Общество

Сергей Протопопов — урбааньыт, Boontar ИТ-хампаанньа төрүттээччитэ буолар. Сбербанк, ФРИИ, ФРИ уонна Microsoft курдук улахан хампаанньалартан инвестицияларынан туһанар. Урбаан эйгэтигэр үлэлээбитэ номнуо 18 сылыгар барбыт. Компьютерынан оонньуулара киллэрбит дохуоттара 100 мөл. дуоллары куоһарбыт. Маны тэҥэ, 47 норуоттар икки ардыларынааҕы хантараакка илии баттаспыттар. Билигин Boon Market бырайыагын сайыннарыыга күүскэ ылсан үлэлиир. Маныаха хас даҕаны биллиилээх бизнесменнары кытары тэҥҥэ үлэлиир.
Биисинэһи салайыы уонна киһи тус бэйэтин сайдыытын философията кинигэни ордук сыаналаах оҥорор. Кинигэҕэ ааптар бырагыраамалары оҥорууга болҕомтотун уурар уонна көдьүүстээх бырайыактары олоххо киллэрэргэ кыахтаах хамаанданы тэрийии кистэлэҥнэрин сэгэтэр. Киһи уйулҕатын өйдөөһүн улахан суолталааҕын уонна олох хаачыстыбата тупсарыгар болҕомто ууруллуохтааҕын быһаарар. Ол биисинэскэ ситиһии тутаах көрдөрүүтэ буоларын этэр. Маныаха Саха Сириттэн кынаттанан тахсыбыт улахан хампаанньалар холобурдара киирбитэ интэриэһи тардар. Холобурдаан эттэххэ, Boon Market, MyTona уонна InDrive.
Ол курдук, кинигэҕэ Boon Market локальнай маркетплейс уонна аһы түргэнник тиэрдэр сиэрбис курдук хампаанньалары тэрийии кистэлэҥнэрэ кэпсэнэр. Маннык холобурдар ханнык баҕарар стартап тэриллээһин маҥнайгы этааптарыгар көрсүһэр ыараханнарын быһаарар уонна охсуулаах сабыдыалын аччатарга көмө буолар.

Бырайыактары арыйартан куттанымаҥ

Кинигэ ааптара Сергей Протопопов санаатын истэр эмиэ туһугар интэриэһинэй, туспа кэрэхсэбиллээх кэпсээн диэххэ сөп.
— Бу кинигэ бырайыактары, ол иһигэр инновационнай уонна ИТ-бырайыактары олоххо киллэрии туһунан сырдатар. Норуоттар икки ардыларынааҕы таһымҥа тахсар кыахтаах сыыппара бырайыактара атахтарыгар туран, салгыы балысханнык сайдан, олус улахан ситиһиилээх буолуохтарын сөп. Бүгүн биһиги көҕүлээһиммитин өйөөбүт IT-испэсэлиистэртэн видео эҕэрдэлэри уонна эрэкэмэндээссийэлэри туттубут. Кинилэр үлэлэрэ миигин бу кинигэни суруйарга көҕүлээбитэ. Бэйэбин суруйааччы буолбакка, ааптар быһыытынан үлэлэстим дэнэбин. Мин санаабар, суруйааччылар – үлэлээбит хамаандам, алтыспыт дьонум. Кинигэҕэ мин олоҕум уопутуттан атастастым, бырайыактары хайдах олоххо киллэрбиппин кэпсээтим.
Биһирэмҥэ сыыппараны кытары үлэлиир исписэлиистэр, креативщиктар муһуннулар. Кинилэр Сахабыт Сирэ инновационнай, инники күөҥҥэ сылдьарыгар, тас дойдулары кытары тэҥнээхтик үлэлииригэр сыал туруоруналлар. Маннык баҕа санаалаах, былааннаах дьон түмүстэхпитинэ, көдьүүстээх үлэ тахсара саарбахтаммат. Инниктин араас бырайыактар тула үлэлиэхпитин, саҥа идиэйэлэри истиэхпин, олоххо киллэриэхпин баҕарабын.
Кинигэҕэ ааҕааччыны сылатар кэпсээннэр суохтар. Хас биирдии кэпсээн – бырайыактар олоххо киириилэрин сырдатар, кыһалҕалары туоруурга, ыарахаттары быһаарарга сүбэһит. Хас биирдии түгэҥҥэ ылыммыт быһаарыныы хатыламмат. Ол төрүөтэ – киэҥ сиринэн тайаан сытар Сахабыт Сирэ норуоттар икки ардыларынааҕы ырыынакка тахсарыгар күчүмэҕэйдээҕиттэн. Ол эрээри, биһиги норуоппут төрүт култууратыгар уонна үтүө үгэстэригэр тирэнэн сөптөөх түмүккэ, санааҕа кэлэр.
Кинигэм аата “Саха норуотан сыыппараҕа үгэстэрэ” диэн. “Тоҕо?”, - диэн боппуруос үөскүүр. Мин санаабар, аныгы кэм ирдэбилинэн, оҥоһуу өй, куйаар ситимэ балысханнык сайдыыта эдэр дьонтон түргэн хамсаныылары, быһаарыныылары эрэйэр. Маныаха биһиги норуоппут үгэстэрэ хайдах көмө буолаллара сурулунна.
Бэйэм аҕыс сааспыттан кинигэ суруйуохпун баҕарбытым эрээри, уус-уран суруйааччы курдук санаммаппын. Элбэҕи ааҕарым, ааҕабын. Оҕолорго анаан кылгас сахалыы очеркалардаахпын.
Биисинэһи сыыппара эйгэтигэр көһөрүүгэ эдэр уонна уопуттаах урбаанньыттартан боппуруостар тохтоло суох киирэллэр, онон бу кинигэни таһаарарга холоннум. Баҕа санаам -- дьон сүбэлэри күннээҕи үлэлэригэр туһаныахтара, биир кинигэттэн тустаах эппиэттэри булуохтара.
Сыыппара технологиялара экэниэмикэҕэ, ОДьКХ-ҕа, социальнай эйгэҕэ – үөрэхтээһиҥҥэ, доруобуйа харыстабылыгар, судаарыстыбаннай уонна муниципальнай салайыыга күүскэ киирдэ. Онон кинигэ урбаанньыттарга эрэ буолбакка, судаарыстыбаннай тэрилтэлэргэ, ол иһигэр оскуолаларга, уһуйааннарга, креативнай индустрия эйгэтигэр үлэлээччилэргэ туһалаах буолуо.

Үчүгэй кинигэҕэ ааҕааччы махталлаах

Хас биир ааҕааччы бу бэрт интэриэһинэй кинигэттэн бэйэтигэр туһалааҕы булуо. Ол курдук саҥа саҕалаан эрэ урбаанньыттар бастакы хардыыларын хайдах оҥорорго холоноллоругар хоруйдары ылыахтара, оттон уопуттаахтар – биисинэстэрин сыыппараҕа көһөрүү кистэлэҥнэрин билсиэхтэрэ. Менеджердэргэ, дизайнердарга, бырагыраамма оҥорооччуларга, оскуола үөрэнээччилэригэр, устудьуоннарга уонна да атын идэлэригэр өссө үрдүк ситиһиилэниэн баҕаралаахтарга көмө буолуо.
“Хас биирдии ааптарга кинигэ бэчээттэниитэ – оҕо күн сирин көрбүтүн курдук күндү. Мин бу улахан бырайыакка кыттыбыппын дьолум диэн сыаналыыбын. Бу миэхэ улахан дьол, ситиһии”, – диэн Москубаттан ыалдьыт, кинигэ сүрүн эрэдээктэрэ Евгений Кавешников эттэ.
«Үчүгэй кинигэни киһи ааҕаат өйдүүр. Ол курдук, бу сыыппара кистэлэҥнэрин курдук уустук эйгэни сэгэтэн, билбэттэрин билиэхтэрэ, интэриэс үөскүө. Ааҕааччы: “Бу кинигэттэн мин олус элбэҕи биллим. Ааптары кытары кылгас кэмҥэ тэҥҥэ олорбут курдук сананным”, - диир буоллаҕына, айымньы табыллыбыт. Мин санаабар, нон-фикшн жаанырынан суруллубут кинигэ диэн бу курдук буолуохтаах. Маннык кинигэни ааптар идэтийбит испэсэлиистэргэ буолбакка, саҥаны билиэн-көрүөн баҕалаахтарга анаан суруйар”, - диэн тоһоҕолоото.
Тэрээһин икки чаастан турда. Бастакытыгар, биһирэм үөрүүлээх быһыыга-майгыга арылынна. Ыҥырыылаах ыалдьыттар уонна испиикэрдэр тыл эттилэр, санаа атастастылар. Иккис чааһыгар, «Проживи жизнь IT-стартапа» биисинэс оонньуу ыытылынна.

Түмүккэ

Манна даҕатан эттэххэ, Саха Сиригэр айыллан тахсар ИТ-бырайыактар таһымнара, кыахтара аан дойду бары муннугар биллэллэр. Аныгы үйэ дьонун өйө-санаата, идиэйэтэ, талаана күн-түүн сөхтөрөрө элбээн иһэр. Төһө даҕаны тымныы сиргэ олорбуппут иһин, сайдыы аартыга Саха Сириттэн саҕыллан тахсар.
Биһиги өрөспүүбүлүкэбит Уһук Илиҥҥэ үрдүкү технологиялары айааччы быһыытынан биһирэнэр уонна, быһаччы эттэххэ, Арассыыйа тарбахха баттанар биир сүрүн сыыппара эрэгийиэнэ.
Маныаха көрүллэр үп ахсаана даҕаны улахан. Саха Сирин креативнай индустриятын үбүлээһин 2030 сылга 113 млрд. солкуобайга тиийэ үрдүөҕэ. Бу туһунан Ил Дархан Айсен Николаев Илиҥҥи экэнэмиичэскэй пуорумҥа иһитиннэрбитэ. Ааспыт сылга бу көрдөрүү 56,9 млрд.солкуобай этэ.
2024 сыл ыам ыйыгар Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путинынан айар индустрия сайдыыта дойду национальнай сыалларын испииһэгэр киллэриллибитэ. «О развитии креативных (творческих) индустрий в РФ» саҥа федеральнай сокуон бу сыл атырдьах ыйын 8 күнүгэр күүһүгэр киирбитэ.
Өрөспүүбүлүкэҕэ креативнай индустрия сайдарыгар матырыйаалынай-тиэхиньиичэскэй кыах баар. РФ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, Уһук Илин Федеральнай уокурук боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев өҥөтүнэн «Үлэ кыбартаала» креативнай кластер тэриллибитэ. Саха Сирин IT пааркатыгар 120 сыыппара эрэсидьиэнэ баар. Маны сэргэ саҥа ювелирнай кластер арылынна.
Сүрүн болҕомтону ордук федеральнай уонна аан дойду таһымнаах киинэ индустрията ылар.
Дьэ, онон, бу салааҕа сайдыан, бэйэтин кылаатын киллэриэн баҕалаахтарга көмө буолар кинигэ күн сирин көрдө диэн сыаналаатылар.

Галина МАТВЕЕВА
Хаартыска: sakhalife