Политика

  Мин бүгүҥҥү бэлиэтээһиммэр “Оһуокай” түмсүү урукку ааспыт сылларын таарыйбакка, быйылгы үлэтин сырдатыам. Тоҕо диэтэххэ, бары сылларга үбүлүөйдэринэн балай да суруйуулар тахсыбыттара. Хас биирдии көлүөнэ оһуокайдьытыгар хас биирдии үбүлүөй хатыламмат ураты тэрээһиннэрдээх аастаҕа. Онон ааспыт кэм улуу этээччилэригэр, салайааччыларыгар сүгүрүйэн туран, быйылгы сыллар бэлиэ түгэннэригэр уонна хас да көлүөнэ тухары этиллибит туруорсууларыгар тохтуом.

Үһүс төгүлүн бэрэссэдээтэл

 2019 сыллаахха “Оһуокай” түмсүү уочараттаах кэмпириэнсийэтэ буолбута. Ол иннинэ “түмсүүбүт бэрэссэдээтэлэ Александр Джурович Данилов бу дуоһунаһыттан аккаастанар үһү” диэн сурах тарҕаммыта. Онно үгүстэр олус соһуйбуттара. “Хайаан да Джурович буолуохтаах, киниттэн ураты атын салайааччыны көрбөппүт”, -- диэччи элбэх этэ. Саастаах этээччилэрбит: “Джурович сөбүлэспэт үһү”, -- диэн, атын салааларга үлэлиир дьону кытары биирдиилээн кэпсэппиттэрэ да, ол кандидатуралары үгүстэр биһирээбэттэрин биллэрэн, этээччилэр көрдөһөн, уочараттаах кэмпириэнсийэҕэ Александр Джуровиһы үһүс төгүлүн биир санаанан талбыттара.

 Саҥа састаап бигэргэммитэ. Дьэ, саҥалыы былааннаһан үлэлэһэн эрдэхпитинэ, 2020-2021 сылларга аан дойду үрдүнэн хамсык саба бүрүүкээн, бары аһаҕас тэрээһиннэр тохтотуллан баран, хата, быйыл үбүлүөйдээх сылбытыгар Туймаадаҕа күүтүүлээх ыһыахпыт ыытылынна.

  Джурович салайар кэмигэр “Оһуокай” түмсүүтэ суолтата улаатта. Урут куорат иһинэн тэриллэн үлэлээбит эбит буоллаҕына, 2011 сылтан өрөспүүбүлүкэбит бары улуустарын хабар. Бүлүү бөлөх, Нам, Мэҥэ Хаҥалас, Горнай улуустарыгар тэрээһиннээх “Оһуокай” түмсүүлэр үлэлииллэр. Ити үтүө сабыдыала бырамыысыланнай улуустарга эмиэ киирэн эрэр. Туймаада быйылгы ыһыаҕар анаан-минээн Алдантан, Ленскэйтэн кэлэн кытыннылар – бу түмсүүбүт өрөспүүбүлүкэ таһымнаах үлэтин биир сүрүн туоһута.

 Александр Джурович талыллыаҕыттан үҥкүү тылын этээччилэрин  маастарыстыбатын үрдэтиигэ элбэх үлэ ыытылынна. Ол курдук, уопсастыба иһинэн этээччилэргэ анал ааттары иҥэрии олохсуйда -- “Үтүөлээх этээччи”, “Дархан этээччи”, “Аар Дархан этээччи”. Бу, биллэн туран, салгыы сайдарга киэҥ суолу тэлэр.

Джурович салайааччы быһыытынан биир улахан ситиһиитэ -- куорат пааркатыгар Оһуокай аллеята тэриллибитэ. Онно үтүөлээх этээччилэр, Дархан, Аар Дархан этээччилэр хаартыскалара түмүллэн турара -- бу Ытык Оһуокай анал сирэ буоларын илэ бааччы итэҕэтэр. Мээрийэнэн олохтонон, хас өрөбүл ахсын оһуокай ыытыллара -- бу эмиэ улахан кыайыы. Манна этээччилэри сэргэ куорат олохтоохторо, атын да ыалдьыттар мэлдьи кэлэн кытталлар. Маннык оһуокай тэрээһинин курдук улахан хамсааһын, арай мин көрдөхпүнэ, анал тэрээһиннэргэ эрэ буолар курдук. Оттон биһиги оһуокайбыт дьыл түөрт кэмигэр өрөбүл ахсын тохтообокко ыытыллар. Кыһынын Арчы дьиэтигэр түмсэбит. Улуус күннэрин оһуокайдьыттарга анаан тэрийии -- бу эмиэ “Оһуокай” түмсүү улахан ситиһиитэ.

 Александр Джурович “Оһуокай” уопсастыба сүрүн дьаралыгын оҥотторон, олоххо киллэрбитэ. Ол курдук, биһиги түмсүүбүт дьаралыга -- үс бастаах Өксөкү Хотой. Ол суолтатын кылгастык эттэххэ, оһуокай этээччи түһүлгэтин төрүттүүрүгэр үс дьоҕурун көрдөрөр. Бастатан туран, оһуокайдьыттан поэт курдук хоһуйар дьоҕур ирдэнэр. Поэттан уратыта, тутатына хоһуйан иһиэхтээх. Иккис ирдэбилинэн, музыкант быһыытынан, хоһуйар этиитин тойугунан дьүөрэлээн, матыыптаан этиэхтээх. Дьэ, манна кылыһахтаах этээччи сүдү куолаһа истээччини абылыыр турукка киллэрэр. Үсүһүнэн, оһуокай этээччи үҥкүүһүт буолуохтаах.

 Бу үһү баһылаабыт киһи оһуокай сүдү күүһүн арыйар. Онон дьаралыкпыт ирдэбилин оһуокайдьыт хайаан да тутуһуохтаах. Үс бастаах Өксөкү Хотой Айыыбыт дьаралыктаах сэргэ туоһу быһыытынан куорат пааркатан Оһуокай скверигэр турбута.

   Биһиги түмсүүбүт салайааччыта Александр Джурович хас да сыллаах туруорсуутун түмүгүнэн, суруйааччылары, суруналыыстары, онтон да атын айар идэлээхтэр түмсүүлэрин кытары сэргэ биһиги түмсүүбүт айар сойуус быһыытынан бигэргэммитэ буолар.

Үс Хатыҥҥа үбүлүөйдээх сэргэ

 Тэрээһиҥҥэ хамсык сорох үбүлүөйдээх былааннарбытын мэһэйдээтэр да, былааннаммыппыт син туолла. Ол курдук, куорат баһылыга Евгений Григорьев өйөбүлүнэн, Үс Хатыҥ ыһыахтыыр сиригэр Оһуокай түһүлгэтэ анаан-минээн бэрилиннэ. Быйыл тутуутугар анал үп-харчы көрүллүбэтэҕиттэн тутуу барбата. Онон кэлэр сыл бүддьүөтүгэр смета оҥоһуллан, тутуу барыа диэн эрэнэбит. Дьон олорор миэстэтэ, оһуокайдьыттарга балаҕан тутулуннаҕына, санаа хоту буолуо этэ. Быйылгы үбүлүөйбүтүгэр салайааччыбыт Александр Джурович быһаччы толкуйунан Оһуокай түһүлгэтигэр үс бастаах Өксөкү Хотой Айыы дьаралыктаах сэргэбит турда.

Александр Джурович үтүө бачыымын өйөөн, этээччилэр, түмсүүбүт чилиэттэрэ бэйэлэрин тус баҕаларынан сэргэ тутуутугар үбүнэн-харчынан көмөлөстүлэр. Сэргэни мас ууһа Авксентий Ноговицын оҥордо. Сэргэни туруоруу сиэрин-туомун 95 саастаах Аар Дархан этээччибит Егор Михайлович Осипов ыытта.

   Егор Михайлович 60 сааһыттан, “Оһуокай” түмсүү тэриллиэҕиттэн, билиҥҥэ диэри бастыҥ этээччибит буолар. Аҕа саастаах эрээри, куолаһын сүтэрбэккэ сылдьар, “уһун тыыннаах этээччи” диэн бары сөҕөллөр. Егор Михайлович биир уратыта, хас өрөбүл ахсын этэр уонна ис хоһоонун уларыта сылдьар. “Оҕо сааспар ыһыах түһүлгэтигэр улуу Сибиэрэби истиэхпиттэн оһуокайга умсугуйбутум уонна Өлүөхүмэ улууһугар үлэлээн-хамнаан баран, Дьокуускайы булуохпуттан оһуокайга умсугуйан сылдьабын”, -- диэн киэн тутта кэпсиир.

Быйылгы кыайыылаахтар

   Быйылгы Дьокуускай куорат Үс Хатыҥ үбүлүөйдээх ыһыаҕын  оһуокайыгар ыраахтан-чугастан, саастарынан хааччаҕа суох, баҕалаах этээччи бары кэлэн кытынна. Саха дьонун умсугутар этээччилэр, быйылгы Үөһээ Бүлүү улууһугар Олоҥхо ыһыаҕар “Дархан этээччи” аатын ылбыт Михаил Евсеев-Кураһаай Мэхээлэ, Сунтаартан дархан этээччилэрбит Лариса Иванова, Светлана Зедгенидзева, Лилия Михайлова, Роман Иванов, Ньурбаттан Тамара Дмитриева, Тааттаттан Афанасий Попов, Бүлүүттэн Федора Донская, Намтан Валентин Хорунов, онтон да атын албан ааттаахтар кэлэн, икки күн устата эттилэр. Үс Хатыҥҥа “Дархан этээччи” аатын Дьокуускайтан Марта Николаева, Үөһээ Бүлүүттэн Василий Игнатьев, Мэҥэ Хаҥаластан Виталий Никифоров ылан, үөрүү кынаттаннылар.

   Быйылгы Олоҥхо ыһыаҕар Аар Дархан этээччибит Афанасий Егорович Алексеев уонна Сунтаартан Дархан этээччи Михаил Михайлович Евсеев-Кураһаай Мэхээлэ миэстэлэстилэр уонна Үөһээ Бүлүүттэн Дархан этээччи Сахаайта Мойтохонова Кылаан этээччи аатын ыллылар.

 Афанасий Егорович этээччи быһыытынан эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэҕэ сураҕырар сүүрүк, салайааччы быһыытынан эмиэ киэҥник биллэр. Ааспыт үйэҕэ Дьокуускай куоракка “Оһуокай” түмсүү тэриллэригэр Дьокуускай куорат сэбиэтин исполкомун бэрэссэдээтэлин солбуйааччы буолан олорон, көҥүл биэрбит уонна бастакы тэрийээччилэртэн биирдэстэрэ буолар. Билигин да түмсүү салайааччытын солбуйааччы быһыытынан биир тарбахха баттанар бас-көс киһибит. Оһуокай элбэх тэрээһиннэригэр кыттан, мэлдьи инники кэккэҕэ сылдьар. Ол курдук, 2013 сыллаахха Үс Хатыҥ кыайыылааҕа буолан, массыынанан бириэмийэлэммитэ. 2018 сыллаахха Алдаҥҥа Олоҥхо ыһыаҕар Кылаан этээччи, оттон быйыл Үөһээ Бүлүүгэ иккис миэстэни ылан, 150 тыһыынчалаах сэртипикээтинэн наҕараадаланна. Үөһээ Бүлүү улууһун Бочуоттаах гражданина үрдүк ааты сүктэ.

 Быйылгы Оһуокай 35 сыллаах ыһыаҕар Дархан этээччилэр күрэхтэригэр кыттан, Сэмэн Ильич Черноградскай “Аар Дархан” аатын сүктэ. Сэмэн Ильич оһуокайы аан дойдуга тарҕатыыга үлэлэһэ сылдьар этээччибит буолар.

Оһуокай күнүн туруорсабыт

  Саха оһуокайын дархан этээччилэрэ, салайааччыларбыт СӨ Бэрэсидьиэнигэр, куорат мээригэр, министиэристибэлэргэ. дьокутааттарга туруорсар туруорсуулара – өрөспүүбүлүкэбитигэр Оһуокай күнүн олохтооһун. Хаһыс да сылларын туруулаһаллар эрээри, билиҥҥитэ туох да быһаарыы ылылла илигэ мунаардар. Саатар, тоҕо ылымматтарын аккаастыыр эппиэттэрэ суох. Саха уус-уран айымньыта олоҥхо, оһуокай диэн былыр-былыргыттан билиниллэр эрээри, Оһуокай күнэ тоҕо быыһаарыллыбат? Оһуокай норуоту сомоҕолуур күүһүн бары билинэбит, онон бу туруорсуубут болҕомтоҕо ылыллыа диэн эрэнэбит.

         Марта Николаева