Уопсастыба

Үс ый ситэллэр

Бары билэрбит курдук, оранжереяҕа үүннэрэр сайыҥҥы сибэккилэрбит уонна оҕуруоппут астара ичигэс килиимэттээх соҕуруу дойдуттан төрүттээхтэр. Сиэмэни буорга баттыахтан, ситиэхтэригэр-хотуохтарыгар диэри икки, сорохтор үс ый устата үүнэллэрэ ирдэнэр. Ол иһин, сорох сайыҥҥы сибэккилэр уонна астаах үүнээйилэртэн дьэдьэн арассаадалара эрдэ үүннэриллэр.  Ханнык сибэкки муус устарга диэри арассаадаланарын  уонна хас хонугунан ситэрин табылыыссаҕа көрүҥ:

Бу ыйтан саҕалаан үс аҥаар уонна үс ыйынан ситэр сибэккилэр арассаадаланаллар. Холобур, лобелия, шалфей, маргаритка, сальвия уонча хонугунан тахсаллар, сибэккилэрин 110 хонугунан биэрэллэр. Оттон маргаритка бастакы үнүгэһэ нэдиэлэ иһинэн быгар уонна үс аҥар ыйынан ситэн сибэккилиир.

Таһырдьа «ыам ыйын 20 күнүттэн таһаарыллар» диэн этэбит эрээри, ити дьыл хайдах кэлэриттэн уонна сириттэн тутулуктанар. Киин уонна илин эҥээр улуустарга тэҥнээтэххэ, Горнайга, Бүлүү бөлөх уонна хотугу улуустарга сайын арыый хойутаан саҕаланарын учуоттуур наада.
Сиэмэни уһугуннарыы

Маҕаһыын сиэмэтин сороҕо тахсыбат. Ол иһин 1 лиитэрэ ууга 2 остолобуой ньуоска тууһу куппут ууга 20 мүнүүтэ угабыт. Мөлтөх, аһа суох сиэмэлэр өрө дагдайан тахсаллар, олору быраҕабыт. Тимирбит чэгиэн сиэмэлэри үчүгэйдик сайгыыбыт, түргэнник тыллалларын туһугар үүнүүнү көҕүлүүр препараттарга баттыыбыт. Мин органическай стимулятордары ордоробун: экологическай, саамай туһалаах микроэлеменнардаах уоҕурдууну (вертера-гумины) уонна сеннай палочкалартан оҥоһуллубут эмбиотаны ордоробун. Вертера-гуминтан биир чаайынай ньуосканы 1 ыстакаан ууга суурайан, сиэмэни маарылаҕа суулаан угабын. Бу уоҕурдуу күүстээх буолан, суукка аҥара тутабын. Эмбиотаҕа 1 остолуобай ньуосканы 0,5 ыстакаан ууга суурайан, маарылалаах сиэмэни угабын, биир суукка устата сытыан сөп. Сиэмэ ууга тумнастыбатын туһугар биирдэ-иккитэ ылан, сарахыта түһэбин уонна сайҕаабакка эрэ ылан буорга баттыыбын.

Дельфиниум сиэмэтэ стратификацията суох тыллыбат эбэтэр олус бытааннык үүнэр. Ол иһин, сиэмэтин сиигирдэн, бөскөтөн баран, буорга тэлгэтиллэр уонна үрдүнэн көмүрүө хаарынан бүрүйүллэр. Хаара ууллан бүтүөр диэри холодильник иһигэр ууруллар. Манныкка сиэмэ тымныыны тулуйа үөрэнэр (стратификацияланар) уонна: «Саас буолла, хаар уулунна», – дии санаан түргэнник уһуктар.

Дьэдьэни олордуу

Бөдөҥ астаах дьэдьэни тохсунньуга олордуллар, оттон кыра астаахтары («Али Баба», «Руяна», «Александрия», «Барон Солемахер», «Душистое лукошко», «Лесная сказка», «Александрина» суортары) билиҥҥиттэн арассаадаланр. Түөрт ыйынан сибэккилииллэр.

Сиэмэтэ бытархай буолар, ону буор үрдүгэр кутан баран, хаарынан бүрүйэбин уонна холодильникка хаара ууллуор диэри туруорабын. Манна балачча өр турар, сиэмэ хаара уулуннаҕына, бэйэтэ сөптөөх дириҥэр киирэр.
Хаар суох буолбутун кэнниттэн таһааран, кыра хортуон дьааһык иһин  фольгалаах пенофолунан бүрүйэн, иһигэр фитолаампа тыктаран, кыра тэпилииссэ оҥоробун. Онно барыларын кэчигирэтэн кэбиһэбин. Бөдөҥ астаах дьэдьэннэр икки нэдиэлэнэн, кыра астаахтар биир нэдиэлэнэн тахсаллар. Күн аайы салгылатабын. Дьиҥнээх сэбирдэхтэрэ таҕыстаҕына, дьааһыктан хостоон, түннүк аттыгар уурабын. Кыра эрдэхтэринэ дренаж хайаҕастарынан уулатабын, үрдүлэринэн ыстарабын. Үс-түөрт сэбирдэх таҕыстаҕына, ыстакааннарга көһөрөбүн.

Буор

Арассааданы ыарахан буорга олордуллубат. Мин буорбун өссө күһүн бэлэмнээн, тэпилииссэҕэ уурабын уонна арассаада олордорум саҕана кыра-кыралаан киллэрэбин. Дэлби сиидэлээн ыраастыыбын, кыратык өрүс кумаҕын уонна кур мас көөбүлүн эбэбин.

Эһиги бэлэм буоргут суох түбэлтэтигэр хара буорга өрүс кумаҕын уонна торфаны (3:1:1) булкуйуҥ. Бэлэм буору анал маҕаһыынтан атыылаһыахха эмиэ сөп. Ити эрээри, хайа да буору туттуох иннинэ хайаан да эмтиири умнумаҥ, араас ыарыы баар буолуон сөп. Холобур, мин фитоспоринынан ыһабын.

Уу

Үнүгэс тахсыар диэри сиэмэлээх буорга ууну кутуллубат. Тоҕо диэтэххэ, уу кутаары кып-кыракый сиэмэни атын сиргэ суурайан кэбиһэр куттал баар.

Сырдык

Билигин фитолаампаны туһанар буоламмыт, хаачыстыбалаах арассааданы ылар буоллубут. Бастакы икки нэдиэлэ устатыгар фитолаампа күнүстэри-түүннэри тыгыан наада, онтон салгыы сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри 14 чаас устата 20-25 см үрдүктэн тыгыахтаах, итинтэн ыраах буоллаҕына туһата суох. Үчүгэйдик тахсыбыт арассаада сотору кэминэн лаглаччы үүнэн, бэйэ-бэйэтигэр мэһэйдэһэр буоллаҕына, ыстакааннарга көһөрөбүт.

Кыра албастар

Сорох халыҥ хахтаах сиэмэлэр истэригэр сиик киирбэккэ бытааннык тахсаллар эбэтэр төрүт тахсыбакка хаалаллар. Итиннэ маннык судургу албас баар: таас бааҥкаҕа нууллаах наждачнай кумааҕыны быһан эргиччи угуллар итиэннэ бытархай соҕус сиэмэлэри (холобур, моркуоп сиэмэтин) уган, эргитэ сылдьан сахсыйыллар. Сиэмэ чарааһыыр, тахсыыта түргэтиир. Бөдөҥ сиэмэлэр уһуктарын игиинэн кыратык аалан биэриллэр эбэтэр сытыы быһаҕынан тумустарын быһыллар, итинэн уонча күнү барыһырыллар.

Сорох сиэмэлэр эфирнэй арыылаах буолан, бытааннык тахсаллар. Онуоха маннык албастаахпын: моркуоп, петрушка, сельдерей, укуруоп сиэмэлэрин водкаҕа 15 мүнүүтэ сытыарабын, үчүгэйдик сайҕыыбын. Куурдан баран, буорга олордобун.