Уопсастыба

Бу нэдиэлэҕэ Ил Түмэн төгүрүк остуолугар саха киинэтин аан дойду таһымыгар таһаарарга ситэ быһаарылла илик кыһалҕалары, итиэннэ тиэхиньикэни саҥардыы, киинэ көрдөрөр саалалары элбэтии боппуруостарын дьүүллэстилэр. Төгүрүк остуолу култуураҕа уонна сонуну киэҥник тарҕатар ситимҥэ сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Виктор Губарев ыытта.

Киинэни оҥорууга Саха Сирэ дойду үрдүнэн Москуба уонна Санкт-Петербург кэнниттэн үһүс миэстэҕэ турар. «Сахафильм» хампаанньа тэриллиэҕиттэн 30 сыл тухары 172 киинэни уһулла, 60 араас наҕарааданы уонна бирииһи ылла, онтон 21 гран-при. Ону таһынан, тутулуга суох киинэ устуудьуйалара тэриллэн, 50-ча бириис ыллылар, онтон 9 гран-при. Режиссер, продюсер Петр Хики этэринэн, бу устудьуйалар быйыл 141 мөл. солк. оҥордулар.

Бүтэһик биэс сыл иһигэр олохтоох кинематографистар уопсайа 405 мөл. солк. киллэрбиттэр. Онон саха киинэтэ креативнай экэниэмикэ түргэнник сайдар салааларын ахсааныгар эрэллээхтик киирэр, итиниэхэ судаарыстыба өттүттэн кинематографияны өйүүр туһунан Саха Өрөспүүбүлүкэтин сокуона ылыныллыбыта сүрүн тирэх буолар. Ону таһынан, 2027 с. диэри киинэ индустрията, анимация уонна сыыппара контена сайдарын сүрүннүүр кэнсиэпсийэ бигэргэммитэ.

Ити чэрчитинэн киинэни устар бөлөххө бүддьүөттэн субсидия көрүллэр, бырайыак куонкуруска кыттан кыайдаҕына, биир киинэни устарга ортотунан 1,5-5,5 мөл. солк. кээмэйдээх субсидия бэриллэр. 2020-2023 сс. 29 бырайыак биһирэнэн, 95 мөл. солк. суумалаах үбүлээһин оҥоһуллубута.

Холобур, «Карина» киинэни устарга 2021 с. бүддьүөттэн 9,1 мөл. солк. субсидия көрүллүбүтэ, онтон каасса прокатыттан 2024 с. уопсайа 49,7 мөл. солк. киирэн, саха саамай каассабай киинэлэрин ТОП-10 рейтинигэр бастакы миэстэҕэ таҕыста. Итинэн тохтоон хаалбакка, 2030 с. саха киинэтин индустриятын уопсай дохуота өссө үрдээн, 2,5 млрд. солк. тиийэрин ситиһэргэ амбициознай сорук оҥоһулунна.

Рекламаҕа мөлүйүөнүнэн үп

Арассыыйа көрөөччүтэ саха киинэтин сэргиирин туһугар Москубаҕа, Екатеринбурга, Новосибирскайга, Казаньҥа, Ульяновскай уобаласка, Казахстааҥҥа саха киинэтин күннэрэ ыытыллыбыттара. Киинэни устааччылар биир киинэ рекламатыгар  аҥаардас өрөспүүбүкэ иһигэр кырата 1 мөл. солк. ороскуоттанар, оттон улахан куораттарга, атын эрэгийиэннэргэ тахсарга өссө үгүөрү үп ирдэнэр диэн этэллэр.

«Сахафильм» хампаанньа уус-уран салайааччыта Алексей Романов бэлиэтииринэн, кинематограф дьон өйүгэр-санаатыгар быһаччы сабыдыаллыыр, кэлиҥҥи кэмҥэ оҥоһуу өй (искусственный интеллект) күүскэ сайдан, киинэни оҥоруу уларыйыан сөп.

Кэлиҥҥи отучча сыл тухары киинэ репертуарын 60 % Голливудка оҥоһуллубут киинэлэр ылаллара, оттон билигин сааҥсыйа кэмигэр кураанахсыйбыт репертуары толоруохха наада. Бу кэмҥэ саха киинэтэ тахсан, көрөөччү кутун тутан, дьоһун ситиһиилэннэ.

Билиҥҥи туругунан, киинэ каассатын дохуотун улахан аҥаара 40 мөл. солк. өрөспүүбүлүкэ иһигэр, 3-4 мөл. солк. Арассыыйа куораттарыттан киирэр. «Саха киинэтин индустрията аан дойду таһымыгар тахсан, кэммиэрчэскэй ситиһиилэниэхтээх. Бу уустук сорук эрээри, стратегическай, тиһиктээх былаан оҥордоххо, олоххо киирэр кыахтаах. Бастатан туран, Арассыыйа ырыынагар тахсарга рекламаҕа уонна маркетиҥҥа үп көрүллүөхтээх», — диэн эттэ «Сахафильм» салайааччыта Алексей Егоров.

Кини Арассыыйа куораттарын киинэ тыйаатырдара саха киинэтин киэҥ эйгэҕэ билиһиннэрэргэ, рекламатын кыайа тутарга интэриэстэрэ суоҕун, илии таһынан оҥороллорун бэлиэтээтэ. Ол иһин саха киинэтин рекламатын саха дьоно ылыстаҕына ордук көдьүүстээх, таһаарыылаах буоларын туһунан санаатын үллэһиннэ.

Ону таһынан, сыыппара эйгэтигэр аныгы олоҕу кытта тэҥҥэ хардыылаан иһэргэ киинэни устар, таҥар оборудованиены саҥардыы 2-3 сыл иһинэн оҥоһуллуохтааҕын, оттон «Сахафильм»-ҥа 10 сылга биирдэ саҥа тиэхиньикэ кэлэрин, өрөспүүбүлүкэҕэ биир эрэ анал идэтийбит камера баарын аҕынна. Онон аан дойду таһымыгар тахсар билиҥҥитэ уустук.

Дьону долгутар хамнас 

Алексей Егоров киинэни устар 11 айар үлэһиттэр хамнастара «Сахафильм» бүддьүөт таһыттан киирэр үбүттэн төлөнөрө тэрилтэ дьонун иитээри үлэлииригэр тиэрдэрин санатан туран, кинилэри ыстаакка киллэрэн, бүддьүөттэн хамнастыыры туруоруста. 

Режиссер, «Үлэ кыбаартала» креативнай кластер медиалабораториятын тиэхиньиичэскэй дириэктэрэ Дмитрий Кольцов аан дойду таһымыгар үлэлиир устуудьуйалары кытта күрэстэһэргэ визуальнай эффектары оҥорор айти-исписэлиистэр наадаларын бэлиэтээтэ. Холобур, роботтары көтүтэргэ, охсуһууну көрдөрөргө. Итиниэхэ анал оскуоланы тэрийэн, эдэр оҕолору ыҥырдахха, режиссердар сакаастарын удамыр сыанаҕа оҥоруохтарын сөбүн эттэ. 

Таисия Тарабукина, «МультиДиТек» ХЭТ, «Ойуулук» анимационнай устуудьуйа дириэктэрэ айар бөлөх сахалыы уонна хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар төрүт тылларынан мультиктары, оҕолору үөрэтэр анимацияны оҥорорун туһунан билиһиннэрдэ. Сүрүн сакаас «Саха» НКИК хампаанньаттан киирэр. Кини анимациянан дьарыктанар 15 үлэһиттээх дьоҕус тэрилтэҕэ хамнас кыратын, үөрэхтэрин саҥа бүтэрбит эдэр ыччаты үлэҕэ ылан, хамнас төлүүр кыахтара суоҕун туһунан аҕынна.

20 млрд. солк. каасса харчыта киирэр кыахтаах

Аҕыйах ахсааннаах нэһилиэнньэлээх пууннарга, 50 000 иһинэн киһилээх нэһилиэктэргэ «Экстра синема» технологиятынан өрөспүүбүлүкэ, Арассыыйа, аан дойду үрдүнэн киинэни көрдөрөр 20 000 саалалары тэрийдэххэ, уопсайа 50 мөл. киһи хабыллар. Бырайыак быһыытынан, ити саалаларга саха исписэлиистэрэ оҥорбут киинэ проектордарын, сыыппара платформатын туруоруохтаахтар. Итиниэхэ олоҕуран, контены бас билээччилэри кытта хантыраак түһэрсэн, киинэни тарҕатыахтара уонна көрдөрүөхтэрэ.

“Бырайыак олоххо киирдэҕинэ, кыра нэһилиэктэргэ дьон ортотунан сылга иккитэ киинэҕэ сырыттаҕына 20 млрд. солк. каасса харчыта киирэр кыахтаах. 200 солк. сыаналаах билиэтинэн 50 киинэни көрдөрдөхтөрүнэ айар устуудьуйа 10 млрд. солк., киинэни көрдөрөөччүлэр 8 млрд. солк. үбү ылыахтарын сөп”, — диэн Петр Чиряев, «Экстра Синема» ХЭТ генеральнай дириэктэрэ иһитиннэрдэ.

Дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин бу бырайыагы өйөөн, Арассыыйа Бырабыыталыстыбатыгар 2023 с. аччыгый нэһилиэнньэлээх пууннарга «Экстра Синема» технологиянан киинэни көрдөрүүнү тэрийэргэ сорудах биэрбитэ. Дойду үрдүнэн 20 000 кыра нэһилиэктэр киинэни көрдөрөр саалаҕа наадыйаллар. 2024 с. дойдуга 2300 киинэ тыйаатыра баара бэлиэтэммит.

Маннык технологиянан Саха Сиригэр 150, Уһук Илин 1000, Арассыыйаҕа 20 000, доҕордуу омук дойдуларыгар 50 000 киинэни көрдөрөр саала тэриллиэхтээх. Күн бүгүн Дьокуускайга киинэ проекторын оҥорон таһаарар, таҥар сыах үлэтин саҕалаата.

Инникигэ эрэллээх сценарийынан

Саха Өрөспүүбүлүкэтин сайдыыга корпорациятын генеральнай дириэктэрэ Афанасий Саввин киинэ каассатын дохуота инникигэ эрэллээх сценарийынан баран истэҕинэ, эһиил 500 мөл. солк. тиийиэн сөбүн сабаҕалаата. Олохтоох кинематографистар 2030 с. диэри бу салааны нолуоктан босхолуур туһунан Ил Дархан Айсен Николаев аатыгар сурук суруйбуттар.

Дакылааччыттары истэн баран норуот дьокутааттара ыйытыктары биэрдилэр. Андрей Находкин киинэ каассатыттан киирэр дохуот ханна барарын интэриэһиргээбитигэр аҥаара киинэ тыйаатырдарыгар хааларын туһунан эттилэр.

Алена Атласова 2025 с. саха киинэтин өйүүргэ бүддьүөккэ төһө үп көрүллүбүтүн токкоолоспутугар 86 мөл. солк. диэн хардардылар. Кини киинэни устар оборудованиены саҥардарга ирдэнэр 1 млрд. солк. үп эһиилги бүддьүөт ылыныллыан иннинэ көрүллүбүтэ буоллар көдьүүстээх буолуоҕун бэлиэтээтэ. 

Светлана Давыдова ити этиллибит 86 мөл. солк. кыратын, саха киинэтин саҥа таһымҥа таһаарарга судаарыстыбаннай бырагыраама ылыннахха биирдэ үбүлээһин улаатыан сөбүн туһунан санаатын эттэ. Дьокутаат «Сахафильм» хампаанньаҕа сылга төһө үп көрүллэрин, хас киһи үлэлиирин ыйыталаста.

Алексей Егоров этэринэн, сылга судаарыстыбаннай сорудаҕы толорорго 50 мөл. солк көрүллэр, ыстаакка 62 киһи баар, 11 киһи бүддьүөт таһыттан хамнастанар. Бүддьүөккэ киирбэтэх дьон хамнастарын төлүүргэ «Сахафильм» ыйга 1,6 мөл. солк. ороскуоттуур, ол аата биир киһи хамнаһа 145 454 солк. диэн сэрэйиллэр.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үбүн миниистирин солбуйааччы Анна Алексеева этэринэн, киинэни устарга көрүллэр харчыга хамнаһы төлүүр пуонда ороскуота эмиэ киирэ сылдьар.

Продюсер, режиссер Любовь Борисова киинэ хайысхатынан икки сылынан АГИКИ үөрэх кыһатыттан 18 эдэр исписэлиис олох киэҥ аартыгар тахсарын, кинилэр ханна үлэлии бараллара биллибэтин, бу эйгэҕэ киһи барыта ситиһиини, халыҥ харчыны таба тайамматын туһунан санатта.

Василий Кононов хаартыскаҕа түһэриилэрэ.