Ыспыраапканы ылыы уустугуруо

Саҥа быраабылаларга олоҕурар буоллахха, суоппар буолуон баҕалаах киһи мэдиссиинэ хамыыһыйатын барарыгар, быраас кинини арыгыны элбэхтик иһэргэ эбэтэр атын психотропнай бэссэстибэлэри туһанарга уорбалаатаҕына, эбии анаалыстары туттарарга ыытыан сөп. Оттон нарколог үстэн аҕыйаҕа суох клиническэй сибикини, холобур, сиэрэ суох, сүөргү быһыыланыыны, уопсастыбаннай нуорманы кэһиини, уйулҕа кэһиллиитин кистии сатаан, бэйэтин үчүгэй өттүнэн көрдөрө сатааһыны бэлиэтээтэҕинэ, ыспыраапкаҕа илии баттаабат. Маны тэҥэ ити испииһэккэ киһи бытаарыыта, утуктааһына эбэтэр өрө күүрэ сылдьара, эмоциятын туттуммата, харах иччитин (зрачок) кэҥээһинэ уонна кыарааһына киирэллэр. Ити быраабылалар кулун тутар 1-кы күнүттэн тутуһуллан саҕалыахтара.

Маҥнай доруобуйа харыстабылын министиэристибэтигэр барыларыгар эбии анаалыстары туттарыыга этии киллэрбиттэрин, миэдиктэр итинник уларытыылар ыспыраапканы биэриини уустугурдалларын таһынан, өссө мэдиссиинэ хамыыһыйатын барыы өҥөтүн сыаната үрдүүрүгэр төрүөт буолалларын туһунан эппиттэрэ. Билигин ыспыраапка ыларга өҥөлөр сыаналара 1000-тан 6000 солкуобайга тиийэр.

«Норуот иниспиэктэрэ» үлэлиэ

2022 сыл бэс ыйын 1-кы күнүгэр диэри Арассыыйаҕа сокуонунан бигэргэммит «Норуот иниспиэктэрэ» диэн федеральнай мобильнай сыһыарыы көмөтүнэн суол хамсааһыныгар куттал суох буолуутун судаарыстыбаннай иниспиэксийэтигэр ыстарааптары оҥорор кыах баар буолуо.

Ити бырайыагы сайын олоххо киллэриигэ дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин сорудахтаабыт. Сыһыарыы көмөтүнэн нэһилиэнньэ бэйэтэ суол быраабылатын кэһии чахчытын бэлиэтээн баран, тустаах иниспиэксийэҕэ ыытар кыахтаныа. Кэккэ кэһиилэри Административнай быраабы кэһии кодексатыгар киллэрэргэ сүбэлииллэр.

Итинник бырайыактар Москваҕа, Кемеровскай уобаласка үлэлээбиттэрэ ыраатта. Сыһыарыы туһанааччылара бэрээдэги кэһээччи хаартыскатын, ханна сылдьарын уонна бириэмэтин ыйан туран, үҥсүү түһэриэн сөп. Ол дааннайдары иниспиэксийэҕэ бэрэбиэркэлииллэр, ыстараабын ыйан туран, дьаһал таһаараллар.

Ыстараап өссө элбиэ

2022 сылга Административнай быраабы кэһии кодексатын саҥа бырайыагын чэрчитинэн, суоппардардарга ыстараап өттүгэр улахан уларыйыылар киириэхтэрэ. 

Тустаах биэдэмистибэлэр уонна министиэристибэлэр этиилэригэр олоҕуран, юстиция министиэристибэтэ суоппардарга саҥа ыстарааптары киллэрэри былаанныыр, итиэннэ кэккэ кэһиилэргэ буруйдааһыны кытаатыннарыа.

Холобур, массыынаны харах быччайарынан ыытар суоппардары “кэһэтиэхтэрэ”. Итинник кэһиини суол быраабылатыгар өссө 2016 сыллаахха киллэрбиттэрэ, ол эрээри ыстараабын кээмэйэ баччааҥҥа диэри чопчулана илигэ. Маны таһынан быраҕыллыбыт массыыналаахтары накаастыахтара. Итинник “баайдаах” хаһаайыттар хармааннарыттан 1000-3000 солкуобайы биэрэргэ бэлэм сылдьыахтаахтар. Оттон суол быраабылатын куруук куруубайдык кэһээччилэр (сылга үстэн элбэхтэ) 10 000-30 000 солкуобайга диэри төлүөхтэрэ эбэтэр сыл аҥаара массыына ыытар бырааптарын быстараллар.

Уонунан ыстатыйаҕа ыстараап суумата добуочча үрдүө. Массыынатын нүөмэрэ көстүбэт гына кирдээх айаннааччылар сэрэтии кэннэ өрө тардымматах буоллахтарына, 5000 солкуобайы төлүөхтэрэ эбэтэр бырааптарын быстарыахтара. Оҕолору анал кириэһилэтэ суох тастахха -- 5000 солкуобай. Итирик туруктаах, эбиитин өссө оҕолоох айаннаатаххына -- 50 000 солкуобай. Биитэр быраапкын 3 сылга диэри былдьатаҕын.

Сыаналаах массыынаҕа нолуок

2022 сыл кулун тутарыгар үрдэтиллибит нолуогу ааҕарга массыына алын сыанатын 3 мөл. солк. 5-7 мөл. солкуобайга диэри үрдэтиэхтэрэ. Билигин үрдэтиллибит нолуогу 2014 сыллахха быһыллыбыт сыананан туталлар. Арассыыйатааҕы дилердэр ассоциациялара бэлиэтииллэринэн, бу сыллар тухары валюта таһыма үрдүүр, массыына сыаната 60 %-нан ыараабыта учуоттамматах. Түмсүү ити боппуруоһу хаттаан көрөргө сурук ыыппытын, тустаах биэдэмистибэлэр ылсан үлэлии сылдьаллар. Бырамыысыланнас уонна атыы-эргиэн министиэристибэтэ       "сыаналаах массыыналар” диэҥҥэ саҥа алын кээмэйэи бигэргэппитин суоппардар кулун тутар ыйга билиэхтэрэ.