Тутуу

Ипотека ыстаапката кыччыахтаах

Дойду бырабыыталыстыбатыгар 2022 с. алтынньы 31 күнүгэр тустаах стратегия бигэргэммитэ. Арыйан көрдөххө, кинигэ курдук бэрт халыҥ докумуон. Киһи саамай биһириирэ диэн кыра дохуоттаах дьон олорор усулуобуйатын тупсарарга тустаах үлэ ыытыллыахтаах, ону ситиһэргэ ипотека ыстаапката кыччыахтаах. Чааһынай дьиэ туттарга ипотека кирэдьиитэ бэриллиэхтээх.

Саҥа тутуллубут дьиэ түргэнник атыыга барарын туһугар нэһилиэнньэ сорох араҥатыгар чэпчэтиилээх ипотека салгыы үлэлиэ. Ол түмүгэр Арассыыйаҕа олорор дьиэ кэргэн 60% ипотека көмөтүнэн дьиэлэниэхтээх.  

Саха Сиригэр 35 диэри саастаах эдэр дьоҥҥо Уһук Илиҥҥи ипотека киириэҕиттэн, дьиэ сыаната халлааны харбыаласпыттыы хас да төгүл үрдээн, бырагыраама туһатыттан таҕыста да диэххэ сөп.

Баара-суоҕа биэс сыл анараа өттүгэр 1 кв.м. 70-000 - 75 000 солк. этэ,  билигин 1 кв.м. 180 000 – 200 000 солк. Дьокуускай киинигэр 1 хостоох кыбартыыра сыаната 7,5 – 8,5  мөл. солк. тиийдэ. Оттон Новая Москва дойду тэбэр сүрэҕэр саҥа тутуллар улахан түөлбэҕэ 1 хостооҕу 5,5 мөл. солк. атыылыыллар, ол иһин өрөспүүбүлүкэттэн көһөн барааччы ахсаана эбиллэ турар.

Дьиэ сыаната ыарыа суохтаах

Онон ипотека ыстаапката түстэҕинэ, дьиэ сыаната үрдээбэккэ оннунан хаалар эрэ түгэнигэр чахчы дьоҥҥо көдьүүстээх буолуон сөп. Дьиэ сыаната эмиэ хас да төгүл ыараатаҕына, туһата суох буолан тахсар. 

Тутуу эйгэтигэр 2022 с. бастакы разрядтаах оробуочай хамнаһа киин улуустарга 76171 солк. Аартыка оройуоннарыгар 88470 солк. Ол аата үрдүк үөрэхтээх үлэһиттэр, салалта хамнаһа хас да бүк үрдүк.

Оттон дойду бэрэсидьиэнин «ыам ыйынааҕы ыйааҕар» киирбэтэх «атыттар» диэн көйгө оҕо курдук ааттанар үлэһиттэр хамнастара 45 000 - 50 000 солк. Маннык хамнастан ипотеканы төлүүр уонна аһаан-таҥнан олорор бэрт күчүмэҕэй.

Дьоҥҥо чахчы туһалаах буоларын туһугар ипотека ыстаапката түстэҕинэ, дьиэ сыаната ыарыа суохтаах. Оччоҕуна биирдэ стратегия тосхоло нэһилиэнньэҕэ көдьүүстээх буолан тахсар.

Кэлим тутуу

СӨ Тутууга миниистирэ Павел Кылатчанов стратегия чэрчитинэн, Дьокуускайга дьиэ-уот биир кэлим тутуутун, дьон олорор усулуобуйатын тупсарыы, хаарбах дьиэттэн көһөрүү бырагырааматын туһунан билиһиннэрдэ.

Кэлим тутуу быһыытынан, 2035 с. диэри 785  тыһ. кв.м. иэннээх дьон олорор дьиэтэ 31, 53 кыбаарталга, Өрүс пуордугар, Спортивнай түөлбэҕэ тутуллуохтаах. Ону таһынан, Сайсары күөлүн кытылыгар 86, 93, 94, 55, 69 кыбаарталга кэлим тутуу ыытар туһунан кэпсэтии бара турар.

Оччотугар биир түөлбэҕэ дьон олорор дьиэтэ эрэ буолбакка, социальнай эбийиэктэр, кафе, парикмахерскай, аныгы киһи наадыйара барыта баар буолуохтаах.

«Звезднай» түөлбэҕэ — поликлиника

Бу түөлбэҕэ 112 МВт кыамталаах хочуолунай, 990 миэстэлээх оскуола, 600 киһиэхэ анаммыт поликлиника тутуллуохтаах. 240, 315 миэстэлээх оҕо саадын тутуута саҕаланыахтаах, суол-иис оҥоһуллуохтаах. Олохтоохтору хааччыйарга  5 №-дээх уу ситимэ, 3 №-дээх  канализационнай коллектор тардыллыахтаах. Түөлбэ социальнай, хомунаалынай, транспортнай инфраструктуратын тэрийэргэ 3,7 млрд. солк. көрүллүбүт.  

Саха Сиригэр 2022 с. уопсайа 64 млрд. солк. суумалаах ипотечнай  кирэдьиит бэриллибит, онон дойду үрдүнэн 5 миэстэҕэ турабыт. 2023 с. бастакы кыбаарталыгар нэһилиэнньэ 15 млрд. солк. суумалаах кирэдьиит ылбыт, онтон 42% Уһук Илиҥҥи ипотека.

2023 с. уопсайа 300 тыһ. кв.м. иэннээх чааһынай дьиэ-уот тутуллуохтаах. Үстэн элбэх оҕолоох ыаллар учаастактарын уотунан, уунан, гааһынан хааччыйарга быйыл 100 мөл. солк. көрүллүбүт, 2024 с. – 150 мөл. солк. 2024 с. бүтүөр диэри 1710 учаастак инженернай инфраструктуранан хааччыллыахтаах. 

Өлүүлэһэн тутууга киирэн баран албыннаппыт дьон быраабын көмүскүүргэ эмиэ тустаах үлэ ыытыллар. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн быйыл кинилэр кыһалҕалара быһаарыллан бүтүөхтээх.

2019-2025 сс. 61,3 тыһ. киһи саахалланар туруктаах хаарбах дьиэттэн көһүөхтээх. Күн бүгүн кинилэртэн 42,6% саҥа дьиэҕэ көстө.

Тутууну хааччыйар собуот тутуллуоҕа  

Дьиэҕэ-уокка наадыйар дьону хааччыйарга быйыл 2,33 млрд. солк. көрүллүбүт. Куортамҥа биэрэргэ 2026 с. диэри бэлэм өрөмүөннээх, миэбэллээх 735 кыбартыыралаах 9 дьиэ  тутуллуохтаах.

2023 с. ыам ыйынааҕы туругунан, тутуу салаатыгар 5593 киһи үлэлии сылдьар. Өссө даҕаны 658 үлэһит тиийбэт, чуолаан арматурщиктар, отделочниктар, каменщиктар, штукатур-малярдар наадалар. Сыл ахсын 200 выпускниктар тутууга үрдүк үөрэҕи, 300-һэ орто үөрэҕи бүтэрэн үлэлии бараллар.

Дьокуускайга крупнопанельнай дьиэни-уоту тутар собуот тутуллуохтаах, оччотугар дьиэ сыаната наһаа үрдээбэккэ оннунан хааларын ситиһиэхтээхтэр. Собуот тутуутугар 1820,7 мөл. солк. үбү угуохтара, бырайыактаммыт кыамтатыгар таҕыстаҕына сыл ахсын 370 мөл. солк. суумалаах нолуок киириэхтээх, сыллааҕы ыраас барыс 214 мөл. солк. Собуокка 194 үлэ миэстэтэ тэриллиэҕэ.

Дьиэ-уот тутуутун кээмэйэ сыллата улаатан иһиэхтээх, холобур, быйыл 650 тыһ. кв.м. иэннээх дьиэ-уот тутуллуохтаах, оттон эһиил 690 тыһ. кв.м, 2030 с. 832 тыһ. кв.м. тиийиэхтээх.

ОДьКХ ситимин саҥардыахтара

СӨ хомунаалынай хаһаайыстыбатын уонна энергетика миниистирин бастакы солбуйааччыта Виктор Романов ылыныллыбыт стратегия ОДьКХ эйгэтин хайдах саҥардыахтааҕын туһунан кэпсээтэ.

2030 с. диэри оҥоһуллубут кэнсиэпсийэ быһыытынан, тыа сиригэр чааһынай дьиэлэри толору хааччыллыылаах оҥорорго үлэ ыытыллыахтаах. Элбэх кыбартыыралаах дьиэлэргэ хапытаалынай өрөмүөнү оҥоруу кээмэйэ улаатыахтаах, ол иһигэр энергоэффективнай өрөмүөн туттуллуохтаах.

Дойду үрдүнэн 2023-2027 сс. ОДьКХ ситимин кэлим саҥардыы бырагыраамата оҥоһуллубут. Өрөспүүбүлүкэҕэ бырагыраама икки түһүмэҕинэн олоххо киириэхтээх. Бастакы түһүмэххэ 2023-2024 сс. 1 млрд. солк. көрүллүбүт, иккис түһүмэх лимиитэ чуолкайдана илик. 

Икки сыл иһигэр өрөспүүбүлүкэҕэ ититии, уу ситимин саҥардыахтара, 81 км. уһуннаах уу турбата, 9,8 км. кирдээх ууну тоҕор турба уларыйыахтаах.

Түмүккэ   

Норуодунай дьокутааттар дакылааты истэн баран үгүс-үтүмэн ыйытык биэрдилэр. Евгений Кожухов быйыл түспүт халыҥ хаар ууллубутун кэнниттэн Дьокуускай 17-16 кыбаарталын олохтоохторо баччааҥҥа диэри бычыахтыыр уу быыһыгар олороллорун, кинилэри хаһан көһөрөллөрүн туһунан ыйыталаста.

«Спортивнай» түөлбэҕэ дьиэ-уот биир кэлим тутуута саҕаланыахтаах. Өрөспүүбүлүкэтээҕи ипотечнай ааҕыныстыба ону олоххо киллэриэхтээх. Бастакы түһүмэх быһыытынан, тутууну ыытарга сири-уоту бэлэмниэхтэрэ, 4 элбэх кыбартыыралаах дьиэ олохтоохторун көһөрүөхтээхтэр. Үлэни түргэтэргэ федеральнай киинтэн эбии үп-харчы киирэрин туһугар кэпсэтии ыытабыт», — диэн хардарда СӨ Тутууга миниистирэ Павел Кылатчанов.

Алена Атласова элбэх оҕолоох ыалларга бэриллибит учаастактары уотунан, уунан, гааһынан хааччыйыы хаһан быһаарыллыан сөбүн токкоолосто. Быйыл баара-суоҕа 100 мөл. солк. көрүллүбүт, эһиил 150 мөл. солк. Дьиҥэр, инженернай ситими тардарга 1,8 млрд. солк. ирдэнэр эбит. Дьокутаат инбэлиит оҕолоох ыаллары дьиэнэн хааччыйыы туһунан ыйыталаста.

«Саамай элбэх сайаапка уокка холбонорго киирэр, чуолкайдаммыт лимиит быһыытынан, технологическай холбонуу ыытыллыахтаах. Инбэлиит оҕолоох ыаллары дьиэнэн хааччыйарга үп-харчы федеральнай киинтэн кэлэр, быйыл 76 мөл. солк. киириэхтээх, ону 34 киһи туһаныахтаах. Эһиил 84,5 мөл. солк. көрүлүннэ», — диэтэ Павел Кылатчанов.

Дьокутааттар тутуу хампаанньаларын үлэтин хаачыстыбатын сыаналыырга рейтинг хайдах оҥоһулларын, собуот тутулуннаҕына дьиэ сыаната түһүөн сөбүн ыйыталастылар. Тыа сиригэр кирдээх ууну күөлгэ куталларын, ол өрүскэ түһэр кутталлааҕын, хаһан КОС (убаҕас тобоҕу ыраастыыр ыстаансыйа) тутулларын о.д.а. ыйытыктары биэрдилэр.