Уопсастыба

Хара муора кытылын батыһа Арассыыйа саамай уһун куората алтынньыга-сэтинньигэ сайыҥҥылыы нуурал күөххэ сууланан турар, куйаас күннэр ааһаннар, тыынарга чэпчэки, салгына ыраас. Курулаччы түһэр ардах кэнниттэн роза сибэкки кып-кыһыл, ап-араҕас сэбирдэхтэригэр таммахтар күн уотугар күлүмүрдүү оонньууллар. Халлааҥҥа харбыаласпыт уһун чүмэчи курдук кипаристар, халыҥ, суон сэбирдэхтээх магнолиялар, баараҕай силистээх-мутуктаах платаннар, эвкалиптар быыстарынан хааман истэххэ, дьикти минньигэс сытынан дыргыйар. Духууну, бука, үүнээйи арыытын сүүрдэн ылан оҥорон эрдэхтэрэ... 

Кыстыы кэлэллэр

Сахалыы кэпсэтэрбитин истэн, Дендрарий пааркаҕа икки аҕам саастаах дьахталлар кэлэн хантан сылдьарбытын туоһуластылар. Биэнсийэҕэ тахсан баран хаһыс да сылларын манна кыстыы кэлэллэрин, иһитигэр-хомуоһугар тиийэ барыта баар, таҥас сууйар массыыналаах студия хоһу 20 000 солк. куортамнаан олороллорун туһунан кэпсээтилэр. Алтынньыттан ыам ыйыгар диэри муора ыраас салгынынан тыына, пааркаҕа хаама кэлэллэр эбит.

«Дойдубутугар кыһын -40-50 С үлэттэн ордубакка, дьиэттэн тахсыбакка олорор салгымтыата бэрт. Хамсык дьаҥын кэнниттэн тыҥа чөлүгэр түһэригэр эвкалипт курдук эмтээх үүнээйи туһалыыр, киһи доруобуйатыгар туһалаах мастар элбэхтэр, хаамыахха, тыыныахха эрэ наада. Сахалар манна элбэхпит, бэйэ-бэйэбитин кытта билсэбит, сайын ыһыах тэрийэллэр», — дэһэллэр. 

Сочига эдэрдэр эмиэ бааллар, оҕолоох ийэ эбэлэрин кытта соҕуруу дойдуну сөбүлээн, быйыл эмиэ кыстыы кэлбиттэр. Күн аайы муора кытылын устун хаамаллар, онтон салҕан хааллахтарына чугастыы Кавказка, Дагестаҥҥа, минеральнай уулаах Кисловодскайга, Ессентукига күүлэйдии бараллар, Азербайджаҥҥа тиийэ сылдьыбыттарын туһунан сэһэргээтилэр.

Ыкса күһүн киэһэ 18 ч. кэнниттэн күн киирдэ даҕаны, халлаан түргэнник хараҥарар. Курортнай куорат килбэйэр киинигэр, Арбакка майгынныыр сатыы киһи хаамар Навагинскай уулуссатыгар пальмалары гирлянда күлүмүрдэс уотунан киэргэппиттэрэ, ыраахтан сандааран, Саҥа дьыл чугаһаабытын санатар.

Киһи уҥуоҕуттан балачча үрдүк “Сочи 2024” сып-сырдык уотунан суһумнуур сурукка үгүс турист хаартыскаҕа түһэр. Бейсболкалаах уол биһигини өр да одууласта, онтон: «Сахаларгыт дуо?», — диэн ыйыталаста. Ньургуну манна эдьиийэ ыҥыран, бу саас көһөн кэлбитин туһунан кэпсээтэ.

Сочи курдук сыаналаах куоракка тугу үлэлээн-хамсаан олорорун интэриэһиргээбиппэр эдьиийэ кондитер идэлээҕин, оттон уол кыраадыстаах утаҕы атыылыыр маҕаһыыҥҥа үлэлиирин, эдэр, холостуой, кэргэнэ, оҕото суох киһиэхэ харчы тиийэрин эттэ.

Атыыһыт хамнаһа 95 000 солк.

– «Саҥа үлэлээн эрэр киһиэхэ хамнаһым 95 000 солк., хас да сыл үлэлээбит, үчүгэй көрдөрүүлээх дьоҥҥо өссө элбэҕи төлүүллэр, маҕаһыыммыт сетевой буолан, атыыһыттан саҕалаан баран, салгыы үрдээн иһиэххин сөп, оччоҕуна хамнаһыҥ хас да бүк эбиллэр. Сорох туристар чааһынай дьонтон кистии-саба остуол аннынан хайдах оҥоһуллубута биллибэт винону, чачаны, ханньаагы ылалларын куттаналлар.

Элбэх харчыны киллэрэ сатаан, “Юпи” курдук бороһуоктан оҥороллор, иһиккэ, айаххар хаалар кыраасканы тутталлар, ол доруобуйаҕар хайдах дьайара биллибэт. Ол иһин көҥүлэ, докумуона, туох да суруга-бичигэ суох итирдэр утаҕы атыылыыры боппуттара, туттахтарына улахан суумаҕа ыстарааптыыллар.

Көрөргүт курдук, чааһынайдар «Роса» бытыылкатыгар туох да суруга-бичигэ суох, ханна, хаһан оҥоһуллубута биллибэт кыраадыстаах утаҕы атыылыыллар. Оттон биһиги маҕаһыыммыт собуокка оҥоһуллубут, халыҥ хонтуруолу ааспыт бородууксуйаны атыылыыр, толору эппиэтинэһи сүгэр. Мантан чугас баар, баран көрүөххүтүн сөп, — диэн бэрт элбэх саҥалаах уол түбэһэн, аны онно ыҥыра сатаата.

Сирэйин көрдөххө, күн сиэбэтэх, кубаххай сирэйдээх, сырдык хааннаах. «Хайа, бу сайын муораҕа сөтүөлээбэтиҥ дуо?» — диэн кэпсэтэр тиэмэбитин уларыта сатаатым. Ньургун Сочига олорор дьон сөтүөлүүр бириэмэлэрэ суоҕун, күнү супту үлэлэригэр сылдьалларын туһунан эттэ. Уол Ньурбаттан төрүттээх эбит, 40 000 солк. дьиэ куортамнаан олорор, сахалар бу эҥээр элбэхтэрин, бассаапка бөлөхтөөхтөрүн сэһэргээтэ.

Эбии дохуот

Сарсыныгар Адлерга сынньана кэлбит Үөһээ Бүлүүгэ олорор эдэрчи ыалы көрүстүбүт. Кафеҕа олорон чэй иһэ-иһэ кэпсэттибит. Варя судаарыстыбаннай тэрилтэҕэ буҕаалтырынан үлэлиирин, оттон кэргэнэ суолу оҥорууга, кутууга сылдьарын туһунан кэпсээтэ. Биэс оҕолоох улахан дьиэ кэргэн ийэтэ эбии дохуот киллэринээри 100 тахса ыарыыны эмтиир, киһи доруобуйатын килиэккэ таһымыгар чөлүгэр түһэрэр БАД атыытынан дьарыктанар.

«Быйыл Саҥа Дьылы дьиэ кэргэнинэн Египет сылаас муоратыгар Шарм Эль Шейх дуоһуйа сөтүөлээн көрсүбүппүт. Оҕолору кытта санаатахпыт аайы сылга хаста даҕаны муораҕа сынньана барабыт.

Аҕабыт үлэтэ ыгым соҕус, суолларын кыһын кэлиэн иннинэ кэмигэр туттарыахтарын наада, сороҕор өрөбүлэ да суох үлэлииллэр. Оттон мин үлэм таһынан сетевой урбаанынан дьарыктанабын, маны ылыҥ диэн дьону эккирэтэ сылдьыбаппын, социальнай ситимҥэ, бассаапка статуска таһаардахпына, интэриэһиргээбит дьон бэйэлэрэ эрийэллэр.

Сетевой урбааҥҥа хайдах үлэлиириҥ бэйэҕиттэн тутулуктаах, элбэх киһини киллэрдэххинэ, үрдүк таһымҥа таҕыстаххына, омук сиригэр босхо барыаххын сөп. Хампаанньа үчүгэйдик үлэлиир дьону харчынан, араас бэлэҕинэн маанылыыр», — диир ыал ийэтэ.

Кэпсэтэ олорон төлөпүөнүм нүөмэрин биэрэн кэбиспиппин бэйэм да өйдөөбөккө хааллым. Варя тыла-өһө минньигэһэ, сылга хаста даҕаны омук сиригэр сылдьарын киһи эрэ ымсыырыан курдук кэпсиир. Дьиэбэр тиийиэм иннинэ номнуо барыны-бары эмтиир БАД туһунан видеоны бассаапка ыыта охсубут. Киһи эрэ барыта атыыһыт талааннаах буолбатах, урут эмиэ сетевойга өрүкүйэн киирэн баран барыска тахсыах оннугар киирбит да харчыбын кыайан төттөрү ылбатахпын санаан кэллим.

Туризмҥа үлэлээн, дьиэ ылыннылар

Куруорка сынньана сылдьан киһи араас дьону кытта билсэр, кэпсэтэр эбит. Күннээх Молдавияттан төрүттээх Сырбу дьиэ кэргэн бэйэлэрэ чааһынай бэкээринэлээхтэр, килиэптэн ураты бурдук ас арааһын астыыллар, куоракка хас даҕаны маҕаһыыннаахтар, икки этээстээх, бассейннаах дьиэлээхтэр, үлэлэриттэн сылайдахтарына «Yamaguchi» сымнаҕас кириэһилэҕэ сытан эрэ массаастаналлар.

Кыыстара Турцияҕа отельнай гидынан сезон кэмигэр сыл аҥаара үлэлээн кэлэр эбит. «Бастаан кыраттан саҕалаабыта, күнүстэри-түүннэри аэропуорка киирэн, туристары көрсөр-атаарар, отелларынан тарҕатар этэ. Биллэн турар, итинник үлэ эдэр да киһиэхэ сылаалаах. Эппиэтинэстээх үлэҕэ кыыспыт хойутаабатын, барытыгар чуолкайын бэлиэтии көрөн, дуоһунаһын үрдэтэн биэрбиттэрэ, билигин отельга үлэлиир, экскурсия атыылыыр. Ыйга 200 – 300 000 солк. ылар, тута кэргэнин ыҥыран, ити салааҕа үлэлээн, дьиэ ылыннылар. Дьиҥэр, иккиэн учуутал идэлээхтэр.

Уолбут таксилыыр, илиитин араарбакка үлэлээтэҕинэ ыйга 300 000 – 400 000 солк. оҥорор, Германияттан «Мерcedes» саҥа седан аҕалан биэрбитэ», — диэн аҕалара Александру оҕолорунан киэн тутта кэпсээтэ.

Тэҥнээн көрдөххө, Сочига оптуобус суоппара 130 – 150 000 солк. хамнастаах, киһи тиийбэт быһыылаах, оптуобуска киирдэх аайы араадьыйанан биллэрэллэр. Онон соҕуруу дьон кыра хамнастаах, хоту таһыччы үрдүк хамнаһы төлүүллэр диэн Сэбиэскэй кэмтэн олохсуйбут өйдөбүл эргэрбит, дьиҥ олоххо сөп түбэспэт буолбут эбит. Ол иһин даҕаны билигин соҕуруу дойдуттан урукку курдук халыҥ харчыны эккирэтэн кэлбит дьон Дьокуускайга быдан аҕыйаата.

Уопсай хаартыска Владислав Осипов архыыбыттан, атыттара ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ.