Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Тойбохой нэһилиэгэ сэбиэскэй былаас сылларыгар хас да тыһыынчанан хороҕор муостааҕы, дьырылыы кистиир Дьөһөгөй оҕолорун, кырымахтаах хара саһылы иитэр, бурдук долгуйдьуйа үүнэр бааһыналардаах, хортуоппуй, оҕуруот аһа үүнэр буолалардаах, өрөспүүбүлүкэҕэ биир тарбахха баттанар бөдөҥ «Тойбохой» сопхуос киинэ буолан тигинээн-таҕынаан олорбут кэмнэрдээх этэ.

Тойбохой нэһилиэгэ сэбиэскэй былаас сылларыгар хас да тыһыынчанан хороҕор муостааҕы, дьырылыы кистиир Дьөһөгөй оҕолорун, кырымахтаах хара саһылы иитэр, бурдук долгуйдьуйа үүнэр бааһыналардаах, хортуоппуй, оҕуруот аһа үүнэр буолалардаах, өрөспүүбүлүкэҕэ биир тарбахха баттанар бөдөҥ «Тойбохой» сопхуос киинэ буолан тигинээн-таҕынаан олорбут кэмнэрдээх этэ.

 Сэбиэскэй тутул сууллан, ыһыллыы-тоҕуллуу сылларыгар, үгүс саха түөлбэлээн олорор сирдэрин курдук, аҥаспыт гараастар, сууллубут хотоннор, ыһыллыбыт тиэхиньикэ, айгыраабыт эбийиэктэр нэһилиэкпит уопсай хартыынатыгар кубулуйбуттара. Ыаллар бэйэлэрин эрэ наадаларыгар анаан, 2-лии, 3-түү эрэ ыанар ынаҕы иитэр буолбуттара. Үүнүүлээх бааһыналарбыт отунан-маһынан саба бүрүллэн, сир-дойду бэйэтин оһорунар суолу тутуспута.

Судаарыстыба көдьүүстээх бачыыма

Бырабыыталыстыба биирдиилээн дьон тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктаналларын өйөөн, бастаан «Саҥа саҕалыыр фермер», онтон «Дьиэ кэргэн», “Агростартап” бырагыраамалары олоххо киллэрэн саҕалаабыта. Биһиги нэһилиэк олохтооҕо Чомпосова Евгения Владимировна Сунтаар улууһугар бастакынан «Саҥа саҕалыыр фермер» граныгар хапсан, үбүлээһини ылан, санаатын иһинэн саҥа кыахтаах тиэхиньикэни атыылаһан, ынах сүөһүнэн дьарыктанар хаһаайыстыбатын тэриммитэ. Онтон салгыы нэһилиэктэн Попов Александр Ильич уонна Иванов Алексей Дмитрьевич эмиэ оннук граннарга тиксэн, таһаарыылаахтык үлэлии сылдьаллар.

 Кинилэр холобурдарын батыһан, хаһаайыстыба тэринэн, онон дохуоттанан олохторун оҥостуохтарын баҕарар ыччат баар буолла. Олортон  биирдэстэрэ -- эдэр киһи Айаал Трофимович Корнилов.

торйбохой

 

Бигэ тирэхтээх буолан

Айаал Трофимович 2018 сыллаахха бааһынай хаһаайыстыба тэринэн, үлэтин-хамнаһын саҕалаан киирэн барбыта. “Саҕалаабыта” эрэ диир тутах буолуо – үлэтин тэтимнээхтик, киэҥ далааһыннаахтык былааннаан ылсыбыта. Онно төһүү күүһүнэн аҕата Трофим Трофимович уонна ийэтэ Астра Иннокентьевна Корниловтар буолбуттара.

 Кинилэр эдэр саастарыттан сопхуоска үрүҥ илгэни үрүлүтэр, эмис эти үксэтэр үлэлэргэ эриллибиттэрэ. Астра Иннокентьевна сопхуос чулуу ыанньыксытын аатын чиэстээхтик сүгэн, куруук производство бастыҥнарын кэккэтигэр сылдьыбыта. Трофим Трофимович cубан сүөһү иитиитигэр үрүҥ-хара көлөһүнүн тоҕон, сороҕор механизатордаан да ылан, туруу үлэһит киһи. Сопхуос ыһыллыбытын кэннэ, сүөһү, сылгы ииттэн, оҕолорун ханнык да үлэттэн иҥнэн-бохтон туора турбат гына үөрэппиттэрэ. Оҕолор сайын аайы сайылыкка дьоннорун кытта сайылаан, тыа сирин үлэтиттэн турбат буола улааппыттара.

Уолаттар бэйэлэрэ да этэллэринэн, төрөөбүт дойдуларыгар бигэ тирэхтээхтик сананаллара, инники былааннарын дойдуларын кытта ситимнииллэрэ -- аҕалаах ийэлэрэ үлэҕэ үөрэппит үтүөлэрэ буоларыгар махтаналлар. Ол курдук, Айаал Трофимович бииргэ төрөөбүт убайа Ян Трофимович улууска биллэр маһынан дьарыгырар урбаанньыт.

1 37

Үлэлэрин хайысхата киэҥ

Айаал Трофимович бастаан овощехранилище туттубута. Онно убайа Ян Трофимович күүс-тирэх буолбута уонна инники былааннарыгар да өйөбүл буоларга эрэннэрэн, Айаал харса суох киирсэн барбыта. Бастаан сылгы иитиитин сүрүн хайысха оҥостобута. Онтон онно эбии оҕуруот аһын үүннэриинэн дьарыктаммыта. Өссө сүөһүнү эт хайысхатынан туттан, дохуот оҥосторго ылсыбыта. Ол курдук, 2019 сыллаахха 6 га сиргэ хортуоппуй олордон 600-чэ куулу, 5 суотайга сүбүөкүлэ, 3 суотайга моркуоп ыһан, үрдүк үүнүүнү ылбыта.

от

Быраҕыллыбыт бааһынаны нэһилиэк дьаһалтатыттан уларсан, сүөһүлээх ыаллар саас аайы сыбаалкаҕа кутар ноһуомнарын бэйэтин тиэхиньикэтинэн состорон, органическай уоҕурдуу быһыытынан туһанан, үрдүк үүнүүнү ылбыта. Бааһынатын сыл аайы кэҥэтэн, тупсаран иһэр. Лигиччи бөҕө-таҕа күрүөлээн, сүөһү-сылгы киирбэт гына оҥордо. РЭС-тэри кытта үлэлэһэн, элэктэриичэстэбэ күүһүнэн үүнээйилэригэр уу ыстарар гына дьаһанна. Айаал Трофимович сайын аайы кырата 5-6 киһини үлэнэн хааччыйар, ону сэргэ окко уонна күһүҥҥү хомуур кэмигэр бу дьон дьиэ кэргэттэрэ оҕолоругар тиийэ кытталлар.

Эр бэрдэ үлэтин сүрүн хайысхата -- саха норуота былыргы дьыллар мындааларыттан илдьэ кэлбит дьарыга – сылгы иитиитэ. Аҕата Трофим Трофимовичтан тутан хаалбыт Дьөһөгөйүн оҕолоро. Тойбохой ырыаҕа ылламмыт, хоһооҥҥо хоһуйуллубут көбүөр бэрдэ хонууларын сылгы халыҥ үөрүнэн иччилиир. Өссө дэлэтэр туһуттан, үлэтин-хамнаһын сааһылыыр. Ол курдук, “сыспай сиэллээҕи хото иитэр буоллахпына, бөҕө-таҕа күрүөлээх-хаһаалаах буолуохтаахпын” диэн санааттан, сүрүн базатын дьиэлээн-уоттаан, тыраахтар, буран турар гараастаан тутта. Ону сэргэ Мииринэй оройуонун Таас Үрэҕиттэн уонна биирдиилээн дьонтон субан сүөһү атыылаһан аҕалан, этинэн эргинэр буолла. Билигин сылгытын ахсаанын 79 төбөҕө тиэртэ...

Безымянный1

Сылын аайы уолаттары, ыалларын наймылаһан, кыстыыр отун сэргэ атыыга анаан хоннохтоохтук оттууллар. “Бары саба түһэн, күргүөмүнэн үлэлиирбит кыайыылаах буолар”, -- диир. Быйылгы баһаардаах сылга, төһө да төрөөбүт нэһилиэгэр баһаар уота бэлиэтэммэтэҕин үрдүнэн, дойдуларыгар көмөлөөх буолаарай диэн, уонтан тахса буолан биригээдэ тэринэн, окко киириэхтэрин иннинэ Уһун Күөл нэһилиэгэр турбут уокка уонтан тахса күҥҥэ үлэлэһэн, быйылгы уустук сылга бэйэлэрин кылааттарын киллэрдилэр.

Билигин бары күүстэрин от бэлэмнээһинигэр ууран, тиритэ-хорута үлэлии сылдьаллар.

Безымянный 1

Быыстарыгар нэһилиэнньэни уунан хааччыйаллар, септик обортороллор, буолаларыгар үлэлииллэр. Быйыл кураан сайын буолан, буолалара көрүүгэ-истиигэ наадыйара баһаам курдук.

Айаал Трофимович нэһилиэнньэ уунан хааччыныыга уустуктары көрсөр кэмигэр, аҕатын кытта сүбэлэһэн баран, сопхуостан хаалбыт эргэ водовоһу атыылаһан ылан, нэһилиэнньэҕэ уу баһан абыраабыттара. Билигин сүрүн үлэтин кэннэ, бириэмэтин аахсыбакка, дьоҥҥо уу кутар.

Кэнники кэмҥэ нэһилиэнньэ дьоно дьиэлэрин толору хааччыллыылаах оҥостор буоллулар. Ол эрээри септик оборторуутугар уустуктары көрсөллөр. Ол иһин Айаал Трофимович Мииринэйтэн ассенизационнай массыынаны аҕалан үлэлэтэ сылдьар. Онон нэһилиэнньэ махталын ылыан ылар.

Былааннара баһаам

Төһө да күүстээх үлэҕэ сырытталлар, уолаттар бириэмэлэрин сөптөөхтүк аттаран, сороҕор бэйэ-бэйэлэрин солбуйсан да туран, балыкка, булка сылдьаннар, Эһэкээннэрэ тугу дук гыммытын сыа-сым курдук тутан,   кулуһун уотугар сыраллан, отуу чэйин иһэн, астына сынньанан, күүс-сэниэ эбинэн кэлэллэр.

   Бу үлүгэрдээх үлэ үлүскэнигэр сылдьан, убайдыы-бырааттыы өссө кафелаах ырыынак икки этээстээх дьиэтин тутан киллэрэн, нэһилиэнньэ олохтоохторо дохуоттаналларыгар күүс-көмө буолаллар. Ол курдук, ырыынактарыгар 5-6 эргиэмсик бэйэлэрин табаардарын атыылаан харчылаһаллар. Сарсыарда эрдэттэн киэһэ хойукка диэри үлэлиир кафеҕа олохтоохтор да, айанньыттар да элбэхтик сылдьаллар.

Уолаттар былааннара киэҥ, кэскиллээх... Саха норуота түөлбэлээн олорор сирдэрин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар маннык эдэр дьон, туохтан да иҥнибэккэ, харса суох ылсан, дьыалаларын тэтимнээхтик олоххо киллэрэн иһэллэрин тухары тыа сирэ инникилээх, сайдар кэскиллээх.

 

                                  Валерий Илларионов,

Тойбохой, Сунтаар.

 

 

 

 

 

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Лента новостей

Суоппар буолар уустугурда

Муус устар 1 күнүттэн байаҥкамаат бэбиэскэтиттэн куотунар дьону тырааныспары ыытар…
28.03.24 17:19
Лента новостей

Интерактивнай быыстапка

«Арассыыйа – Мин устуоруйам» мультимедийнай устуоруйа пааркатыгар кулун тутар 20 күнүттэн…
28.03.24 16:23