Общество

Дьиэ кэргэни сомоҕолуур

Петр Андреев идэтинэн тутааччы-инженер. Өр сылларга олох-дьаһах хомунаалынай эйгэтигэр үлэлээбит, ититэр ситимнэри оҥоруунан дьарыктаммыт. Өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар хочуолунайдары тутан, үлэҕэ киллэрбит, дьон махталын ылбыт. Оттон кэргэнэ Марианна Андреева урбаан эйгэтин сэргэ уопсастыбаннай дьыаланан дьарыктанар. Дьокуускай куорат Дууматыгар дьокутаат, урбааҥҥа, бырамыысыланнаска, тырааныспарка уонна инновацияларга хамыыһыйа бэрэссэдээтэлэ, «Гражданская платформа» баартыйа салайааччыта.

Иллээх дьиэ кэргэн биисинэстэрэ сайдарыгар күннэтэ сыралаһан үлэлииллэр.

- “Орто Дойду” ресторанын Сахабыт Сирин маҥнайгы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев көҕүлээһининэн бастаан туппуппут. Кини айылҕаҕа үчүгэй хаачыстыбалаах ресторан үлэлииригэр баҕа санаалааҕын биллэрбитэ. Онон 1998 сыллаахха рестораммыт аанын тэлэччи аһан, маҥнайгы ыалдьыттарбытын көрсүбүппүт.

“Куораттан бачча тэйиччи кэлбит дьоҥҥо хонор сир наада”, -- диэччилэр. Ол этиилэрин ылынан, 2018 сылтан кыра дьиэлэри тутан саҕалаабыппыт. Билигин экопааркабытыгар 8 кыра дьиэ баар. Бары толору хааччыллыылаахтар, ититиллэллэр, Wi-Fi баар.

Бу уопсай дьыалабыт дьиэ кэргэммитин сомоҕолуур. Күн ахсын саҥаны толкуйдуу, тобула сатыыбыт. Киэһээҥҥи аһылыкка бары түмсэн олорон, сонуммутун үллэстэбит, былааннаһабыт. Оҕолор дьиэ кэргэн бу дьарыгар кыраларыттан сыстаҕастар. Кыыспыт 16 саастаах, сайынын поварынан үлэлээн көмөлөһөр, 14 саастаах уолбут официаннары солбуйар. Кэлин биисинэспитин салгыахтара диэн билигин чопчу этэр кыахпыт суох, ол эрээри биһиги интэриэспитин өйүүллэрэ үөрдэр, - диэн Марианна Андреева кэпсиир.

2000 сыллар саҕаланыыларыгар «Орто Дойду» ресторан Петр Андреевка хобби эрэ быһыытынан дьарыга эбит. Оччолорго Марианна соччо ылсан үлэлээбэтэх, онтон кэлин биир түгэн сүрүн дьарыктарыгар кубулуппут.

—2016 сыллаахха олохпутугар улахан тургутуу буолбута. Инбэлиит буолбутум... Наар уһун командировкаларга, улахан тутууларга сылдьыбыт буолан, дьиэҕэ хаайтарарбыттан санаарҕыырым. Судаарыстыбаннай хантараактарынан үлэ барыта умнуллубута. Онон олоччу дьиэ кэргэн биисинэһигэр көһөргө күһэллибитим. Дьиҥэр, ОДьКХ эйгэтигэр дойду үрдүнэн элбэх билсиилээх этим, өр сыллар тухары үлэлээн, аптарытыат да баара. Оттон билигин маннык үлэлииргэ үөрэнним, түмүктэрбит да үөрдэллэр. “Куһаҕан үчүгэйдээх” дииллэринии, дьиэ кэргэммин кытары элбэх бириэмэни атаарар буоллум, урут ол суоҕа, - диэн Петр кэпсиир.

Тупсаҕай тутуулар

— Дьиэ кэргэн биисинэһигэр кэргэним тутааччы уопута олус көмөлөһөр. Былырыын 2021 сылга сибиир чааннаах улахан баанньыгы, үлэһиттэргэ уопсай, ыалдьыттарга 4 дьиэ туттубут. Биисинэс-былааҥҥа олоҕуран үлэлиибит. Онон ресурсаларбытын, үбүлээһинин араас источниктартан тобулабыт. Маныаха олохтоох туризмы сайыннарыыга федеральнай граҥҥа кыттан кыайбыппыт төһүү күүс буолла. Ол үбүгэр 2021 сыллаах үлэлэри барытын этэҥҥэ түмүктээтибит,  - диэн Марианна кэпсиир.

Кырдьык, Петр уопуттаах тутааччы буолара олус туһалаах. Тутуу хас биирдии хамыытын – бырайыагыттан кыракый өрөмүөнүгэр тиийэ -- барытын бэйэтэ хонтуруоллуур, бэрэбиэркэлиир. Оробуочайдары эмиэ бэйэтэ көрөн наймылаһар.

— Ыалдьыттар түһэр дьиэлэрин тутууга уһуннук поставщиктары көрдөөбүтүм. Хата, бэртээхэй тэрилтэни буллум: Москуба куорат “Skydom” фирмата бэлэм дьиэ кэмпилиэгин атыылыыр эбит. Дьиэлэр барыта интэриэһинэй конструкциялаахтар – купольнайдар уонна үс муннуктуулар. Баран миэстэтигэр көрбүтүм уонна үс  кэмпилиэги атыылаһан аҕалбытым. Манна билэр инженербин көмөлөһүннэрбитим. Маҥнайгы бырайыагар кыра уларыйыылары киллэрэн, туһалаах иэнин улаатыннаран биэрбиппит. Ыалдьыттар дьиэлэрэ хаачыстыбалара олус үчүгэй, европейскай ыстандаарка эппиэттиир, олус сылаастар, кыраһыабайдар уонна аныгылыы көстүүлээхтэр, - диир Петр Николаевич.

Онон 2021 сыл Андреевтарга улахан тутуу сылынан ааспыт. Маныаха үлэһиттэр олорор усулуобуйаларыгар ураты болҕомто ууруллара көстөр. Холобур, официаннар уонна повардар сэрэдэттэн баскыһыанньаҕа диэри миэстэтигэр олорон үлэлииллэригэр анаан дьиэлээхтэрэ бэртээхэй.

Манна даҕатан эттэххэ, экопаарка сүрүн үлэһитэ -- 12 киһи. Билигин баҥкыаттар сезоннара саҕаланан, кылгас болдьоххо үлэһиттэри наймылаһаллар.

Ыалдьыттарга табыгастаах буоллун диэн

«Орто Дойду» туристар сынньанар сирдэрэ Дьокуускай куораттан чугас, аттытыгар зоопарк баар. Ол эрэн, манна кииннэммит коммуникациялар тиийэ иликтэр. Оттон дьон бастакытынан олорор, сынньанар усулуобуйатын көрөр. Онон Петр Андреев толкуйунан, автономнай толору хааччыллыы киирэн, билигин канализация, уу ситимэ, сылытар систиэмэ -- барыта баар. Ааспыт сыл өссө биир ситиһиитэ – гаас автономнай ситимин толору комплекска киллэрбиттэр. Ол курдук, сир аннынан 5 кубометрдаах сжиженнай гаас газгольдерын туруорбуттар. Бэдэрээтчиги дойду үрдүнэн көрдөөбүт эрээри, Сахабыт Сириттэн Афанасий Лыткин фирматыгар тохтообут. «Итинник сетевой гаас айылҕа гааһыттан сыаналаах эрээри, электрическэй уоту туһанардааҕар быдан чэпчэки», — диэн хаһаайын астына кэпсиир. — Быйыл улахан тутуулар суохтар эрээри, комплекс иһигэр тупсарыы үлэтэ күүскэ барыа. Онуоха тротуарнай плиткабытын миэстэтигэр оҥоруохпут, маныаха анал оборудование атыыластыбыт. Тэлгэһэни лаампаларынан сырдатыахпыт, күрүө тутуохпут. Табылыннаҕына, сынньанааччыларга анаан гараас оҥоруохпут.

Аны туран, былырыыҥҥыттан Петр Николаевич ыҥырыа иитэр. Былырыын Татарстантан 50 тигээйи дьиэ кэргэнин атыыласпыттара, хата, 50 киилэ мүөтү биэрэн соһуппуттар. Онон быйыл ыалдьыттар Андреевтар тус мүөттэрин боруобалыахтарын сөп буолла.

Сайыҥҥы турдар

Пандемиянан биллэриллибит локдаун кэмигэр ресторан сабыллан, ыалдьыттар дьиэлэрэ эрэ үлэлээбит.

“Хата, судаарыстыбаттан өйөбүл баар буолан, биисинэспитин эспэтэхпит”, -- дииллэр. Холобур, нолуок төлөбүрүттэн босхолообуттара олус кэмигэр үһү. Онон үлэһиттэр ахсааннарын да аччатарга күһэллибэтэхтэр. Билигин, дьэ, барыта орун-оннугар түһэн эрэрин этэллэр.

Анал турдары оҥоруу аныгы туристар сервистэригэр сөп түбэһиэхтээх. Ол эбэтэр трансферт, үчүгэй усулуобуйаҕа олоруу, иҥэмтэлээх аһылык, экскурсиялар уонна араас аралдьытар тэрээһиннэр онно киирэллэр. Өр сыллаах үлэ түмүгэр «Орто Дойду» бу өҥөлөрү барытын оҥорор кыахтанна. Былырыыҥҥыттан ЭКОПАРК ОТЕЛЬ «ОРТО ДОЙДУ» диэн ааттанан-суолланан үлэлииллэр.  

--Сахабыт Сирин олохтоохторо кэлиҥҥи кэмҥэ ис туризмҥа болҕомтолорун уурар буоллулар. Бэйэбит төрөөбүт сирбит кэрэ айылҕатыгар сылдьан, дуоһуйуу ылар буоллулар. Онон быйылгыттан сайыҥҥы турдары тэрийэбит.

Тур бырагырааматыгар толору хааччыллыылаах дьиэлэргэ олоруу, күҥҥэ 3-тэ аһылык, туристическай эбийиэктэргэ сылдьыы киирэр. Ол иһигэр “Царство вечной мерзлоты”, алмаас, сэлии түмэллэригэр, зоопаркаҕа, Саха Сирин маҥнайгы бэрэсидьиэнэ М.Е. Николаев киинигэр, Г.В. Ксенофонтов аатынан кыраайы үөрэтэр мусуойга, Комдрагмекка сылдьыы, сибиир чааннаах баанньыкка сынньаныы киирэр. Маны тэҥэ ыалдьыттар “Уус Буотама” бизонарийга, Булууска, Күрүлүүргэ, Өлүөнэ туруук таас хайаларыгар сылдьыахтара. Сынньанааччыларга анаан алгыс сиэрэ-туома, араас маастар-кылаастар ыытыллыахтара.

Сайыҥҥы турдар уһуннара -- 4 күн, 3 түүн. От ыйын 3 күнүгэр маҥнайгы ыалдьыттары күүтэбит. Онтон от ыйын 17, 31 күннэригэр.

Сайыҥҥы турдарга дьиэ кэргэнинэн, доҕоттору, үөлээннээхтэри кытары кэлиэххэ сөп. Бү күннэр тухары ас астыыр, дьиэ куортамын, ханна барыахха сөбүн туһунан толкуйдаабаккыт.

Инникитин бу салааҕа анаан экскурсиялыыр оптуобус атыылаһыахпыт, ыалдьыттары таһыахпыт. Маны тэҥэ 70 миэстэлээх, 4 сулустаах отель тутуутун толкуйдуубут. Манна 200 миэстэлээх конгресс-холл уонна 250 миэстэлээх баҥкыаттыыр саала баар буолуо.

Билигин бу баар – хас эмэ сыллаах үлэбит түмүгэ. Саҥа суоллары тобулабыт, үөрэнэбит. Онон эдэр урбаанньыттарга ыарахаттартан чаҕыйбаттарыгар, бэйэлэригэр эрэллэрин сүтэрбэттэригэр, уопуттарын хаҥаталларыгар баҕарабыт. Бу барыта эһиги сыалгытын ситиһэргитигэр олук буолуоҕа.

Кыра дьиэлэри, беседкалары, баанньыгы куортамныырга билсэр нүөмэргит – 8-914-271-12-27. Сайыҥҥы турга суруйтарыы – 8-968-151-91-78. Баҥкыат уонна онтон да атын тэрээһиннэри ыытарга – 8-924-663-67-77.