Сокуон олоххо киирдэҕинэ, оҕону дьиэ кэргэнтэн былдьыыр уустугурар. Маннык быһаарыыны суут эрэ ылынар. Суукка оҕо доруобуйатыгар куттал суоһуурун толору дакаастыыр дааннайдар үчүгэйдик көрүллэн-истиллэн эрэ баран биирдэ сөптөөх быһаарыыны ыларга туһаныллыахтаахтар.
Бу сокуон барыла дьиэ кэргэнтэн оҕону былдьаан ылыы сорох түгэҥҥэ олоҕо суох ыытылларын иһин киирдэ. Холобур, дьиэ-уот кыараҕаһа, оҕо туспа хоһо суоҕа, ас-үөл тиийбэтэ, оҕо ытыыра кытта, бэл, оонньуур суоҕа дакаастабыл быһыытынан барара саарбахтаммат. Хомойуох иһин, дьиэ кэргэҥҥэ социальнай көмөнү оҥоруох кэриэтэ оҕону былдьаан ылан кыһалҕаны түргэнник быһаараллара баар суол.
Иккис өттүнэн, маннык сокуон олоххо киирдэҕинэ, "куһаҕан төрөппүттэр” бас баттах бараллара өссө элбиэ буолаарай? Кистэл буолбатах, оҕо босуобуйатынан аһаан-сиэн олорор дьон үгүс. Манна даҕатан эттэххэ, оҕо босуобуйатын аадырыстаан биэрии онно төһүү буоларын бэлиэтиир оруннаах. Кыаммат араҥаҕа, үгүс өттүгэр, олоҕун тупсарарга дьулуспат, үлэлээбэт дьон киирсэр. Оттон чахчы оҕолорун дьон оҥортуон баҕарар орто кылаас ыал тумнуллан хаалара саарбахтаммат.
Бу сокуон хайдах үлэлиир?
Сокуон барыла судаарыстыбаннай уорганнар сокуону кэһии, буруйу оҥоруу таҕыстаҕына, оҕо доруобуйатыгар куттал үөскээтэҕинэ эрэ дьиэ кэргэн олоҕор кыттыһары көҥүллүүр. Ол курдук, бу кэһиилэри суукка көрөн, тустаах түмүк таһааран баран, дьиэ кэргэнтэн оҕону ылары мэктиэлиир. Эппиэкэ уоргана эбэтэр ис дьыала уорганнара оҕо доруобуйатыгар куттал суоһуурун туһунан иһитиннэрии ыллахтарына, суукка сайабылыанньа биэрэллэр. Сайабылыанньаны 24 чаас иһигэр көрүөхтээхтэр, суут мунньаҕар эппиэкэ уорганын, прокуратура бэрэстэбиитэллэрэ уонна төрөппүттэр баар буолуохтаахтар. Суут сабыылаах ньыманан ааһар.
Өскөтүн, оҕо доруобуйатыгар куттал суоһуурун туһунан иһитиннэрии киирдэҕинэ, эппиэкэ эбэтэр ис дьыала уорганнара тута бэрэбиэркэлиир үлэни ыытыахтаахтар. Оннук куттал чахчы дакаастанар түгэнигэр, дьыала суукка тиийэр. Суукка туох баар дакаастабыллар, чахчылар өссө төгүл сыныйан үөрэтиллэн, чинчийиллэн эрэ баран, биирдэ сөптөөх быһаарыы ылыллар.
Билиҥҥи сокуон хайдаҕый?
Төрөппүттэр оҕону иитиигэ эбээһинэстэрэ РФ Конституциятын 38-с ыстатыйатын 2 чааһынан уонна РФ Дьиэ кэргэн Кодексатынан олохтонор. Төрөппүттэр (сокуоннай бэрэстэбиитэллэр) оҕолорун иитиитинэн дьарыктаныахтаахтар, кинилэр эт-хаан, психическэй, духуобунай уонна сиэр-майгы өттүнэн сайдалларыгар кыһаллыахтаахтар, үөрэтиэхтээхтэр уонна уопсастыба дьоһун чилиэнэ буола улаатарыгар сыраларын ууруохтаахтар.
Ыйыллыбыт эбээһинэстэри толорбот буолуу сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор бырааптарын күөмчүлээһин буолар. Ону тэҥэ, оҕо лиичинэс быһыытынан сайдыытын харгыстыыр.
Дьиэ кэргэн Кодексатын 122-с ыстатыйатынан, оҕотун иитиитинэн ситэ дьарыктаммат, оҕоҕо хаҕыс сыһыаннаах ыал баарын биллэхтэринэ, үөрэх, доруобуйа харыстабылын, социальнай тэрилтэлэр дьаһалталара эппиэкэ уонна попечительство уорганнарыгар биллэриэхтээхтэр. Эппиэкэ уонна попечительство уоргана иһитиннэрии киирбитин кэнниттэн, үс күн иһигэр, оҕолор олорор усулуобуйаларын бэрэбиэркэлиэхтээх. Оҕолор бырааптара кэһиллиитин буллаҕына, бырааптарын көмүскүүргэ миэрэ ылыахтаах, оҕолор доруобуйаларыгар, олохторугар куттал үөскээбит түгэнигэр оҕолору төрөппүттэриттэн (сокуоннай бэрэстэбиитэллэриттэн) былдьыыр уонна төрөппүт быраабын хааччахтыырга эбэтэр быһарга суукка ирдэбил сайабылыанньаны киллэрии боппуруоһун быһаарыахтаахтар. Оҕотун ииппэт-көрбөт, атаҕастыыр төрөппүттэргэ (сокуоннай бэрэстэбиитэллэргэ) сокуон ирдэбилинэн административнай уонна холуобунай эппиэтинэс көрүллэр.
Социальнай хайысха көмүскэллээх буолуохтаах
Бэс ыйын 11 күнүгэр Ил Түмэн дьиэ кэргэн уонна оҕо аймах дьыалаларыгар сис кэмитиэтин онлайн-мунньаҕа буолбута. Онно өрөспүүбүлүкэ эппиэкэҕэ уонна көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт оҕолору көрүү туһунан сокуонугар уларытыылары киллэрии туһунан кэпсэтии барбыта. Кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ, норуот дьокутаата Алена Атласова бу боппуруоска олохтоох бэйэни салайыныы уорганнарыгар судаарыстыбаннай боломуочуйалары биэрии туһунан дакылааттаабыта. Манна даҕатан Алена Атласова дойду төрүт сокуонугар – Конституцияҕа уларытыылары киллэрии үтүө өрүттэрдээҕин бэлиэтээбитэ: «Социальнай хайысха көмүскэллээх буолуохтааҕа Конституцияҕа дьэҥкэ көстөр. Оҕо аймах, дьиэ кэргэн сыаннастара Арассыыйа судаарыстыбаннай бэлиитикэтин биир тумус туттар хайысхата буолар. Төрөппүтэ, көрөр-истэр киһитэ суох хаалбыт кырачаан дьоммут судаарыстыба эппиэтинэһигэр киирэллэрэ тыын суолталаах».
Сокуон олоххо киирдэҕинэ
Мария Торговкина, Хаҥалас улууһун олохтооҕо:
— Мин санаабар, маннык сокуон киирэрэ өссө элбэх өйдөммөт түгэннээх буолууһу. Оҕону төрөппүттэн былдьыыры адьас сыыһа дии саныыбын. Төһөтүн да иһин төрөппүт аата төрөппүт. Арыгыһыт ийэни, аҕаны эмтэнэригэр көмөлөһөллөрө буоллар быдан ордук буолуо этэ.
Ксенофонт Иванов, куорат олохтооҕо:
— Оҕону иитиигэ дьиэ кэргэн улахан оруоллаах. Сатаан ииппэт дьонтон оҕону сөбүлэҥ быһыытынан ылан, сөптөөх усулуобуйаҕа, ол эбэтэр атын дьиэ кэргэҥҥэ биэрэр оруннаах. Оҕо дьиэтиттэн үтүө дьон үүнэн тахсалларын саарбахтыыбын. Онон бу сокуон оҕону былдьыырын ааһан инникитин үтүө дьоҥҥо иитиллэрин эмиэ мэктиэлиэх тустаах.
Розалия Иннокентьевна, куорат олохтооҕо:
— Мин оҕолорбун таһыйан киһи-хара оҥортообутум. Билигин бары үлэлээх-хамнастаах үтүө дьон. Ким да атаҕастаммыт-баттаммыт курдук санаммат. Мөҕүллүбэт, таһыллыбат оҕо бас баттах барар. Биһигини кыра эрдэхпитинэ, кэтэххэ биэрэллэрэ элбэх буолааччы. Оҕоҕо көмүс холбукаҕа курдук сыһыан элбээтэ. Оҕо былаһааккаларыгар куукула курдук симээн баран, харыс да сири халбарыйбакка, батыһа сылдьалларын соччо сөбүлүү көрбөппүн. Ити кэриэтэ үлэҕэ үөрэтэн-такайан, үрүҥү-хараны араарар гына иитиэх тустаахпыт. Оттон бу сокуон олоххо киирэрин биһирээбэппин даҕаны, утарбаппын даҕаны. Чахчы оҕоҕо куттал суоһуур буоллаҕына, кырдьык, суута-сокуона да суох былдьыыр оруннааҕа биллэр.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
