгар хайдах тэриллэн эрэрин көрүөҕүҥ.

Муома улууһа

Татьяна Андреева, улуустааҕы үөрэх управлениетын начаалынньыга:

– Быйыл үс сезонунан   оҕо 16 лааҕыра үлэлиэҕэ. Билиҥҥитэ дистанционнай лааҕырдары тэрийиҥ диэн ыйыы-кэрдии кэлэн сытар эрээри, ону кыайан олоххо киллэрэр кыахпыт суох. Улууска интэриниэт төлөбүрэ ыарахана бэрт. Ыйга 30 тыһыынчаҕа тиийиэн сөп. Итиччэ сууманы улуус да, төрөппүттэр да уйунар кыахтара суох. Онон Муомаҕа  коронавирус дьаҥа суоҕунан сибээстээн, бэс ыйын 15 күнүттэн көннөрү лааҕырдары үлэлэтиэхпитин баҕарабыт. Күн бүгүн Роспотребнадзортан көҥүл көрдөөн олоробут. Урутаан эттэххэ, суһал ыстаап көҥүллүөх курдук. Онон бүтэһиктээх харда кэлэрин күүтэбит. Көҥүл ыллыбыт даҕаны, 435 оҕо лааҕырга барыа. Маны сэргэ, “оҕо сайыҥҥы былаһааккалара” үлэлиэхтэрэ. Итилэргэ Оҕо спортивнай оскуолата, Оҕо айымньытын дьиэтэ 100-кэ оҕону ылан дьарыктыахтара. Саамай бөдөҥ лааҕыр – улуус киинигэр Хонууга үлэлиэҕэ. Барыта 60 оҕо сылдьыахтаах. Аны бөһүөлэктэргэ аччыгый бөлөхтөөх дьоҕус лааҕырдары тэрийэбит. Биллэн турар, туох баар санитарнай ирдэбиллэри тутуһан туран үлэлиибит.

Чурапчы улууһа

Дмитрий Илларионов, сайыҥҥы лааҕырдары тэрийиини сүрүннүүр кылаабынай испэсэлиис:

– Уустук эпидемиологическай туругунан кыһарыйтаран, бэс ыйын ортотуттан дистанционнай лааҕырдар үлэлиэхтэрэ. Кэлэр ыйдарга балаһыанньа хайдаҕыттан көрүөхпүт. Бу нэдиэлэ бүтүүтэ эбии үөрэхтээһин тэрилтэлэрэ кэтэхтэн анал бырагыраамаларынан номнуо үлэлэрин саҕалаатылар.

Бэс ыйын 15 күнүттэн күнүскү лааҕырдар үлэлиэхтэрэ. Оҕолор биирдэ толору аһыахтара, иккитэ – эбии аһылык ылыахтара. Маннык 7 лааҕырга көҥүл ылбыппыт. Баларга 145 оҕо сылдьыаҕа.

Билигин 4 стационарнай лааҕырга көҥүл күүтэ сылдьабыт. Көҥүллээтэхтэринэ, 510 оҕону былаанныыбыт. Оҕолор оскуолаҕа курдук сылдьыахтара.

Маны таһынан балааккалаах 8 стационарнай лааҕыры былааннаатыбыт. Эмиэ көҥүл кэллэҕинэ аһыахтаахпыт. Онно 380 оҕону хабар былааннаахпыт. Өссө “Оҕо сайыҥҥы былаһааккалара” үлэлиэхтэрэ. 18 былаһааккаҕа 680 оҕо сылдьыахтаах. Оҕолор 4 чаас устата аһылыга суох араас көрүҥнээх дьарыктары, кылгас экскурсиялары, анал эбии үөрэхтэри ааһыахтара.

Эбии үөрэхтээһин тэрилтэлэрэ бэс ыйын 3 күнүттэн дистанционнай үөрэҕи саҕалаатылар. Ити курдук, 1 ый кэтэхтэн дьарыктар ыытыллыахтара. Өскөтүн, от ыйыгар балаһыанньа көннөҕүнэ, үгэс буолбут көрүҥҥэ көһөрүөхпүт. Онон Чурапчы улууһа оҕо дьарыктаах буолуутун хааччыйарга бэлэм олорор.

Сунтаар улууһа

Анастасия Меркурьева, иитии уонна эбии үөрэхтээһин салаатын сүрүннүүр испэсэлииһэ:

– Улуус үрдүнэн 4299 оҕо баар. Күн бүгүн 28 лааҕыры былааннаан олоробут. Итилэргэ 1255 оҕо сылдьыахтаах. Ону таһынан Дьарыктаах буолуу киининэн, төрөппүттэрин кытта холбоон 2000-тан тахса оҕо сайыҥҥы сынньалаҥын атаарыа.

Бэс ыйын 15-29 күннэригэр бастакы сезон “дистанционнай” көрүҥнээх аһыллыахтаах. Онно 8 лааҕырга 280 оҕо сылдьыа. Лааҕырдар иитэр-үөрэтэр хайысхалаах буолуохтара. Хас биирдии оҕону “сухой” аһылыгынан хааччыйыахпыт. Ороскуота барыта ааҕыллан-суоттанан, астара-үөллэрэ бүтүннүү кэлэн сытар.  

2-с сезоҥҥа элбэх лааҕыры былаанныыбыт. Холобур, 22 булкаас, 21 хонуктаах лааҕырга 630 сылдьыахтаах. Ону сэргэ 16 күнүскү лааҕырынан – 430 оҕо, хонуктаах 6 лааҕырынан – 200 оҕо хабыллыахтара.

3-с сезоҥҥа эпидемиологическай балаһыанньаны көрөн салгыы үлэлиэхпит. Оччоҕо 21 күннээх 10 күнүскү лааҕыр (345 оҕо), күн аҥаардаах 6 лааҕыр (200 оҕо), хонуктаах 4 лааҕыр (145 оҕо) аһыллыахтара. Билигин эбии үөрэхтээһин тэрилтэлэрэ кэтэхтэн анал бырагыраамаларынан үлэлээн саҕалаатылар.

Горнай улууһа

Айыына Егорова, сайыҥҥы лааҕырдары тэрийии куратора:

– Эпидемиологическай балаһыанньа уустук, ол иһин 1-кы сезон бэс ыйын 15-28 күннэригэр толору дистанционнай көрүҥүнэн барыаҕа. Манна 13 күнүскү лааҕыры үлэлэтэн 930 оҕону хабыахпыт. Оҕолор 14 күн устата сылдьыахтара.

2-с сезон балаһыанньаттан тутулуктаах. Барыллаан былааҥҥа 9 лааҕыр киирбитэ: 7 – дистанционнай, 2 – стационарнай. Барыта 260 оҕо сылдьыахтаах диэн.    

3-с сезон барылын эмиэ оҥорон олоробут. Онно 3 күнүскү, 2 стационарнай лааҕыр киирдэ. 110 оҕо хабыллыахтаах. Оҕолору 15 киһилээх аччыгый бөлөхтөрүнэн сырытыннарыахпыт.

Улуус үрдүнэн 2260 оҕолоохпут. Мантан 57 %-на булгуччу хабыллыаҕа. Уустук олохтоох оҕолор 100 % хабыллыахтара. Бастакы сезон бүтүннүү оскуолалар базаларыгар тэриллиэҕэ. Эбии үөрэхтээһин тэрилтэлэрэ бу ый 1 күнүттэн 30-гар диэри кэтэхтэн дьарыктары ыытыахтара. Манна үс сезоҥҥа холбоон 1075 оҕо сылдьыахтаах.

Эбээн Бытантай улууһа

Люцияна Горохова, иитэр үлэҕэ уонна эбии үөрэхтээһиҥҥэ сүрүннүүр испэсэлиис:

– Күн бүгүн коронавирус дьаҥа улууска биллэ илик. Ол гынан баран, сөмөлүөттэр, бөртөлүөттэр көтөллөр, кэлии-барыы элбэх. Онон син биир сэрэхтээх. Ол иһин санитарнай ирдэбиллэри бүтүннүү тутуһуннаран, бэс ыйын 1 күнүттэн улуус киинигэр аччыгый куруһуоктары үлэлэттибит. Оҕолор 5-тии киһилээх 4 бөлөҕүнэн дьарыктаналлар. Маннык көрүҥҥэ аһылык көрүллүбэт. Кустуур бөһүөлэгэр 1 бөлөх үлэлиир, 28 оҕолоох. Дьарҕаалаахха 1 бөлөҕү сменаҕа арааран сырытыннараллар. Онно 26 оҕо хабыллыбыта.

От ыйын 1 күнүттэн 2-с сезон саҕаланыа. Быйыл 1-кы уонна 3-с сезоннар диэн суох буолуохтара. Ыарыынан сибээстээн, бүддьүөтү дэлби аччатан, кыаллыбат буолла. 2-с сезон бүтүннүү оскуолалар базаларыгар тэриллиэ. Барыта 157 оҕо сылдьара былааннанар. Саккырыырга – 70 оҕо, Кустуурга – 70 оҕо, Дьарҕалаахха – 17 оҕо.

Ону таһынан, спорт оскуолата уонна улуустааҕы оҕо киинэ үлэлэрин саҕалыахтара.

Улуус үрдүнэн уопсайа 429 оҕо баар. Мантан 52 %-на тэрээһиннээх сынньалаҥынан хабыллар. Атыттар сайынын төрөппүттэрин кытта ыстаадаҕа тахсаллар. Онон улууска оҕо дьарыктаах буолуута толору хааччыллар туруктаах.

Таатта улууһа

Мира Луковцева, үөрэх управлениетын начаалынньыгын солбуйааччы:

 – 3 сезоннаах үлэни былаанныыбыт. Бастакы сезон бэс ыйын 15 күнүттэн саҕаланыа. Дистанционнай көрүҥүнэн барыа. 2-с сезоммут булкаас буолуохтаах. Өскөтүн, эпидемиология туруга тубустаҕына, 3 сезоҥҥа тэрийиэхпит. Билиҥҥи туругунан, лааҕырынан хабыллар оҕо ахсаана халбаҥныы турар. Ол эрэн бэс ыйыгар 100 % хабарга диэн былааннаахпыт. Ыарыы туран, олох-дьаһах бүтүннүү тосту уларыйан, саҥа бырайыактары толкуйдуубут. Ол курдук, элбэх оҕону хабар сыалтан быйыл дьиэ кэргэн биригээдэлэрэ диэннэри тэрийэн эрэбит. Маннык лааҕырдар булкаас тииптээх, араас хайысхалаах буолуохтара. Холобур, ыаллар бэйэлэрин оҕолорун кытта чугастык алтыһар аймахтарын, ыаллыы олорор дьон оҕолорун бииргэ хомуйан анал бырагыраамалаах сынньалаҥы тэрийэр кыахтаннылар. Манна ким эрэ дистанционнай үөрэҕи үлэни кытта дьүөрэлиэ, ким эрэ оҕуруот көрүүтүгэр уһуйуо, о.д.а. Ити курдук, “эбэ-эһэ” лааҕырдарыгар быйыл Чычымахтан, Уолбаттан элбэх сайаапка киирдэ.

2-с сезон сатанар буоллаҕына, 659 оҕо суруйтарбыта. Табылыннаҕына, 3-с сезоҥҥа Баайаҕаҕа Мандар Уус лааҕыра үлэлиэ. Дьиҥэр, от, атырдьах ыйдарыгар чопчу үлэлиэхтээҕин дьаҥ өрө туран мэһэйдэстэ. Күн бүгүн чиэски бөһүөлэктэргэ: Хара Алдаҥҥа уонна Даайа Амматыгар күнүскү лааҕырдар үлэлэрин бэрээдэгинэн номнуо саҕалаатылар. Аны туран, “куһаҕан да үчүгэйдээх” диэбиккэ дылы, төрөппүттэрбит интэриниэт өҥөлөрүн баһылаабычча оҕолорун Дьокуускай араас дистанционнай үөрэхтэригэр уонна лааҕырдарыгар суруйтарар буоллулар. Онон оҕолор ыраах барбакка-кэлбэккэ, эбии ороскуотурбакка, омук тылын, IT технологиялары, о.д.а. улууска сэдэхтик үөрэтиллэр хайысхаларга дьарыктанар кыахтаннылар. Онон 4-с чиэппэр дистанционнай көрүҥүнэн ааспыта эмиэ биир өттүнэн туһалаах буолан таҕыста. Бастатан тутан, төрөппүттэр көмпүүтэр үөрэҕин баһылаатылар. Иккиһинэн, аҥаардастыы учууталга сигэммэккэ эрэ, бэйэлэрэ эмиэ оҕолорун сайыннарар үүтү-хайаҕаһы тобула үөрэннилэр. Ол курдук, биир оҕо АХШ-га быһа тахсан төлөбүрдээх анал дистанционнай үөрэҕи ааһа сылдьар.

Быйылгы ураты көрүҥнээх үлэбит-хамнаспыт өссө көдьүүстээх буоларыгар, араас тургутуктары, ыйытыктары оҥорон, хас биирдии оҕо сайдар-үөрэнэр тус хайысхатын (индивидуально-образовательная траектория) быһаарар киэҥ ис хоһоонноох ырытыы оҥорон саҕалаатыбыт. Ол түмүгэр хас биирдии оҕо дьоҕура учуоттаныа, ону инникитин үөрэҕин уонна сынналаҥын тэрийэригэр туһаныахпыт. Оччоҕо чахчы түмүктэри көрүөхпүт диэн эрэнэбин.

****

Онон көрөргүт курдук, улуус-улуус аайы сынньалаҥ көрүҥэ араастаһар. Ол эрэн ханнык баҕарар уустук балаһыанньаҕа үүт-хайаҕас син биир көстөр. Ол курдук, интэриниэт нөҥүө бүтүн Арассыыйа араас лааҕырдарыгар, үрдүк таһымнаах иитэр-үөрэтэр тэрилтэлэригэр оҕолоргутуҥ суруйтаран сайыннарар кыах үөскээтэ. Этэргэ дылы, мантан ыла олохпут сыыйа уларыйан иһэр сибикилээх, онон кэнниттэн “тилэх баттаһа” иһэрбит ордук.

Илья ОКОНЕШНИКОВ.