Уопсастыба

Эрдэ хааччыммыппыт

-«Куттала суох хаачыстыбалаах суоллар» диэн национальнай бырайыак бырайыак чэрчитинэн төһө элбэх суол тутулларый?

-Быйыл 500 килэмиэтиртэн тахса федеральнай, эрэгийиэннээҕи уонна муниципальнай суоллары үлэҕэ киллэриэхтээхпит. Оҥорор тэрилтэлэр бары тиэхиньикэлэрин, матырыйаалларын эрдэ ылбыттар, онон сааҥсыйанан сибээстээн туох да кутталы көрбөппүт. Үлэ харгыстаныа суоҕа, былаан барыта туолуохтаах.

   -Ильменьскэй уулуссаҕа тротуар, оҕо былаһаакката тоҕо оҥоһуллубатый?

  -Ити уулуссаҕа былырыын инженернэй коммуникацияны саҥаттан уурууга бэлэмнэнии үлэтэ ыытыллыбыта. Ол иһигэр гаас, элэктэриичэстибэ ситимнэрэ. Быйыл суолу өрөмүөннүүр үлэ барыта оҥоһуллан бүтүөхтээх.

   Куораппытыгар суол өрөмүөнэ кыһыннары тохтообокко ыытыллар. Ол курдук, Ленин проспегын суолун бүтүннүү түөрэ хаһан, анныттан саҕалаан уларытыы үлэтэ бара турар.

Кулун тутар 22 күнүттэн Курашов уулуссатыттан Короленко уулуссатыгар диэри учаастагы оҥоруохтара. Онон суол бу кэрчигэ сабыллара күүтүллэр. Манна саас көҕөрдүү үлэтэ ыытыллыа, тротуар ууруохтара, бэлисипиэт ыллыгын оҥоруохтара.

Чернышевскай уулуссата сабыллыбыт төрүөтэ -- бу уулуссаҕа канализация коллекторын реконструкциялыы сылдьаллар. Үлэ балаҕан ыйыгар түмүктэниэхтээх.

Онон, куорат олохтоохторо, өрөмүөн кэмигэр үөскүүр мэһэйдэри тумна сатыыргытыгар, өйдүүргүтүгэр уонна өйүүргүтүгэр ыҥырабын. Кыратык тулуйуоххайыҥ, ол оннугар үчүгэй суолланан хаалыахпыт.

-Суолга куттала суох буолуутун хааччыйыыга туох үлэ ыытылларый?

-Былырыын ГИБДД-ны кытта үлэлэһэммит, суолга тахсар саахал ахсаанын аҕыйаппыппыт диэн бэлиэтиэххэ наада. Хомойуох иһин, быйылгы статистикабыт мөлтөөбүт. Манан сибээстээн мин суоппардарга, массыыналаах дьоҥҥо суол олоҕурбут быраабылатын тутуһуҥ диэн өссө төгүл санатан этэбин.

Быйыл биһиги видеоҕа уонна хаартыскаҕа устар 30 хаамыраны эбии туруоруохтаахпыт. Ону тэҥэ суолга саҥа бэлиэлэр, барьернай күрүөлэр, сырдатар тэриллэр тутуллуохтара.

Ирдэнэри эрдэттэн оҥорор ордук

--Тоҕо маршрутнай оптуобустар сырыылара мөлтөөтө?

-- Тиэхиньиичэскэй бэрэбиэркэлэрин ыытыы бытаан буолан, үгүс оптуобус техосмотрун хаһыс да күнүн ааспакка сылдьар. Онон сүүрбэккэ тураллар. Ол, биллэн турар, куорат иһинээҕи сырыы харгыстанарыгар сабыдыаллыыр. Дьон тохтобулга уһуннук кэтэһэллэрин, онтон кэллэҕинэ, ыга симиллэн айанныылларын үҥсэргииллэр.

Кыһалҕа үөскээбит төрүөтүн эттэххэ, Саҥа дьыл иннинэ куорат иһинэн техосмотр 4 ыстаансыйата үлэлиирэ. Онтон Саҥа дьыл кэннэ 2-тэ тохтообута. Мантан сылтаан, уочарат улааппыта, көрүү бытаарбыта. Сорох хайысхаларга 4-5-тии эрэ оптуобус сылдьар.

Дьиҥэр, оптуобустаахтар диагностическай каарта болдьоҕо ааһарын күүппэккэ, техосмотру эрдэттэн ааһыахтарын сөп этэ. Оннук гыммыттара буоллар, маннык балаһыанньа бүрүүкүө суоҕа этэ. Онон аны мантан ыла техосмотру эрдэ ааһар буолуҥ диэн сүбэлиэхпин баҕарабын.

    -Тырааныспар министиэристибэтэ 100 саҥа оптуобуһу тиэйэн аҕалла диэн аахпытым. Бу оптуобустар ханна баалларый? Оптуобус син биир тиийбэт курдук.

    -Биһиги 2021 сыл ахсынньытыгар «Саха АССР 100 сылыгар – 100 оптуобус» диэн бырайыагы олоххо киллэрбиппит. Ол курдук, биһиги тыйыс усулуобуйабытыгар сөп түбэһэр, түннүгэ икки хос өстүөкүлэлээх, эбии оһохтоох 35 устуука “ПАЗ-Вектор” уонна 65 “КАВЗ” оптуобустары атыыласпыппыт. Балартан 10-а Дьокуускайтан улуустарга, куорат таһыгар сылдьыахтара. Уоннааҕылара куорат иһинээҕигэ маршруттарга хаалаллар. Күлүүстэри туттарыы өрөгөйдөөх тэрээһинэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин 100 сылыгар, муус устар 27 күнүгэр, буолара былааннанар. Чааһынай тэрилтэлэр уонна МУП ЯПАК бу оптуобустары ыам ыйын бүтүүтүн диэки сүүрдүөхтэрэ.

Үөһэнэн сырыы тохтообот

-Бу сааҥсыйаларынан салгынынан айан билиэтин сыаната үрдүө дуо?     

-Сөмөлүөт сырыыта тохтообот, уруккутун курдук барар. Улуус иһинээҕи көтүүгэ 150 мөлүйүөн солкуобай көрүллүбүтэ. Бу субсидияларга эбии 893 рейси салгыы субсидиялыыр былааннаахпыт. Улуус ыккардынааҕы көтүүгэ бырагыраамабыт уларыйда. Ол курдук, сүрүннээн, Аартыка 13 улууһун олохтоохторугар субсидия көрүллүөҕэ. Бу иннинэ көрүллүбүт 250 мөлүйүөн солкуобайга эбии 350 мөлүйүөн ааҕыллыа. Онон субсидия уопсай суумата 600 мөлүйүөн солкуобай буолар. Инньэ гынан, Аартыкатааҕы бырагыраамабыт билигин билиэт сыанатын бу сыл алтынньытыгар диэри 60% толуйар. Ол аата биир рейскэ 10-чалыы субсидиялаах миэстэ баар буолар. Субсидияны туһанарга Аартыкатааҕы улууска пропискалаах буолуохха наада. Билиэттэр сотору кэминэн атыыга тахсыахтара.

Эрэгийиэн икки ардыларынааҕы рейстэр билиэттэрин сыаната билиҥҥитэ үрдээбэккэ турар. Ол эрээри, авиакеросин сыаната үрдүү турара биллэр. Бу балаһыанньаны биһиги салгыы кэтии сылдьыахпыт. Сөмөлүөттэр тиэхиньиичэскэй хааччыйыылара былаан быһыытынан салгыы оҥоһуллан иһиэҕэ.

Омук дойдуларыгар көтүүнү сүбэлээбэппит. Эрэгийиэннээҕи авиа-хампаанньалар билигин тас дойдуларга көппөттөр. «Аэрофлот», «ЮТэйр» доҕордуу дойдуларга эрэ көтөллөр. Оннук дойдуларынан буолаллар: Азербайджан, Армения, Казахстан, Кыргызстан, Турция, Араб Холбоһуктаах Эмираттара.

-Эрэгийиэн иһинэн көтөр рейстэргэ тоҕо хойутатыы буола сылдьыбытын быһааран биэриҥ эрэ.

-Бу хойутатыы хас да төрүөттээх: 1. Халлааммыт туругуттан, усулуобуйа суоҕа; 2. Лүөччүктэр көтөр чаастарын нуорматын куоһарыылара; 3. Сөмөлүөттэр тиэхиньиичэскэй дьиэгириилэрэ. Билигин биһиги өрөспүүбүлүкэ тэрилтэлэрин эрэ кытта буолбакка, чугастааҕы эрэгийиэннэр авиа-хампаанньаларын кытта эмиэ үлэлэһэбит. Онон инникитин маннык түбэлтэлэргэ балар биир эмэ рейскэ солбук буолуохтарын сөп. Оттон күн-дьыл көтүппэт туругун (дьыбар, туман, силлиэ, хаар, о.д.а) хайдах да гынар кыахпыт суох, тупсарын эрэ күүтэрбитигэр тиийэбит.

 -«Якутия» авиа-хампаанньа сааҥсыйаларынан сибээстээн ыарахаттары көрүстэ дуо?

-Билиҥҥи туругунан «Якутия» авиа-хампаанньа ыарахаттары көрсүбэтэ. Ыарахаттар омук сиригэр оҥоһуллар сапчаастар ирдэнэр түгэннэригэр үөскүөн сөп. Ол да буоллар, билигин оннук сапчаастары доҕордуу дойдуларбытынан эргитэн аҕалар ньымалар федеральнай таһымҥа көрүүгэ сылдьаллар. Ону таһынан «Ил-76», «Ту-204», «Sukhoi Superjet», «МС-21» курдук Арассыыйа сөмөлүөттэрин эбии оҥорон таһаарарга дьаһаллар ылыллыахтаахтар.

-Саха Сирин тыйыс усулуобуйатыгар “МС-21-300” сөмөлүөтү тургутуу төһө ситиһиилээхтик ааста?

-2022 сыл тохсунньу 23 күнүгэр Жуковскай куораттан Дьокуускайга “МС-21-300” сөмөлүөт тымныы тэмпэрэтиирэҕэ тургутууну ааһа кэлбитэ. Ол курдук, «Иркут» корпорация былааннаабыт бырагыраамата туолбута. Онон бу сөмөлүөтү сиэрийэнэн оҥорон таһаарыы быйылгыттан саҕаланыахтаах.

Өрүс суола сотору сабыллыа

-Жатайдааҕы судоверфь хаһан үлэҕэ киириэй?

-Жатай судоверфын реконструкцията 2019 сыл муус устарыгар саҕаламмыта. 2023 сылга үлэҕэ киирэрэ былааннанар. Бу бырайыак чэрчитинэн Жатай бөһүөлэгэр судоверфь үлэһиттэригэр аналлаах элбэх кыбартыыралаах дьиэ уонна 210 куойка-миэстэлээх уопсай тутуллуохтаах. Тутуу матырыйаалын тиэйии түмүгэр алдьаммыт Жатайдыыр суол өрөмүөннэниэҕэ.

-Өрүс суолун сабыы болдьоҕо хаһан диэн буолла?

-Муус устар 1 күнүттэн биһиги муус халыҥын күн ахсын кэтиир үлэни саҕалыыбыт. Уонна күн аайы муус уйугун уонна туорааһын сабыллыытын туһунан сибидиэнньэни саҥардан иһиэхпит. Ону тэҥэ туоруур сирдэргэ массыына ыйааһынын көрөр-истэр дьуһуурустубалар тэриллиэхтэрэ, туһааннаах бэлиэлэр туруохтара. Муус устар 10-15 күннэриттэн илин эҥээр уонна киин улуустарга сабан саҕалыахпыт.

 -Өлүөнэ өрүһү туоруур аэробот тарыыба төһөнүй?

 -Аэроботунан туорааһын сыаната уруккутунан хаалар. Биир киһи туорууругар 1000 солкуобай, таһаҕаһы туоратыыга 1 киилэҕэ 18-20 солкуобай буолар. Өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар этиэм этэ, бу күннэргэ тиэйэргитин тиэйэн кэбиһиҥ. Тоҕо диэтэххэ, муус чарааһыбыт кэмигэр кутталлаах буолуон сөп.

Тимир суол тиһилигинэн

-Аллараа Бэстээхтэн уонна Нерюнгриттан Сочига, Крымҥа тиийэр пуойастар сылдьыахтара дуо?

--Билигин Аллараа Бэстээхтэн уонна Нерюнгриттан Благовещенскайга, Хабаровскайга, Владивостокка, Иркутскайга диэри быһа рейстэр бааллар. Онон Сочига, Москубаҕа эбэтэр Крымҥа тиийиэххитин баҕарар буоллаххына, Иркутскайга түһэн баран, салгыы атын пуойаска олороҕун. Оннук ханна баҕар тиийэҕин.

                            ***

Миниистир Владимир Сивцев сырыы-айан тохтообокко, харгыстаммакка, этэҥҥэ буоларыгар эрэллээҕин этэн, барыбытын уоскутта.

Манна даҕатан эттэххэ, Аллараа Бэстээхтэн Нерюнгрига диэри уопсай олорон барыы – 866 солк., плацкарт – 1602 солк., купе – 2167 солк.. Оттон Дьокуускайтан Москубаҕа диэри “Якутия” авиа-хампаанньа Уһук Илин олохтооҕор оҥорор чэпчэтиитинэн 10 тыһ. тахса солк. билиэт булуохха сөп. Онон сааҥсыйалартан куттаммакка, айанныахха сөп эбит.

Өксөөн Гурьев.