Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Сүрүн сонуннар

Бүгүҥҥү сонуннар

Бэлиитикэ

Тутуу туһунан сытыы сэһэргэһии

Кулун тутар 19 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ «Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аартыкатыгар социальнай эбийиэктэри уонна чааһынай дьиэлэри тутуу боппуруостара» төгүрүк остуол буолан ааста.
21.03.24 18:51

Экэниэмикэ

Ытык Дьааҥы сиригэр Сылгыһыт Күнэ алгыһы түhэрииттэн саҕаланыаҕа

Мария Архипова хаартыскаҕа түhэриитэ. 2023 с. / ЯСИА/ Кэлэр ый саҕаланыытыгар ытык Дьааҥы сиригэр Аартыка эргимтэтигэр тыа хаhаайыстыбатын сайдыытын итиэннэ хоту сир тыйыс айылҕатыгар саха сылгытын үөрдээн иитиини сайыннарыы кэскилин торумнуур аҕыс улуус…
29.03.24 18:26

Уопсастыба

Сунтаартан “Алгыс” түмсүү ыалдьыттаата

Өлөөҥҥө Сунтаартан “Алгыс» диэн аҕам саастаах дьон ансаамбыла, 11 киһилээх дэлэгээссийэ ыалдьыттаан барда. Ыраахтан кэлбит ыалдьыттар бастаан “Алакуо” норуодунай этно-фольклор ансаамбыл кыттыылаахтарын кытары көрүстүлэр. Күн иккис аҥаарыгар ыалдьыттар…
29.03.24 18:50

Култуура

Дьааҥылар артыыстары тыыннаах тойугунан көрүстүлэр

"Артыыстар иhэллэр үhү",- диэн үтүө сурах дьааҥыларга өссө тохсунньу ыйга иhиллибитэ. Онон өр күүппүт артыыстарын көрсөөрү олохтоохтор кэлэр - барар күннэрин эрдэттэн аттаран, астарын-таҥастарын бэлэмнээбиттэрэ ыраатта. Болдьохтоох күн үүммүтүгэр күндү…
07.03.24 11:40

Түһүлгэ

Сааскы саарбах кэмҥэ

Аламай маҥан күн абыралын, үтүөкэн үрүҥ күн үтүөтүн билэргэ үүммүт күнү үөрэ - көтө, сүргэ көтөҕүллэ көрсөр дьоллоох түгэн, саҕаламмыт саҥа күнү айхаллыыр астык түгэн тосхойдо. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт кубулуҥ - дьибилиҥ буолар, күлэн иһэн дьэбин…
27.03.24 09:44

Тыа сирэ

Андрей Находкин: Дьон күннээҕи кыһалҕаны эрэ буолбакка, тыа сирин сайдыытыгар кэскиллээх этиилэри туруоруста

Ил Түмэн сиргэ сыһыаннаһыыга, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин бу күннэргэ бэйэтин уоукургар - Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар үлэлиир. Кини улуус баһылыга Дмитрий Тихоновы кытта улуус нэһилиэктэринэн сылдьан…
03.02.24 09:00

Дойдуга бэриниилээх буолуу сыла

Эһиил Пионерия төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит

Бүгүн, алтынньы 1 күнүгэр, Москуба куоракка «Кыайыы» түмэлигэр Норуоттар икки ардыларынааҕы «СПО-ФДО» оҕолор уопсастыбаннай түмсүүлэрин сойууһун ассамблеята ыытылла турар. Арассыыйа эригийиэннэриттэн уонна СНГ дойдуларыттан кэлбит делегаттар сайдар саҕахтары…
01.10.21 23:59

Устуоруйа

Устуоруйа

Стамбулга мунан хаалбыппар Таҥара көмөлөспүтэ

2000 сылларга дуоллар 24-25 солк. этэ, онон Сочига барардааҕар Турцияҕа сынньаммыт быдан чэпчэки буолара. Сылаас, ыраас муораҕа күөлэһийэ сөтүөлээн, үгүс-үтүмэн аквапаркаҕа хатааһылаан, бассейнҥа сөрүүкээн, рестораҥҥа төһөнү кыайаргынан ас арааһын амсайан,…
31.08.23 20:56

Дьахтар намчы санныгар сүктэриллибит улахан эппиэтинэс, ыччаты дьоһун киһи оҥортуур халбаҥнаабат сорук, тулалыыр эйгэни киэргэтэргэ анаммыт олох -- бу барыта Ия ПРОХОРОВА дьылҕатын сүрүн олуктара.

Про65416987

Дьахтар намчы санныгар сүктэриллибит улахан эппиэтинэс, ыччаты дьоһун киһи оҥортуур халбаҥнаабат сорук, тулалыыр эйгэни киэргэтэргэ анаммыт олох -- бу барыта Ия ПРОХОРОВА дьылҕатын сүрүн олуктара.

Про65416987

Дьокуускай үөрэхтээһинин эйгэтигэр «аксакаллар» кэккэлэригэр киирсэр 7-с №-дээх орто оскуолаҕа учууталынан, баһаатайынан, тэрийээччинэн, онтон кэлин завуһунан эҥкилэ суох үлэлии сылдьар биир бастыҥ көрдөрүүлээх педагог Ия Егоровна Прохорова бэйэтин туһунан кэпсиирин, киэҥ эйгэҕэ тахсарын соччо биһирээбэт, наадалааҕынан да аахпат курдук. Ити олус сэмэй уонна көнө киһи майгыта. Оттон үлэҕэ, уопсастыбаннай дьаһалларга, биитэр тэрээһиннэргэ биир бастакынан кыттыһар, үксүгэр көҕүлээччи, тэрийээччи, түмээччи буолар. Кини курдук тэтимнээх, дьоһуннаах уонна таһаарыылаах үлэлээх дьон атыттарга, ордук эдэр педагогтарга, төрөппүттэргэ, холобур, тирэх уонна сирдьит буолаллара саарбаҕа суох.

Олоххо, үлэҕэ бэйэ холобурунан

Ия Егоровна төрөппүттэрин туһунан олус истиҥник ахтар. Аҕата Егор Алексеевич Захаров Орто Наахара сопхуоһун бэрэссэдээтэлинэн, салгыы “Ленскэй” сопхуос рабочкомунан, кэлин Орто Наахаратааҕы почта начаалынньыгынан бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыар диэри үлэлээбит. Ийэтэ Терешкина Фаина Васильевна Орто Наахара оскуолатыгар өр кэмҥэ учууталлаабыт. Онон идэтин таларыгар ийэтэ сабыдыаллаабыт.

-- Ийэм үөрэппит оҕолоро кэлэн чэйдээн, сонуннарын кэпсээн бараллара мин харахпар наһаа истиҥник көстөрө. “Учуутал идэтэ олус махталлаах эбит дии саныырым. Ону тэҥэ хас биирдии оҕо сайдыытыгар-ситиитигэр олук уурсар буолан, үрдүк эппиэтинэстээҕин эмиэ тута өйдөөбүтүм.

Ол кэмҥэ быһаарыммыт бигэ соруга туолан, VIII кылаас кэннэ тута Дьокуускайдааҕы 1-кы №-дээх педучилищеҕа үөрэнэ киирэр. Бииргэ төрөөбүт үс убайа СГУ-га учуутал идэтигэр үөрэммит буолан, маны тэҥэ аҕатын балта, нуучча тылын учуутала идэлээх С.А. Захарова-Неустроева үөрэх эйгэтигэр ураты сыһыаннара кынаттаан, Ияны салгыы Красноярскайдааҕы педагогический институкка ыыталлар.

Үрдүк үөрэҕи баһылаан, Дьокуускайга 7-с №-дээх оскуолаҕа ананан кэлэн, 1983 сылтан айымньылаах үлэтэ саҕаланар.

6104654

Ия Егоровна ийэлээх аҕатын иитэр ньымаларын тирэх оҥостон, ону тэҥэ оҕо бэйэтин баҕатын, кыаҕын учуоттаан, социальнай хабааннаах бырайыактарынан тэрийбит үлэтэ өрөспүүбүлүкэҕэ, Арассыыйаҕа биһирэнэр таһымҥа таҕыста. Маныаха кини оҕолору, педагогтары, төрөппүттэри, дьиэ кэргэни кытта алтыһарыгар бэйэтин холобурунан салайтарар буолан, үлэтин түмүгэ ордук ылыннарыылаах, олохтоох уонна дириҥ суолталаах.

Үтүө санаа баһыйыахтаах

2000 с. Саха Өрөспүүбүлүкэтин оҕолорун уопсастыбаннай холбоһуктарын сойууһун этиитинэн, Ия Егоровна «ДИМСИ» (детские и молодежные социальные инициативы) Бүтүн Арассыыйатааҕы  уопсастыбаннай тэрилтэ Саха сиринээҕи салаатын тэрийэн, оскуолатыгар саҥа тыыны киллэрэр.

 Кини: “Иитии хайысхаларыттан оҕоҕо үтүө сыһыаны олохсутуу сүрүн суолталаах буолуохтаах”, -- диир. Кырдьык, бэйэ-бэйэҕэ эйэҕэс мичээртэн, тулалыыр эйгэҕэ харыстабыллаах, кыһамньылаах сыһыантан норуот, дьон аймах, бүтүн аан дойду олоҕо, хардарыта дьайсыыта, алтыһыыта тутулуктаах.

1687

Бары алдьархай аһыныгас санаа суоҕуттан, таптал тутахсыйыытыттан тахсарын өйдөтөр аналлаах үлэни оскуолаҕа уонна куорат иһигэр тэрийэр. Маныаха билиҥҥи кэмҥэ киэҥ сэҥээриини ылбыт «добровольчество» диэн үтүө санаа хамсааһынын өрөспүүбүлүкэҕэ биир бастакынан 7-с оскуола саҕалыыр. Маҥнай утаа Дьокуускайдааҕы педколледж устудьуоннара уонна социальнай педагогтары бэлэмниир хайысха салайааччыта Т.М. Ильина улахан көмөнү оҥороллор. Устудьуоннар быраактыкаларын кэмигэр араас тэрээһиннэр, бырайыактар сүрүннэнэллэр.

«ДИМСИ» оҕо түмсүүтүн маҥнайгы бөлөҕүн кыттыылаахтара «Помоги ближнему» аахсыйа чэрчитинэн «Солнышко» оҕо дьиэтигэр, Хатаска ыарахан иитиилээх оҕолор тэрилтэлэригэр хардары тэрээһиннэри, кэнсиэрдэри тэрийэр буолбуттара, бырааһынньыктарга бэлэхтээх тиийэллэрэ. Салгыы хамаандалара халыҥаан, Дьокуускай куорат киин уокуругун бэтэрээннэригэр, Пушкин уулуссатыгар арыллыбыт социальнай дьиэлэр олохтоохторугар көмөнү оҥорор буолбуттара. Маныаха мобильнай биригээдэ тэриллэн, дьиэнэн сылдьан, үлэ, тыыл, сэрии бэтэрээннэригэр сылы эргиччи болҕомто уурар кыах баар буолбута.

IMG 0043

-- Күһүн, саас анал нэдиэлэлэри биллэрэн, күргүөмүнэн сылдьарбытын туохтааҕар да ордоробут. Коррекционнай, реабилитационнай интэринээт-оскуола иитиллээччилэрин таһырдьа таһааран оонньотон, араас флешмоб үҥкүүлэтэн сэргэхситэбит.

Сылтан сыл «ДИМСИ» хабар аадырыстара, дьонун ахсаана элбээн иһэр. Оскуола уонна урукку сылларга үлэлээн ааспыт учууталлар алтыһыыларын, ситимнэрин быспат сыалтан «Внимание, почет и уважение» диэн анал аахсыйаны төрүттээбиттэр. Учуутал күнүн чугаһыгар сир аһын, хортуоппуйу, атын да оҕуруот аһын арааһын хомуйан, бэлэх уунан, үгүстүк үөрдүбүт түгэннээхтэр.

«Протяни руку помощи», «Ветеран живет рядом», «Помоги собраться в школу» диэн социальнай хайысхалаах бырайыактара инники күөҥҥэ сылдьаллар. Сүрүн болҕомтону элбэх оҕолоох уонна кыаммат ыалларга уураллара киһини үөрдэр. Сылаас таҥастары, баайыы үтүлүктэри уонна бэргэһэлэри, дьиэҕэ туттуллар малы-салы, бородуукталары хомуйан, наардаан, кэһии оҥостон, илиинэн аккырыыкка уруһуйдаан, истиҥ тыллардаах хоһоон айан, кэнсиэр бэлэмнээн, улахан хамаанданан тиийэллэрин шефтэһэр тэрилтэлэрэ мэлдьи күүтэллэр. Кыра да көмө, арыт аҥаардас үтүө тыл кэмигэр уонна миэстэтигэр олус суолталааҕын оҕолор кыраларыттан өйдүү үөрэнэллэр.

 

Атыттарга көмөлөһөн -- бэйэҕэр көмөлөһөҕүн

-- Оҕо алдьархайга түбэспиттэргэ биирдэ эмэ илиитин утары уунан көмөлөспүт буоллаҕына, бу оҕоттон үчүгэй киһи тахсар. «ДИМСИ» сүрүн бириинсибинэн «атыттарга көмөлөһөн -- бэйэҕэр көмөлөһөҕүн» диэн бэргэн этии буолар.

Кыһалҕаны, ыарахаттары билбит киһи тулалыыр эйгэҕэ кыһамньылаах, уопсай үлэҕэ түмсүүлээх, эйэлээх. Бэйэ-бэйэни ситэрсии, көмөлөсүһүү, өйөһүү, убаастаһыы курдук сүрүн өйдөбүллэр чиҥник иҥэллэр

Үлэҕэ түмсүүлээх, тэрээһиннээх буолуу ирдэбиллэрэ бэйэтэ тахсан кэлэллэр. Араас албастар, саҥа санаалар, толкуйдар үөскүүллэр, лиидэрдии хаачыстыбалар олохсуйаллар. Быһатын эттэххэ, лиидэрдэр сөптөөх усулуобуйаҕа сайдыахтаахтар, ситиэхтээхтэр, быһаарыллыахтаахтар. Кылааска олорон учуутал эппитинэн буолбатах!

Ол иһин буолуо, Ия Егоровна оҕолорун араас куонкурустарга, лааҕырдарга, түмсүүлэргэ, кэмпириэнсийэлэргэ илдьэ сылдьан сайыннарар. Кини ииппит бастыҥ ыччаттара Андрей Иванов, Саша Пчелкин «МИНИСТР» дьыалабыай оонньууга кыайбыттара да туоһулуур.

IMG 0048

«ДИМСИ» инники күөҥҥэ

 2013 сыллаахха Ил Дархан Е.А. Борисов өйөбүлүнэн тэриллибит «Дьулуур» оҕо биир сомоҕо хамсааһынын төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ -- Ия Егоровна. Кини практическай уопута, профессиональнай көрүүлэрэ саҥа бырагырааманы уонна сүрүн докумуоннары оҥорорго олук буолбуттара. Онтон 2017 сыллаахха В.В. Путин ыйааҕынан Арассыыйа үөрэнээччилэрин хамсааһына олохтонуутугар Ия Егоровна 7-с оскуола базатыгар Саха сирин пилотнай былассааккатын салайааччытынан ананан, кэскиллээх үлэни сүрүннүүр.

Быйылгы патриотическай тыыннаах «Геройдарбытын тоҕо билбэппитий?» диэн добровольческай бырайыактара Сэбиэскэй Сойуус Геройа Г.И. Шавкунов үтүө аатын үйэтитиигэ анаммыт. Оҕолор ити курдук холобур буолар дьон олоҕун хасыһан үөрэтиилэрэ, чинчийиилэрэ, ол туһунан документальнай киинэ устуулара, түмэл, быыстапка, өйдөбүнньүк дуоска оҥоруулара сүрдээх үчүгэй бырайыак буолан, СӨ оҕолорун уопсастыбаннай холбоһуктарын сойууһун көмөтүнэн, Ил Дархан 2020 сылга биллэрбит гранын кыайыылааҕынан буоллулар. Маны таһынан «Доброволец России» куонкуруһун эрэгийиэннээҕи түһүмэҕин кыайыылааҕынан ааттаннылар. Салгыы федеральнай таһымҥа киирсэр кыахтаннылар.

Ия Егоровна кэм ирдэбилин батыһан, аныгы ыччат баҕатын толорон, сүрдээх тыыппалаахтык аттаран, биирин бииригэр холбоон, тупсаран, бастыҥ иитии-сайыннарыы эйгэтин олохтоото.

-- Оҕолорум ыырдарын, санааларын, толкуйдарын кэҥэтэн, атын куораттары, дойдулары кытта алтыһыыны тэрийэр буолбутум. Краснодарскай кыраай Орленок” лааҕырыгар, Алтаайга “Алтай” норуоттар икки ардыларынааҕы дэриэбинэҕэ, Казахстаҥҥа Жулдыз” оҕо сойууһугар, Забайкальскай кыраай «РЮЗ»-тарыгар, Москваҕа «ДИМСИ»-гэ, «РДШ»-ҕа ыытыллар тэрээһиннэргэ кытта сатыыбыт. Тэҥҥэ сайдабыт, уопут атастаһабыт, холбоһуктаах бырайыактары сүрүннүүбүт.

25616

Идэҕэ бэринии

“Оскуола диэн киһини чочуйан таһаарар фабрика. Педагог буоларга санаммыт киһи ол ураты тыыныгар эрдэттэн бэлэм буолуохтаах”, -- диэн санаатын үллэстэр Ия Прохорова.

-- Оҕо араас-араас буолар. Интэриэһэ, баҕа санаата, кыаҕа. Маныаха барытыгар сөп түбэһэн иһиэххин наада, киниттэн хаалсыбат гына бэйэҕин бары өттүнэн сайыннара, байыта сылдьыахтааххын. Оҥорору хаачыстыбалаахтык толоруохха, ылсыбыты тиһэҕэр тиэрдиэххэ. Тапталынан, чэпчэкитик, үөрэн-астынан туран. Оччоҕо эрэ оҕо эн үөрэххин ылынар, үтүктэр, холобур оҥорстор, киэн туттар кыахтанар.

Ия Егоровна үтүө санаанан, айыы тапталынан салайтаран үлэтэ, кэнчээри ыччат сайдарын, оҕо киһи киэнэ кэрэтэ буолан тахсарын туһугар киллэрсэр дьоһун кылаата, бэйэтин олоҕун холобурунан сырдыгы сахпыт истиҥ олоҕо кэпсэниэхтээх, дьоҥҥо-норуокка тарҕаныахтаах

АНДРЕЙ ИВАНОВ, ХИФУ устудьуона:

Иванов Андрей

- Ия Егоровна өрүү үөрэ-көтө, саҥаны тобула, кэрэни кэрэхсии сылдьар буолан, оҕолор кинини олус чугастык уонна истиҥник ылынабыт. Барыбытыгар даҕаны олус кыһаллара, хас биирдиибитигэр биэрбитэ, сыһыарбыта, хайысхалаабыта диэн элбэх. Ол билигин үөрэнэрбитигэр, устудьуон уопсастыбаннай олоҕор, бары тэрээһиннэргэ кыттарбытыгар, бэйэбит олохпутун оҥосторбутугар олус туһалыыр.

Тетерский Сергей 

СЕРГЕЙ ТЕТЕРСКЭЙ, «ДИМСИ» төрүттээччитэ уонна салайааччыта, Арассыыйаа норуоттарын ассамблеятын сэбиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, педагогическай наука дуоктара, профессор: 

- Ия Егоровна -- уһулуччулаах педагог. Кини куруутун оҕо аймах дьоллоох, үрдүк култууралаах, төрөөбүт түөлбэтин ытыктыыр, дьоҥҥо-сэргэҕэ кыһамньылаах буоларын туһугар үлэлээн-хамнаан кэллэ. Ыччаты, төрөппүттэри, социальнай партнердары кытта бодоруһар ньымаларын ордук хайгыы көрөбүт. Сылайар диэни хаһан да билбэтин сөҕөбүт. Олорон ылбат идэлээх, куруутун саҥаттан саҥа тэрээһиҥҥэ, бырайыакка, түмсүүгэ тэтимнээхтик уонна хорсуннук ылсан иһэриттэн астынабыт. Кини эдэр педагогтарга настаабынньык, куратор, лектор… Ия Егоровна курдук дьон баар буолан, Саха сирэ сарсыҥҥыга эрэллээх, сайдар кэскиллээх!

  

Геннадий Охлопков,

СӨ Ыччат уонна оҕо

уопсастыбаннай тэрилтэлэригэр тирэх буолар

ресурснай киинин дириэктэрэ,

РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ.

 

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением