Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -11 oC

Бу ааһан эрэр нэдиэлэ биир сүрүн түгэнэ -- дойду Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлэ Михаил Мишустин Судаарыстыбаннай Дуума дьокутааттарын иннигэр отчуоттаабыта буолар.

Бу ааһан эрэр нэдиэлэ биир сүрүн түгэнэ -- дойду Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлэ Михаил Мишустин Судаарыстыбаннай Дуума дьокутааттарын иннигэр отчуоттаабыта буолар.

мишустин

Бырабыыталыстыба сыллааҕы үлэтин кэпсээбитин кэннэ, фракциялар боппуруостарыгар хоруйдаата. Манна даҕатан эттэххэ, мунньах 4 чаастан ордук кэм ыытылынна.

Мишустин отчуотугар сенатордар, эрэгийиэннэр дьокутааттара, дьыалабыай уонна идэлээхтэр түмсүүлэрин салайааччылара кыттыыны ыллылар.

Хамсык мэһэй буолбатах

Премьер этэринэн, Судаарыстыбаннай Дуума уонна миниистирдэр кэбиниэттэрэ ыкса ситимнээх үлэлэриттэн дойду сайдыыта, инники кэскилэ быһаччы тутулуктаах.

Ааспыт сыл сүрүн түмүгүнэн экэниэмикэ бигэ буолбута буолар. Ол курдук, 2021 с. дойду иһинээҕи баалабай бородууксуйабыт улаатыыта 4,7 %-ҥа тэҥнэспит. Маны тэҥэ 2021 сыл балаҕан ыйынааҕы дааннайынан, үлэтэ суох буолуу көрдөрүүтэ хаһааҥҥытааҕар да намтаабыт — 4,3 % тэҥнэспит.

Без названия 23

«Хамсыктаах икки сыл устата Арассыыйа экэниэмикэтэ, атын сайдыылаах дойдулары кытта тэҥнээтэххэ, биэс төгүл түргэнник өрө таҕыста. Маны норуоттар икки ардыларынааҕы анаарар-ырытар тэрилтэлэр да бигэргэтэллэр, ол иһигэр валюта норуоттар икки ардыларынааҕы пуондата», — диэн Михаил Мишустин эттэ.

Сүрүн болҕомто – оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ

Доруобуйа харыстабылын систиэмэтин туһунан этиитигэр Михаил Мишустин коронавирус пандемиятыттан сылтаан эмтиир тэрилтэлэр үлэлэрэ уларыйа сылдьыбытын бэлиэтээтэ уонна эрэгийиэннэр баһылыктарыгар мэдиссиинэ былааннаах бары өҥөлөрүн сөргүтэллэригэр, урукку эрэсиимҥэ киирэллэригэр туһаайда.

Судаарыстыбаннай Дуума дьокутааттарыттан уҥуох сүмэтин (костный мозг) дуонардарын биир федеральнай регистрин оҥоруу туһунан сокуону ылынан, түргэнник олоххо киллэрэ охсоллоругар соруйда. Бу дьаһал сүүһүнэн дьон олоҕун быыһыан сөбүн эттэ.

Социальнай эйгэҕэ улахан болҕомто оҕолоох дьиэ кэргэннэргэ ууруллар. Бырабыыталыстыбанан саҥа миэрэлэр ылыллаллар. Холобура, дьахтар “оһоҕостоох” кэмигэр уонна оҕолонноҕуна саҥа босуобуйалар  баар буоллулар. Оҕо сынньалаҥын ороскуотун сорох чааһын төнүннэрэр кыахтаннылар, ийэ хапытаалын туһаныы көрүҥэ кэҥээтэ.

семья 2

Социальнай гаастааһын киэҥ далааһыннаахтык барар. «Тыһыынчанан ыал алаһа дьиэтэ гааска босхо холбонно, сорохтор күүтэллэр. Биһиги кинилэр эрэллэрин толоруохтаахпыт, барыта оҥоһуллуо», — диэн эрэннэрдэ Михаил Мишустин.

Алын кылаас үөрэнээччилэрин итии аһынан хааччыйыыны бырабыыталыстыба кытаанахтык хонтуруоллуурун тоһоҕолоото.

«Дойдубут бэрэсидьиэнин этиитинэн, эрэгийиэннэри кытары алын кылаас үөрэнээччилэрин итии аһынан хааччыйдыбыт. Барыта 7,5 мөлүйүөн оҕо хабылынна. Уу харчынан да буолбатар, дьиэ кэргэттэргэ бу биллэр көмө буолар. Чуолаан элбэх оҕолоох ыалга. Барыларын кэриэтэ ийэлэрэ, аҕалара күнү быһа үлэлииллэрэ чахчы. Оччотугар итии ас булгуччу ирдэнэр. Ону хааччыйар буолбуппут үөрдэр», — диэтэ.

Арҕаалартан тутулуктаммаппыт

Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлэ аграрнай сектор сайдыытыгар болҕомтотун уурда.

«Биһиги дойдубут бурдугунан, мас арыытынан, балыгынан уонна этинэн бэйэтин толору хааччынар кыахтаах. Хортуоппуйунан уонна оҕуруот аһынан, үүтүнэн хааччыллыы көрдөрүүтэ эмиэ үрдүк -- 80 %-тан тахса», — диэтэ Михаил Мишустин.

Дойду Бэрэсидьиэнинэн бигэргэтиллибит, аһынан хааччылыыга куттал суоһаабатыгар туһуламмыт доктрина көдьүүстээхтик үлэлиир. Бу салаа сайдыытыгар 340 млрд солкуобайтан ордук үп көрүллүбүт.

Тутуу салаата эмиэ муҥутуур үрдүк көрдөрүүлээх. Михаил Мишустин этэринэн, бу салаа, эмиэ тыа хаһаайыстыбатын курдук, импортан тутулуга суох.

сельхоз

Нэһилиэнньэни хаарбах уонна саахалланар туруктаах дьиэлэртэн көһөрүүгэ өссө биир саҥа бырагыраама дойду үрдүнэн киириэҕэ. Бу сыалга анаан икки чугастааҕы сылга 45 млрд. солкуобайы көрөгө быһаарбыттар.

Арассыыйаҕа суол тутуута эмиэ түргэн тэтиминэн ыытыллар. Кэлэр үс сыл устата эбии магистраль тутуутугар 163 млрд солкуобай тыырыллыбыт, маны тэҥэ Бэрэсидьиэн дьаһалынан эбии 120 млрд. солкуобай анаммыт.

Эрэгийиэннэр эрэллээхтэр

Бырабыыталастыба былаанынан, эрэгийиэннэр бэйэлэрин бас билэр боломуочуйаларын инникитин даҕаны өссө кэҥэтэр-элбэтэр соруктаахтар эбит. Бастакы бачыым көрдөрбүтүнэн, субъектар бэйэлэрэ быһаарыныылары ылынаннар, ааспыт сылга дохуоттара чиэппэртэн ордук бырыһыан улааппыт. Онон салгыы бу тосхолу тутуһаллар.

Уһук Илин федеральнай уокурукка олох таһымын үрдэтэргэ араас көдьүүстээх миэрэлэр ылыллаллар. Маннык дьаһаныы Уһук Илин олохтоохторун итэҕэллэрин ыларга, инникилэрин эрэгийиэни кытары ыкса сибээстииллэригэр туһуланар. Ол курдук, Курил арыыларыгар үлэлиир тэрилтэлэргэ нолуокка преференциялар киллэрбиттэр, чэпчэтиилээх ипотека араас көрүҥүн (эдэрдэргэ, быраастарга, дьиэ кэргэттэргэ уо.да.) тэниппиттэр, «Уһук Илиҥҥи гектар» уонна «Аартыка гектара» бырагыраамаларынан босхо сирдэри туһаҕа таһааралларыгар түҥэппиттэр.

Сайдыы наукаҕа тирэҕирэр

Ааспыт сыл РФ Бэрэсидьиэнэ биллэрбит Билим уонна технология сыла, төһө да пандемия буоллар, үрдүк таһымнаахтык, баай ис хоһоонноохтук ааспыт. Үрдүк үөрэҕи өйүүр «Приоритет-2030» судаарыстыбаннай бырайыагынан Арассыыйа 121 университета 100 млн солкуобайтан тахса суумалаах граннары ылбыт. Бырайыактар олоххо киириилэригэр уопсайа 15 млрд солкуобай көрүллүбүт. Маны тэҥэ наука 15 киинэ 2022 сылга аан дойду таһымнаах билим-үөрэтэр кииннэри тэрийиигэ судаарыстыбаннай өйөбүлүнэн туһаныахтара.

наука

«Кинилэри өйөөн, биһиги тугу күүтэбит? Бэйэлэрин эрэгийиэннэрин саҥалыы сайыннарарга ураты суоллары тэлиэхтээхтэр, сонун арыйыылары оҥоруохтаахтар. Бастатан туран, бу Арассыыйа Хотугулуу-Илиҥҥи балаһатыгар уонна Аартыкаҕа туһуланар. Маны тэҥэ үрдүкү технологиялаах ырыынагы тэрийиэхтээхтэр», — диэн Михаил Мишустин соругу чопчулаата.

Экэниэмикэбит эстиэ суоҕа

Миниистирдэр кэбиниэттэрин салайааччыта арҕаа дойдулар сааҥсыйаларыгар тохтоото. Кини этэринэн, бу хааччахтары киллэрээччилэр Арассыыйа экэниэмикэтин начаас айгыратарга суоттаммыттара баара -- ол сценарийдара туолбатах.

Бырабыыталыстыба баһылыга Арассыыйа олохтоохторун олоҕо тас дойду бэлиитиктэрин дьиибэлэриттэн, ол-бу араас буолан дьүһүлэнэллэриттэн туох да буолбатын, кинилэртэн тутулуктаммаппытын бэлиэтээтэ. Ол да буоллар, Арассыыйа биир тылы буларга туһуламмыт конструктивнай кэпсэтиигэ аһаҕаһын биллэрдэ. Тас дойду хампаанньалара  биисинэстэрин Арассыыйаҕа тэнитэллэрин хаһан да бопсубатахпыт.  Дойдубутуттан барар да түгэннэригэр, тэрийбит тэрилтэлэрэ үлэлэрин салгыахтаахтарын эттэ.

«Биһиги кылгас болдьохтоох биэс сүрүн тосхолу тутуһарга сорук  туруордубут. Онон бу кэнники нэдиэлэлэргэ ыкса дьарыктана сылдьабыт. Бастатан туран, тэрилтэлэр тохтоло суох үлэлииллэрин ситистибит. Иккиһэ – дойду иһигэр бэйэбит урбаанньыттарбыт кыахтарын кэҥэттибит. Үсүһэ – охсууну ордук ылыан сөптөөх нэһилиэнньэ араҥатын  өйөөтүбүт. Төрдүһүнэн – табаарынан хааччыллыы ырыынагын урукку таһымыгар хааллардыбыт. Бэсиһинэн – араас сектордарга өйөбүл миэрэлэрин ылынныбыт», — диэн иһитиннэрдэ Михаил Мишустин.

санкции

Бырабыыталыстыба “маҕаһыыннарга бородуукта бүттэ” диэн айманыыны уонна араас табаардарга ажиотаһы тохтоппут. Ол эрээри сыана үрдээһинэ бэлиэтэнэрин билиннэ. Онон сибээстээн, дьоҥҥо үп-харчы, чэпчэтии өттүттэн өйөбүл улаатар. Социальнай төлөбүрдэр уонна биэнсийэлэр индексацияланаллар, хамнас уонна тииһинэн олоруу алын кээмэйдэрэ үрдээтэ.

«Алдьархайтан ас таһаарынар, бүрүүкээбит балаһыанньаны туһанан, түргэнник байар сыаллаах сыананы оруна суох үрдэтэр урбаанньыттары борокуратуура бэрэбиэркэлиир. Табаары оҥорон таһаарыыга сыананы олохтооһуҥҥа этиилэр киирэллэр. Атын даҕаны үстүрүмүөннэр хонтуруоллуурга бааллар. Ол гынан баран, наһаа оннукка тиийбэт инибит диэн эрэнэбит. Миигин истиэхтэрэ дии саныыбын...» — диэн эттэ.

Кини бэлиэтээбитинэн, билигин буола турар быһыы-майгы бүтэһик 30 сыл устатыгар буолбатах саамай уустук түбэлтэ үһү. “Ол эрээри Арассыыйаны аан дойду экэниэмикэтиттэн туоратыан баҕалаахтар былааннара туолуо суоҕа”, -- диэн эттэ.

Арассыыйаҕа да кэрэхсэбиллээх сир элбэх

Туризм салаатыгар сыана үрдээбэтин уонна, уопсайынан, бу эйгэтин  бэрээдэктээһиҥҥэ үлэ саҕаланна.

Ол курдук, Арассыыйа иһинэн туристыыр дьоҥҥо 30 %-ҥа тиийэ кэшбэк баар буолла, оҕо сынньалаҥын сорох чааһын толуйуу бырагыраамата олоххо киирдэ.

kartinka 5

«Туристыыр бакыат сыанатын 15 араас хайысхаҕа чартерынан көтүүнү киллэрэн түһэрдибит. Маныаха 1,2 млрд солкуобайы биэрдибит, 4 млрд солк. модульнай отеллэри тутууга уурулунна. Ол харчыга 50 көстүүнэй тутуллуо, хас биирдиилэрэ 2,5 тыһыынча хостоох буолуохтара. Тутууга чэпчэтиилээх кирэдьиит 5 % буолла», — диэн эбэн эттэ.

Чэпчэтиилээх ипотека

Киин баан күлүүс ыстаапкатын 20 % диэри улаатыннарбыта. Муус устар 9 күнүгэр 17 бырыһыаҥҥа түһэрдэ.

Бырабыыталыстыба туруорсуутунан чэпчэтиилээх ипотека 15 %-ҥа хааларын ситиспиттэр. Баан күлүүс ыстаапката маннык түһэн бардаҕына, инниктин чэпчэтиилээх ипотека бырыһыана түһэригэр кыах баар буолар.

Без названия 1 11

Сирбит аһатыа

«Сир быраҕыллыбакка туһаныллыахтаах.  Анал бырагырааманан 13 мөлүйүөн га сири туһаҕа таһаарар былаан турар. Маныаха 2022 сылга диэри 110 млрд солкуобай көрүлүннэ. Сири көдьүүстээхтик туһаныыны түргэтэтэргэ туһуламмыт бырайыак барыла бырабыыталыстыбаҕа киирдэ.

Сиэмэнэн хааччыллыы былаана 75 %, билиҥҥи туругунан 63 % баар. Научнай-тиэхэньиичэскэй бырайыактарга граннары биэрэбит, судаарыстыбаттан өйөбүллээх 32 үөрэтэр-чинчийэр киин аһылынна. Тыа сирин ипотекатынан 50 тыһыынчаттан тахса дьиэ кэргэн туһанна. Чэпчэтиилээх ипотеканы хаалларыахтаахпыт, ол туһуттан 7 млрд солкуобай үбү эбии солуок биэриэхпит», — диэн тыа хаһаайыстыбатын өйөбүлүгэр кэпсээтэ.

Бэлэмнээтэ Галина Матвеева.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением
Лента новостей

Суоппар буолар уустугурда

Муус устар 1 күнүттэн байаҥкамаат бэбиэскэтиттэн куотунар дьону тырааныспары ыытар…
28.03.24 17:19
Лента новостей

Интерактивнай быыстапка

«Арассыыйа – Мин устуоруйам» мультимедийнай устуоруйа пааркатыгар кулун тутар 20 күнүттэн…
28.03.24 16:23