Уопсастыба

Эр дьонтон харыс да хаалсыбакка күрэх ирдэбилин барытын толорон, тыраахтырын тиэхиньиичэскэй туругун барытын көрүнэн тиритэн-хорутан түбүгүрдэ. 7 кыттааччыттан үһэ быйыл саҥа кэлбит дьон. Күрэх үөрүүлээх аһыллыытыгар СӨ тырааныспарын уонна суолун хаһаайыстыбатын министиэристибэтин аатыттан СӨ тырааныспарын Бочуоттаах үлэһитэ диэн үрдүк ааты Федот Рожьевич Николаевка туттардылар.

Күрэх сорудаҕа тыраахтырынан суолу эрийэ-буруйа барыынан саҕаланна. Манна бириэмэтинэн, ыстарааба суох олус ыраастык барбытынан Денис Мордовской тэҥнээҕин булбата. Кини кэнниттэн тилэх баттаһа былырыыҥҥы кыайыылаах, саамай эдэр кыттааччы Тихон Нохсоороп кэллэ. Үсүһүнэн күрэх аксакала Федот Рожьевич Николаев илин-кэлин түһүстэ.

Иккис түһүмэххэ харааска киириини сыаналаатылар. Бу көрүҥҥэ үс бастыҥнарбыт кими даҕаны иннилэригэр түһэрбэтилэр. Викторина ыйытыктарыгар чопчу эппиэттэри биэрэн, Тихон Нохсоороп ылбыт тэтимин ыһыктыбакка балаһыанньатын лаппа тупсарда. Бу түһүмэххэ иккис миэстэни Владимир Егорович Соболев, үһүс миэстэни Анатолий Михайлович Баишев ыллылар.

Тыын хаайтарыар диэри хаһыытаатылар

Ол кэнниттэн күрэхпит түмүктүүр быһаарыылаах биэтэгэр дьиҥ сатабылы, уопуту, тиэхиньикэҕэ билиилээх-көрүүлээх буолууну, маастарыстыбаны тургутан көрдүлэр. Кууҥҥа маһы иилэн ылан аҕалан, чуукка үрдүгэр сааһылааһын ким-кимин быһаарда. Кырдьыга даҕаны сүрдээх ыарахан түһүмэх өссө ардах хойдон, тыал күүһүрэн өссө уустугуран биэрдэ. Хас биирдии мас кууҥҥа иилиллэн кэлэн, чууккаҕа оннун булуор диэри тиритии-хорутуу, сыыһа-таба хамсаныы, дугдуруйуу, үлэ бөҕөтүнэн оннун булларбыт маскын таарыйан, барытын хаттаан оҥоруу күрэхтэһии тыҥааһынын сытыырхатта. Дэлэҕэ даҕаны бэл көрөөччүлэр кытта ыалдьаннар, тыыннара хаайтарыар хаһыытаан-ыһыытаан биэрдилэр. Онон күһүҥҥү силбиккэ тоҥуу-хатыы, ардахха илийии букатын даҕаны умнуллан, тэрээһин хас биирдии кыттыылааҕа, көрөөччү-ыалдьааччы, тэрийээччи, ыытааччы бары биир тыыҥҥа киирдилэр, күүрээннээх күрэхтэһии тыҥааһынын илэ-чахчы эттэринэн-хааннарынан, өйдөрүнэн-санааларынан сүүс бырыһыан биллилэр. Ама да ааспытын кэннэ санаатахха, астык түгэн диэххэ наада.

Инники иһээччилэрбит маһы сааһылыыр сатабыл күрэҕэр эмиэ өрө күөрэйэн тахсан кэллилэр, аттыларыгар кими-даҕаны чугаһаппатылар. Арай Тихоннаах Денис 1-2 миэстэни атастастылар. Түмүккэ 25 очукуолаах Людмила Жиркова 7, 19 очукуолаах Дмитрий Роббек 6, 18 очукуолаах Анатолий Баишев 5, 17 очукуолаах Владимир Соболев 4 миэстэҕэ тигистилэр.

14 очукуолаах кыттааччылартан саастаахтара, күн бүгүн даҕаны үлэ-хамнас үөһүгэр сылдьар Николаевтар механизатордар династияларын аатын үрдүктүк тута сылдьар Федот Николаев үһүс буолан, “Баҕарах ” ХЭТ анал бирииһин тутта. Иккис миэстэни 9 очукуолаах бу күрэҕи биирдэ да көтүтэ илик 1997 сыллаах төрүөх, “Баҕарах ” ХЭТ үлэһитэ, бүгүрү үлэһит аймах билэ дьонун көлүөнэ ситимин тута сылдьар Денис Мордовской иккис миэстэни ылла. Кини Парасковья Федорова төрөппүт уолун СӨ тыатын хаһаайыстыбатын, СӨ айылҕа харыстабылын туйгунун, Үлэ бэтэрээнин, Хатас нэһилиэгин уопсастыбаннай олоҕун көхтөөх кыттааччытын, Хатас бэтэрээннэрин түмсүүтүн чилиэнин Герман Ксенофонтович Иванов дьиэ-кэргэнин аатыттан 50 000 солкуобайынан наҕараадаланна.

Ил Түмэн дьокутааттара анал бирииһи биэрдилэр

Дьэ уонна 9 очукуолаах, быйыл 25-һин туолбут, күрэхпит саамай эдэр кыттааччыта, ааспыт күрэх кыайыылааҕа быйыл эмиэ кими даҕаны иннигэр түһэрбэтэх Тихон Нохсоороп бастаата! Бастыҥ тырахтарыыс Ил Түмэн дьокутааттара СӨ Кэнэҕэс көлүөнэтин пуондатын генеральнай дириэктэрэ Владимир Егоров, АГАТУ ректора Валерий Федоров анал бириистэрин аатырар-сураҕырар Үөһээ Дьааҥы сылгытын убаһатын бэлэх быһыытынан ылла. Бирииһи АГАТУ проректора Виталий Алексеев туттарда.

Күрэҕи көҕүлээн саҕалаабыт, тэрээһин биир сүрүн спонсорыгар Герман Ксенофотович Ивановка, күрэҕи тэрийэр Евгений Петрович Пермяков салайааччылаах Хатас нэһилиэгин дьаһалтатын уонна күрэҕи куруутун салайан ыытар Валентин Азотович Чепалов салайааччылаах Хатастааҕы “Тускул” Култуура киинин кэлэктииптэригэр барҕа махталбытын этиэхпит этэ. Биллэн турар, махтал саамай улахана туруу үлэһит дьоммутугар – күрэх кыттыылаахтарыгар уонна кинилэр ыалдьааччыларыгар, көмөлөһөөччүлэригэр.

Сыл аайы тыраахтыр бырысыабын уларсар, тырахтарыыс уолаттары кытта биирдиилээн даҕаны үлэлэһэр Василий Иванович уонна Николай Васильевич Соловьевтары, күрэхтэһиигэ хайаан даҕаны анал бириистээх кэлэр Владимир Владимирович Габышевы бэлиэтиэхпин баҕарабын. Быйыл кини бэйэтин илиитин сылааһын биэрэн туран оҥорбут кэбиһиилээх, эбэтэр урулуон оту быһар анал тэрили Людмила Жирковаҕа бэлэхтээтэ.

Кыайыылаахтартан ураты кыттааччыларбытын кыратык билиһиннэрдэххэ, олохторун суолун таба тайанан айымньылаахтык үлэлии-хамсыы сылдьар кэтэх хаһаайыстыбалаах, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн аҕа баһылыга, удьуор утумун тутан, тыа хаһаайыстыбатын сайыннара сылдьар Владимир Соболев. Ону таһынан, Хатастааҕы 7 нүөмэрдээх оҕо спортивнай оскуолатын дириэктэрэ Анатолий Баишев, “Баҕарах” ХЭТ үлэһитэ Дмитрий Роббек көхтөөхтүк кытыннылар.

Тыа хаһаайыстыбатыгар эдэрдэри угуйуу

Дьэ ити курдук баҕалаах, дьэҥкэ сыаллаах-соруктаах буоллахха сааскыттан, киминэн-тугунан үлэлииргиттэн тутулуга суох: «Үлэ – үөрүү, дьол, үүнэр-сайдар суол!” - диэн улуу киһибит С.Данилов хайдах курдук уот харахха эппитин санаан кэллим. Бу тэрээһин тыа сиригэр тырахтарыыс түбүктээх үлэтин өрө тутан, сыаналаан, дьон болҕомтотун тардан, тыа хаһаайыстыбатыгар эдэрдэри угуйуу-уһуйуу, сатабылы, билиини-көрүүнү атастаһыы, алтыһыы сыалын-соругун чопчу ситтэ. Күрэх бүттэ эрээри, эһиилги күрэххэ бэлэмнэнии саҕаланна диэн этэн туран астык, дьоһун тэрээһин туонатыттан сонуммун эһигини кытта үөрэ-көтө үллэһинним.

Хаартысканы күрэҕи тэрийээччилэр хааччыйдылар.