Оччолорго үөрэх эйгэтигэр информацияны тиэрдэр хаһыатынан “Учуутал аргыһа” этэ. Бу хаһыаты 1999-2011 сылларга Октябрина Шамаева бэлэмнээн таһаарбыта. Соҕотох үлэһит буолан, күн солото суоҕа, хара сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри көмпүүтэригэр умса түһэн бэчээттии олороро -- харахпар бу көстөр. Аны учууталлар сугулааннара-сэминээрдэрэ, эчи, элбэҕин! Ону биири да көтүппэккэ, эппиэтинэстээҕэ бэрт буолан, саҕаланыаҕыттан бүтүөр диэри тулуйан-тэһийэн истэрэ.
Кини үлэлиирин саҕана үөрэх систиэмэтигэр араас элбэх уларыйыылар киирбиттэрэ. Чэ, холобура, биир кэлим эксээмэн да буоллун. Итинник курдук эмискэ кутуллан түспүт эҥин араас сонун өйдөбүллэри, тиэрминнэри уу сахалыы тылга көһөрөн, ааҕааччыга өйдөнүмтүө гына сэһэргиир эмиэ туспа уустуктардаах ээ. Чахчы таһымнаах эрэ киһи сатыыр дьыалата. Октябрина Михайловна ону кыайа-хото туппута.
Эһиил өрөспүүбүлүкэ 100 сылын бэлиэтиибит. Оттон “Учуутал аргыһа” Саха сиригэр үөрэх сайдыытын кэрэһитэ буолар. Онон Октябрина Михайловна кэпсээнэ бэйэтэ устуоруйа диэн, үлэлээбит кэмин ахтарыгар көрдөстүбүт.
--“Учуутал аргыһа”,“Учительский вестник“ хаһыаттар 1992 сыллаахха, үөрэх оччотооҕу миниистирэ Б.Д.Слепцов көҕүлээһининэн, “Кэскил” оҕо хаһыатын эрэдээксийэтин иһинэн тахсар буолбута. Сүрүн эрэдээктэр Н.И.Протопопова этэ.
"Кэскил", "Юность Севера", "Учуутал аргыһа", "Учительский вестник" хаһыаттар эрэдээксийэлэрин үлэһиттэрэ сүрүн эрэдээктэр Н.И.Протопопова кэбиниэтигэр
Мин үөрэҕи аныгы кэм ирдэбилигэр сөп түбэһиннэрэн модернизациялааһын кэмигэр үлэлээбитим. Ол уларыйыылар олоххо киириилэрэ барыта биһиги хаһыаппытыгар сырдатыллара. 2001 сыллаахха биир кэлим судаарыстыбаннай эксээмэн (ЕГЭ) эксперименин Арассыыйа биэс эрэгийиэнигэр боруобалыырга быһаарбыттара. Олор истэригэр Саха сирэ баара. Хас уонна ханнык оскуолаларга аан бастаан ЕГЭ-ни ыытар, эксээмэни тутар пууннары тэрийии, хонтуруоллуур-кээмэйдиир матырыйааллары оҥоруу, о.д.а. боппуруостары СӨ Бэрэсидьиэнэ, Бырабыыталыстыбата, Үөрэҕин министиэристибэтэ, ким да тэлэ илик суолун тэлэн, оруннаахтык быһаарбыттара. Ону кэмигэр сырдатар, учууталларга тиэрдэр сорук биһиги иннибитигэр турара. Хаһыат сыллааҕы үлэтин сүрүн ис хоһооно онон торумнанара. 2009 сылга ЕГЭ штатнай эрэсиимҥэ киириитигэр биһиги өрөспүүбүлүкэбит балачча бэлэмнээх тиийбитэ.
Итини сэргэ педагог таһымын үрдэтии инники күөҥҥэ турара: учуутал хамнаһын улаатыннарыы, үлэ төлөбүрүн саҥа көрүҥүн киллэрии... Бу туһунан парламент истиилэрэ элбэхтэ буолбуттара.
Учууталлар улахан доҕотторо -- суруналыыстар О.М.Шамаева, В.Н.Угарова, Е.Г.Юмшанова
Үөрэтиини аныгы технологияларынан хааччыйыы, үөрэх саҥа кинигэлэрин бэлэмнээһин, ыраахтан олорон үөрэтии сатабылларын иҥэрии – барыта “Учуутал аргыһыгар” суруллара. Тыа сирин кыра кэмпилиэктээх дьоҕус оскуолаларын дьылҕалара улахан болҕомтоҕо тутуллубута. Саптахтарына -- нэһилиэк эстэр. Онон оннунан тутан хаалыы соруга турбута. Кинилэри нуорма-быраап өттүнэн хараанныыр докумуоннары суһаллык оҥоруу наадата тирээбитэ. Онно аналлаах мунньахтары Ил Түмэҥҥэ оччолорго үөрэх, доруобуйа харыстабылын, иһитиннэрэр-биллэрэр эйгэ сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ А.Н.Жирков элбэхтэ тэрийбитэ. Дьокутааттар бу боппуруоска күүскэ үлэлээннэр, аччыгый оскуолалары сарбыйбатахтара.
Үөрэхтээһин кэлим бырайыагын саҥа түһүмэхтэрэ утум-ситим киирэн испиттэрэ. Ф.В.Габышева миниистирдиир кэмигэр “Үөрэхтээһин“ национальнай бырайыак, “Биһиги саҥа оскуолабыт” үөрэх стратегиятын олоххо киллэрии курдук сыраны-сылбаны эрэйэр улахан үлэ саҕаламмыта. Наука, тиэхиньикэ, саҥа информационнай технологиялар олус түргэнник сайда турар кэмнэригэр үөрэтии ньымалара эмиэ оннук тэтиминэн сайдан иһиэхтээхтэрэ олохпут ирдэбилэ буолбута. Онон федеральнай, өрөспүүбүлүкэтээҕи былаһаакка буолбут инновационнай оскуолалар үлэлэрин уопутун тарҕатарбыт.
Үөрэх ис хоһооно эмиэ саҥардыыны эрэйэрэ. 2005 сылтан “Тирэх үөрэхтээһин былаана” олоххо киирэн барбыта. Бу үөрэх былаана апробацияны бастакынан биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр ааспыта. Онуоха Ф.В.Габышева салалталаах үөрэх министиэристибэтэ, норуоппут уратытын учуоттаан, хас биирдии биридимиэккэ эрэгийиэннээҕи-национальнай компонены киллэриигэ үлэни ыыппыта. Бу үлэни норуот дьокутааттара кыраҕытык кэтээн, сүбэ-соргу буолбуттара. Маны Ил Түмэн сокуонунан барытын бигэргэппитэ.
Үөрэх федеральнай судаарыстыбаннай саҥа ыстандаартыгар (ФГҮөС) көһүү 2010 сылтан саҕаламмыта. Бу түгэҥҥэ биһиги тыабыт сирин кыра кэмпилиэктээх дьоҕус оскуолаларыгар саҥа ыстандаарты хайдах тоҕоостоохтук киллэриигэ эмиэ туспа үөрэтии наада буолбута. Төрөөбүт тылбыт норуот быһыытынан тыыннаах хааларбыт кэрэһитэ буоларынан, үөрэтии бырагыраамата хайдах оҥоһулларыгар улахан суолта ууруллубута. Саҥа ыстандаартынан үөрэтии ньымаларыгар кинигэлэрин оҥоруу соруга турбута. Кэбиниэттэр аныгы тэриллэринэн хааччыллан, үөрэтэр усулуобуйа тупсубута.
2007 сылтан оскуола иннинээҕи саастаах оҕону сайыннарыы, үөрэтии, иитии уопсай барыла оҥоһуллан, РФ 25 субъегар бэрэбиэркэни барбыта. Манна биһиги өрөспүүбүлүкэбит эмиэ бастакынан кыттан, оскуола иннинээҕи үөрэхтээһин уопсай үөрэҕин федеральнай бырагырааматын оҥорууга сүрүн олук буолбута.
Итинник балысхан модернизация кэмигэр үөрэх министиэристибэтигэр, бэйэлэрин салайар салааларыгар ананан төрөөбүт курдук, дириҥ билиилээх, үлэлэригэр бэриниилээх исписэлиистэр үлэлээбиттэрэ: М.В.Никифорова, С.В.Брызгалова, Э.Н.Попова, Н.В. Ситникова, Е.Н.Колосова, Н.К.Петрова, М.В.Платонова, А.Н.Атласова, М.К. Петрова уо.д.а.
Уларыйыылары хамсатар күүс учууталлар буолалларынан, Идэни үрдэтэр институкка үлэ-хамнас тигинэччи барара. Дириэктэрдэр Р.Е.Тимофеева, О.М.Чоросова, Г.И.Алексеева салалталарынан тиһигин быспакка сэминээрдэр, кэмпириэнсийэлэр, педагогическай дьаарбаҥкалар буолаллара, онно сылдьан, бэйэбит да билиибит-көрүүбүт кэҥээтэҕэ. ТООЧИ саҥа көлүөнэ учуобунньуктарын, итиэннэ хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар төрөөбүт тылларын үөрэтэр кинигэлэрин ырытан оҥорууга үлэлэспитэ. Ити үлэни институт дириэктэрдэрэ С.В.Васильева, С.С.Семенова иилээн-саҕалаан тэрийэллэрэ.
"Азия оҕолоро" оонньууларга күрэхтэһэ кэлбит таиланнары кытта
СӨ Үөрэҕин министиэристибэтэ киинтэн кэлэр уларыйыыларга эрэ үлэлээбэккэ, бэйэбит өрөспүүбүлүкэбит үөрэтэр-иитэр үлэтэ салгыы сайдарыгар эмиэ араас хабааннаах бырагыраамалары, бырайыактары олоххо киллэрэргэ бары кыаҕы түмэн үлэлиирэ. Ол курдук, дуальнай үөрэхтээһин олугун ууран, оскуоланы бүтэрэр хас биирдии оҕо олоххо тыын суолталаах идэни ылан тахсарыгар усулуобуйа тэриллэн, үтүө саҕалааһын үөскээбитэ. Билигин тыа да, куорат да оскуолаларыгар килиэп астыыр дьоҕус бэкээринэлэр, иистэнэр сыахтар, сылгы, таба иитэр хаһаайыстыбалар, мас, тимир ууһун кыһалара, о.д.а. тэриллэн, дьоҥҥо-норуокка туһаны аҕала тураллар. Орто анал идэлэри көҕүлүүр “WorldSkills” күрэхтэһиигэ биһиги үөрэнээччилэрбит Арассыыйаҕа инники күөҥҥэ өрүү сылдьаллар.
ЮНЕСКО бюротун кытта “Аартыка учуутала“, “Көс оскуола“ курдук бырайыактар олоххо киириилэрэ хоту сир сорох кыһалҕаларын толуйарга тирэх буоллахтара. Билигин Арассыыйаҕа Аартыка түөлбэтин сайыннарыы стратегията олоххо киирэ турар. Онно бастакы хардыы үөрэх сүнньүнэн оҥоһуллубута хайҕаллаах.
Үлэлиир кэммэр “РФ үөрэҕин туһунан” саҥа сокуон ылыллыбыта. Аныгылыы өйдөөх-санаалаах, ситиһиилэх, киһилии киһини иитэн таһаарар, үөрэх хаачыстыбатын үрдэтэр соруктар турбуттара. Миниистир А.С.Владимиров ити соруктары толорууга эдэрдии эрчиминэн күүскэ ылсан үлэлээбитэ.
2005 сыллаахха биһиги олоҥхобут киһи аймах тылынан айбыт уус-уран айымньытын кылаан чыпчаалынан биллэриллибитэ. Үүнэр көлүөнэни сиэр-майгы, духуобунас өттүнэн сайыннарыыга олоҥхо педагогикатын үөрэххэ, иитэр үлэҕэ туһаныыгы көҕүлүүр-сүбэлиир ыстатыйалары элбэхтэ “Учуутал аргыһыгар” таһаарбыппыт. Хомуспут эмиэ аан дойду таһымыгар сураҕыран, оскуола, уһуйаан тэрилтэлэригэр куруһуок быһыытынан үөрэтиллэр буолбута.
Ити курдук, эбии үөрэхтээһиҥҥэ ыытыллар киэҥ хабааннаах үлэни барытын хабан сырдата сатыырбыт. Аны учууталлар аттестацияларын ааһалларын өйөөн, үөрэтэр методикаларыттан үллэстэр матырыйаалларын, урут үлэлии сылдьыбыт учууталлар туһунан ахтыыларын, о.д.а. суруйууларын хаһыакка миэстэ биэрэн бэчээттиирбит.
Үөрэхтээһин туһугар ис сүрэхтэриттэн кыһаллар уопсастыбаннай кэрэспэдьиэннэрдээх этибит: В.М.Анисимов, П.Р Дарбасов, Н.С.Николаев, М.Е.Винокурова, И.Г.Федоров, К.В.Павлов, Г.Б.Сюндюкова, У.А Шишигина уо.д.а. Кинилэр эрэдээксийэбитин тумнубаттара, санааларын үллэстэн, кэпсэтэн бараллара.
Үөрэх министиэристибэтин эрэдээксийэлиир-таһаарар салаатын дириэктэрэ Н.Н.Винокурова, Норуот педагогикатын ассоциациятын салайааччы Н.И.Шарин, “Народное образование Якутии" сурунаалы таһаарар эппиэттээх үлэһиттэр Е.М.Заморщикова, Н.А.Расторгуева курдук үтүөкэннээх дьону кытта алтыһан үлэлээбит дьоллоохпун...
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0