Уопсастыба

-Лена, ХИФУ суруналыыстыкаҕа салаатын бүтэрэн баран улахан тэрилтэлэргэ пресс-сулууспаҕа үлэлии сылдьыбытыҥ онтон билигин эйигин социальнай ситимҥэ эрэ көрөбүт. Үлэҕин уларыттыҥ дуо?

-Устудьуоннуур сылларбыттан бастакы куурустан саҕалаан, хаһыат, сурунаал, саайт таһаарыытыгар көхтөөхтүк үлэлэспитим, уопсастыбаннай олоххо өрүү кыттан иһэрим. “Эхо столицы” хаһыакка эдэр ыччакка уонна култуураҕа аналлаах рубриканы бэлэмнээн таһаарарым. Онтон федеральнай, муниципальнай, судаарыстыбаннай сулууспаҕа үлэлээбитим, УФСИН пресс-сулууспатын начаалынньыга этим.

Идэбинэн 16 сыл араас тэрилтэҕэ үлэлээн баран салгыы хайдах үүнүөххэ-сайдыахха сөбүй дии санаабытым. Министиэристибэлэр, араас улахан хампаанньалар үлэҕэ ыҥырааччылар даҕаны, хамнас кээмэйэ миэхэ сөп түбэспэт этэ. Ол иһин куйаар ситимигэр блог хайысхатын сайыннарарга ылсыбытым. Бу дьарыгым хамнаспынааҕар быдан элбэх харчыны аҕаларын иһин үлэбиттэн уурайан, фриланс эйгэтигэр барбытым. Билигин бэйэм олохпуттан наһаа астынабын, үлэм кыраапыгын бэйэм оҥостобун, кимтэн да тутулуктаммаппын.

 -Көҥүл үлэҕэ бардахха, киһи ыйдааҕы хамнаһыттан өссө элбэх харчыны оҥоруон сөп дииллэр, ону хайдах ситиһиэххэ сөбүй?

-Блогер хамнаһа киһититтэн, кини тугу сатыырыттан улахан тутулуктаах. Кыайан харчы оҥорбот улахан блогердар эмиэ бааллар. Сорох саҥа саҕалаан эрэр дьон харчыны түргэнник оҥороллор уонна өссө дьону үөрэтэллэр. Куйаар ситимигэр киһи тугу сатыырын ону оҥорон атыылаан, дьоҥҥо араас туһалаах өҥө оҥорон хамнастанар. Онон дьон саҥарыа, туох эрэ диэхтэрэ, атыттар курдук кыраһыабай буолбатахпын, сааһым ыраатта диэн кыбыстан-толлон турбакка саҕалаан иһиэххэ наада. Биллэн турар, билигин хас биирдии киһи блогер буолбат, күрэстэһии улахан, онон атыттартан ураты, дьону сатаан тардар хаачыстыба ирдэнэр.

Икки күн иһигэр 200 000 солк.

-Эн дьон ис кыахтарын арыйан, тус бренд оҥорон, социальнай ситим нөҥүө ыйга 300 000 – 500 000 солк. оҥорорго үөрэтэҕин. Ол туһунан кэпсиэҥ дуо?

-Урут ханна да биллибэт кыыс мин сүбэбин толорон, икки күн иһигэр 200 000 солк. оҥорбутун туһунан сториска кэпсээн турардаахпын. Мин киниэхэ бэйэ өҥөтүн хайдах оҥорон таһааран, ону кыраһыабай суулаан, киэргэтэн-тупсаран баран социальнай ситимҥэ таһаардахха — харчы киириэн сөбүн көрдөрбүтүм. Икки ый тухары кини миэхэ үөрэннэҕинэ өссө элбэх харчыны оҥоруон сөп.

Мин бэйэм өҥөбүн киэҥ эйгэҕэ таһаарарбар өрөбүллээҕи бранч тэрийбитим. Онно кэлбит дьоҥҥо хас биирдиилэрин идэтин, туох дьоҕурдааҕын көрөн, онлайн ситимҥэ хайдах эбии дохуот оҥостуохтарын сөбүн туһунан ыйан-кэрдэн биэрбитим. Кинилэр миэхэ салгыы үөрэнэ кэлбиттэрэ. Бэйэм өҥөбүн атыылыырбар итинник араас тэрээһини ыытабын.

20 тыһ. солк. хамнастан — Дубайга

-Онтон бэйэҥ ханна үөрэммиккиний? Урбаан тириэнньэрин үөрэҕин бүтэрбитиҥ дуо?

-Мин куйаар ситимигэр бэйэ өҥөтүн атыылыырга бэйэм үөрэммитим. Блог суруйан саҕалаабытым ыраатта, онно реклама оҥоробун, 2012 с. дьон социальнай ситимнэрин сайыннарарга көмөлөһөбүн. Билигин араас үөрэх элбэх. Москваҕа МГУ суруналыыстыка факультетын бүтэрбит 29 саастаах Александра Митрошина социальнай ситимҥэ 6 мөл. тахса сурутааччылаах. Александра 2022 с. быһа эпииргэ челлендж оҥорон, биир күн иһигэр тус бренд көмөтүнэн 22 мөл. солк. харчыны оҥорбута. Кини араас бырайыак толкуйдаан, сылга 500 мөл. солк. тахса үбү-харчыны оҥорор, бэйэтэ этэринэн, күҥҥэ 1-2 чаас үлэлиир, иккис сылын муора кытылыгар Дубайга олорор.

Оттон кини аҕыйах сыллааҕыта Люберцы куоракка  20 тыһ. солк. хамнаска үлэлии сылдьыбыта. Билигин инфобиизинэскэ олох нуултан киирэр дьону тус бренд оҥорорго үөрэтэр, киниэхэ үөрэниэн, халыҥ харчыны төлүөн баҕалаах киһи кырыы-кырыытынан. Мин киниэхэ онлайн-бырайыактары продюсердыырга үөрэммитим, элбэх пуорумнарга сылдьыбытым.

Күн бүгүн саамай элбэх харчыны киллэрэр салаа — продюсердааһын, Кытайы кытта, «Wildberries» нөҥүө атыы-эргиэн, дьону үөрэтээһин, холобур, кэрэ эйгэтигэр, эбэтэр туорт астыырга. Урбааны арыйан, элбэх атыы-эргиэн оҥорон, үтүмэн үбү баһан ылыан баҕалаах киһи элбэх, онон настаабынньык үлэтэ үчүгэйдик төлөнөр.

-Саҥаны нуултан саҕалыырга сөптөөх үбэ-харчыта суох киһи хайдах урбаан салаатыгар киириэн сөбүй?

-Хамнаскыттан 10-30% уурунан истэххинэ, олоҕуҥ хаачыстыбатыгар улаханнык охсубат. Бэйэ дьыалатын саҕалыырга кырата 1-2 мөл. солк. наада. Урбааны кыраттан саҕалыыгын, биллэн турар, тута миллионер буолбаккын. Дьон «Wildberries»-какиирэн таҥас-сап, табаар атыылыыллар. Reelsмейкер, контент-мейкер, фотограф, дизайнер, кондитер, визажист, айар үлэһит дьоҥҥо бэйэтин өҥөтүн оҥорон эбии дохуот оҥостуон сөп. Судаарыстыбаннай тэрилтэҕэ үлэлиир дьон үрдүк үөрэх кыһатыгар устудьуоннары үөрэтэн, иккис хамнас аахсар кыахтаахтар.

Төрөппүттэрим үтүөлэрэ

-«Муус устар» бэстибээлгэ хайдах «Бастыҥ блогер» буолбуккунуй?

— Ити күрэххэ кыттарбар суруналыыс айар-тутар, саҥаны-сонуну, интэриэһинэйи көрдүүр, кыбыстыбакка киэҥ эйгэҕэ тахсар хаачыстыбата көмөлөспүтэ. Дьиҥэр, мин араас күрэхтэргэ кыттарбын сөбүлүүбүн, онно үгүстүк кыайабын, суруналыыс быһыытынан эмиэ элбэх наҕараадалаахпын, ол иһигэр чинчийэр-ирдэһэр үлэҕэ.

«Өйдөөх куорат» бырайыагы олоххо киллэрэрбэр — «Сыл өрө көтөн тахсыыта» («Прорыв года») түһүмэххэ кыайбытым. «Блогердар киирсиилэрэ» бырайыакка алта ый тухары инники күөҥҥэ сылдьыбытым, итинник күрэхтэргэ субу төрөөрү, оҕо күүтэ сылдьан эмиэ кыттыбытым. Саха НКИК «Сыл паарата» диэн күрэҕи тэрийбитигэр кэргэммин кытта араас түһүмэхтэри туораан, кыайыылаах үрдүк аатын ылбыппыт.

Харса суох араас бырайыактарга, илин-кэлин түсүһэр күүрээннээх күрэхтэргэ бэйэтигэр эрэллээх, эниэргийэлээх киһи кыттар дии саныыбын. Мин төрөппүттэрбэр икки уол кэнниттэн күүтүүлээх мааны кыыс буолан кэлбитим, ол иһин миигин төрүөхпүттэн истиҥ тапталга, сылаас сыһыаҥҥа улаатыннарбыттара. Улахан убайдардаахпын, онон көмүскэллээхпин диэн оҕо сааспар эрэх-турах санаа олохсуйбута. Ийэлээх аҕам миигин куруук хайҕыы сылдьааччылар, саҥа саҕалааһыннарбын өйөөн иһээччилэр уонна бэйэлэрин санааларын соҥнообокко олоҕум суолун бэйэм таларбар көҥүл биэрээччилэр.

Үйэм тухары кыра хамнаска олорумаары

-Социальнай ситимнэри көрдөххө, үгүстэр туорт-суши астыыллар, оттон ааҕартан уонна суруйартан ураты туох да дьоҕура суох киһи ол тугу атыылаан, эбии дохуот киллэриниэн сөбүй?

-Санааны сааһылаан, уустаан-ураннаан кумааҕыга, куйаар ситимигэр тиһии туһунан талба талаан, ону ылбычча киһи сатаабат. Мин суруналыыстар үлэлэрин ытыктыыбын, идэбин сөбүлүүбүн, онон билиибин, уопуппун, сатабылбын туһанан, ханна баҕарар үлэлиэхпин сөп, холобур, PR-маркетологынан, блогер-настаабынньыгынан. Хас биирдии киһи бэйэтигэр барсар үлэни булан үлэлиэхтээх, ол үлэтэ дуоһуйууну, халыҥ харчыны аҕалыахтаах, оччоҕо киһи үөрэ-көтө үлэлиир.

Мин СМИ эйгэтиттэн (сонуннары киэҥ эйгэҕэ тарҕатар ситимтэн) барбыт сүрүн биричиинэм — үлэм элбэх бириэмэни уонна күүһү-уоҕу ылар этэ. Сороҕор сөбүлээбэт тиэмэҕин биэрдэхтэринэ, ону суруйа, ыган таһаара сатаан киһи эстэн хаалар.

Ол иһин хаһан баҕардахпына бэйэм сөбүлүүр тиэмэбин суруйаары, үйэм тухары кыра хамнаска олорумаары блог суруйуутунан дьарыктаммытым. Топовай блогердар ортолоругар идэтийбит суруналыыстар суохтар. Бэйэҥ аатыҥ-суолуҥ тула тус бренд оҥорон баран суруйбут матырыйаалларгын социальнай ситимнэринэн тарҕаттаххына, тэрилтэҕэ үлэлиир хамнастан быдан элбэҕи оҥоруоххун сөп.

-Тус бренд диэн тугуй, ону хайдах сайыннарыахха сөбүй?

-Эн аатыҥ-суолуҥ тула оҥоһуллар уобарас,ону көрөндьон-сэргэ, уопсастыбаннас эйигин билэр буолар. Итиниэхэ киһи билиитэ-көрүүтэ, туох дьоҕурдааҕа, киһи быһыытынан күүстээх өрүтэ, таҥнар истиилэ, атын дьонтон ураты хаачыстыбата, араас боппуруостарга көрүүтэ, идиэйэтэ барыта киирэр. Тус бренд репутацияҕа уонна төһө киһини хабарыгар олоҕурар.

Хас да сыл тухары үтүө ааккын оҥостон баран биирдэ сыыһа-халты саҥардаххына, эбэтэр оҥордоххуна дьон тэйэн барар, ону чөлүгэр түһэрэр уустук. Социальнай ситимҥэ аан дойду дьоно барыта эйигин билэрэ ирдэммэт эрээри, бэйэҥ аудиторияҕар, идэтийбит түмсүүгэ ыйааһыннаах буолуоххун наада.

Куйаар ситимигэр күрэстэһии улахан, ол иһин тус бренд килийиэннэри буларга көмөлөһөр, онон атыылаһааччылары көрдүүргэ бириэмэҕин бараабаккын, үлэҥ төлөбүрүн орто сыаната эмиэ үрдээн биэрэр.

Тус бренд араас эспиэртэри, инфлюенсер, медийнэй дьону кытта билсэргэ, туһалаах сибээс олохтуурга көмөлөһөр. Бэйэҥ дьыалаҕын сайыннараргар кинилэри көмөлөһүннэрэн, араас бырайыак оҥоруоххун сөп. Урбааны үбүлүүр дьон, партнердар ааттаах-суоллаах киһиэхэ кэбэҕэстик кэлэллэр, ким да билбэт киһитин кытта ким үлэлиэй? Холобур, Саха Сиригэр туорт диэтэхпитинэ, биһиги Мария Столярчик аатын саныыбыт, кросс-фит — Игнат Чомчоев, шеф-повар — Николай Габышев, сөпкө аһааһын — Ирина Матвеева, коуч  — Алена Алексеева о.д.а. бары тус бренд оҥостон, ону сайыннаран киэҥ эйгэҕэ биллэр-көстөр буоллулар.  

Онон тус бренд дьон-сэргэ хараҕар сөптөөх уобарас оҥорор, саҥа саҕалааһыны олоххо киллэрэргэр онтон дохуот ыларгар көмөлөһөр.  Холобур, блогер Оля Птицына оҕуруот, сибэкки туһунан кэпсээн баран сибэкки атыылыыр маҕаһыын арыйбыта, онтон үп-харчы билигин үчүгэйдик киирэр.

Ыйдааҕы дохуоту үрдэтэргэ

-Аат-суол оҥосторго эн дьоҥҥо хайдах көмөлөһөҕүнүй?

-Мин үксүн бэйэ тэрилтэлээх урбаанньыттары кытта үлэлиибин, кинилэр атыыларын улаатыннаран, дохуоттарын хас да төгүл үрдэтэргэ көмөлөһөбүн. Итиниэхэ тус бренд кэнсиэпсийэтин, сүрүн платформатын оҥорон биэрэбин. Бэйэм ааптарскай ньымабынан хас биирдии киһи туох дьоҕурдааҕын, бу сиргэ туохха ананан кэлбитин, туох сыаннастааҕын быһаарабын. Дириҥ хорутуулаах кэпсэтии кэнниттэн сорудах биэрэбин, 15-20 билэр киһититтэн кини туһунан дьон санаатын хомуйтарабын.

Килийиэн имиджин сыаналаан көрөн баран туохтан саҕаалаан, ханна тиийэрбитин былаанныыбын, туруоруммут сыалын ситиһэригэр сирдиибин. Бу киһи таҥна сылдьар истиилин уларытарга фотосессия, дьон хараҕар быраҕыллар араас тэрээһиннэри оҥоробут, сайт арыйабыт о.д.а. үлэни сүрүннүүбүт.

-Социальнай ситим нөҥүө киһи хайдах хамнас аахсарый? Ону ким төлүүрүй?

-Табаардарын уонна өҥөлөрүн атыылыан баҕалаах тэрилтэ элбэх, кинилэртэн реклама харчыта киирэр. Киирбит харчыттан бэйэ дьарыктаах киһи 4-6% нолуок төлүүр. Аныгы үйэҕэ ону барытын суотабай төлөпүөнүҥ быһаарар. «Мин нолуогум» диэн сыһыарыы нөҥүө дьиэ-уот, хомунаалынай өҥө төлөбүрүн курдук ый ахсын төлөнөр.

«Бүтэй» дьону арыйабын

-Үгүс блогердар араас дойдуга дьону сынньата илдьэ бараллар. Эн быйыл Таилаҥҥа уонна Казахстаҥҥа тур тэрийдиҥ, ол хайдах төлөнөрүй?

-Официальнай тур-оператордар блогердарга тахсаллар, элбэх киһилээх бөлөх муһуннаҕына, айан төлөбүрүгэр, трансферга, гостиницаҕа, экскурсияҕа барытыгар чэпчэтии оҥороллор. Ити курдук барыларыгар эргиччи табыгастаах, оттон дьону хомуйбут блогер босхо сылдьар. Бартерынан төлөнөр өҥөттөн, чуолаан сөмөлүөт билиэтиттэн, путевкаттан эмиэ нолуок тутуллар.

Итинник омук сиригэр босхо сылдьыан баҕалаах буоллаххытына, тус бренд уобараһын сайыннара үөрэниҥ, дьону кытта истиҥ буолуохха наада. Мин дьоҥҥо бэйэҕитин бренд быһыытынан сананыҥ диэн сүбэлиибин. Өскөтүн дьон эһиги тускутунан санаатаҕына, өйүгэр туох көтөн түһэрий? Оҥорор үлэҕит уопсастыбаҕа, олох таһымын тупсарарга туох туһаны аҕалыан сөбүй, атыттартан туох уратылааххытый? Ити ыйытыктарга хоруйдаан баран ханнык хайысхаҕа күүстээх өрүттээххитин, эспиэр буолан, дьону үөрэтиэххитин, сирдиэххитин, баар кыһалҕаны быһаарыаххытын сөбүн туһунан ырытан-ыраҥалаан көрүҥ.

Хас биирдии киһи бу орто дойдуга дьоҥҥо туох эрэ туһалааҕы оҥороору, бэйэтин кэнниттэн суолун-ииһин хааллараары кэлэр. Ону сорох дьон бэйэлэрин кыахтарыгар ситэ эрэммэккэ, оҥорор үлэлэрин сыаналаабакка кыайан аһыллыбакка, «бүтэй» сылдьыахтарын сөп. Мин кинилэр дьоҕурдарын арыйарга көмөлөһөбүн, талааннарын күндү таас курдук кырыылаан, кустук сэттэ өҥүнэн күлүмүрдээн тахсарын ситиһэбин.

Ситиһии сөптөөх стратегияттан тутулуктаах

-Социальнай ситимҥэ аныгы киһи барыта баар эрээри, бары кыайан блогер буолбаттар. Ити туохтан тутулуктааҕый?

-Билигин хас биирдии киһи социальнай ситимнэргэ бэйэтин үлэтин-олоҕун туһунан хайдах сатыырынан кэпсиир. Манна үлүбээй күннээҕи олоххор тугу сиэбиккин-аһаабыккын, ханна сылдьыбыккын, тугу көрбүккүн отчуоттаан испэккэ туһунан стратегия, контент-былаан оҥостон, ону тутустаххына биирдэ ситиһии кэлэр. Ону оҥорорго куйаар ситимигэр идэтийбит маркетологтар көмөлөһөллөр.

Дьон болҕомтотун тардарга тус бренд тула туох эрэ интрига, сторителлинг баар буолуохтаах, ол аата олоххо буолбут көрүдьүөс түгэн туһунан сэргэх кэпсээн наада. Дьон күлэрин-үөрэрин сөбүлүүр, аудиторияны сатаан күллэрэр блогердар элбэх сурутааччылаахтар. Биллэн турар, ыллыҥ да КВН, «Камеди клаб» курдук көрүдьүөс түгэннэри устар, сценарийын суруйар уустук курдук эрээри, көрдөөбүт көмүһү булар, отонноотоххо оҥоойук туолар. 

Хас биирдии киһи олоҕор күн аайы араас түгэн тосхойор, онтон саамай интэриэһинэйин туустаан-тумалаан, тупсаран биэрэн баран бүтүн кэпсээн суруйуохха сөп.

Куйаар ситимин устун инниҥ диэки эрэллээхтик хардыылаан иһэргэр  эн тус бренд буолар уобараскын күүһүрдэр чугас дьону түмэ тарда сатааҥ. Онтон эн эмиэ атын дьон бренд үлэтин хардарыта өйөөн биэрэҕин. Блогердар итинник араас коллоборация, холбоһук бырайыак оҥорон, сурутааччыларын ахсаанын элбэтэллэр. Социальнай ситимҥэ ситиһиилээх үлэ түмүгэ сөпкө оҥоһуллубут стратегияттан, хас хардыыгын ааҕан-суоттаан хайдах былаанныыргыттан тутулуктаах. Мин ол ньыманы билбэт дьону үөрэтэбин, социальнай ситимҥэ миигин бэйэм ааппынан булуоххутун сөп.

Кайдзен ньыматынан былаанныыбын

-Саҥа Дьылга үгүс киһи баҕа санаатын кумааҕыга суруйар. Ол баҕа санаа туоларыгар эн ханнык ньыманы тутуһаҕыный?

-Мин Кайдзен ньыматынан баҕа санааларбын киһи быһыытынан сайдыы, дьиэ кэргэн, үлэ-харчы, уопсастыбаннай үлэ, хобби түһүмэхтэргэ арааран, былаан оҥостобун. Дьоллоох олоҕу олорорбут баҕа санаабыт туоларыттан тутулуктаах. Сыалы-соругу ситиһии эниэргийэҥ таһымыттан тутулуктаах. Киһи эниэргийэтин долгуйуу, бириэмэни эккирэтии, ситэ оҥоһуллубатах дьыала о.д.а. сиир.

Эниэргийэҥ кураанахха барбатын туһугар баҕа санааҕын, туохтан санааргыыргын барытын кумааҕыга сурунаҕын, онтон 3 тургутук нөҥүө сиидэлиигин. Бу чахчы мин баҕа санаам дуо? Эбэтэр ким эрэ туһугар оҥоруохтаахпын дуу? - диэн ыйытыктарга хоруйдуугун. Хас биирдии киһи дьоллоох буоларга, дьиэ кэргэнин дьоллоох оҥорорго, уопсастыбаҕа туһаны аҕаларга дьулуһар. Баҕа санааҥ ити ирдэбилгэ сөп түбэспэт түгэнигэр сотон кэбиһэҕин уонна бириэмэҕин, күүскүн-уоххун бараабаккын. 

-Дьиэ кэргэнинэн Саҥа Дьылы хайдах көрсөҕүтүй?

-Саҥа Дьылга элбэх ас астанан, чугас дьоммутун кытта улахан дьиэ кэргэнинэн көрсөбүт, хас биирдии киһи сылын түмүктүүр уонна кэлэр сылга тугу былаанныырын кэпсиир.Сыл ахсын оҕолорго салааскалаах Эһээ Дьылы ыҥырабыт уонна тахсан бэлэх ылабыт, бары сиэттиспитинэн төгүрүччү туран ыллыыбыт-үҥкүүлүүбүт.