Спорт

Маннык күрэх саҥа ыытыллан, дуобаты сэҥээрээччилэр Дьокуускай куораттан, Чурапчыттан, Чыаппараттан, Майаттан, Аллараа Бэстээхтэн, Бүтэйдээхтэн, Хараттан, Төхтүртэн, Суолаттан, Төҥүлүттэн, Маттаттан, Нуораҕанаттан уонна олохтоохтортон кэлбиттэр.

Макар Ильич Харитонов туһунан кылгастык сырдаттахха, кини 1934 сыллаахха Мэҥэ Хаҥалас 1 Мөҥүрүөн нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Оҕо эрдэҕиттэн спорка чугас этэ: сүүрүүгэ, спорт нац. көрүҥнэригэр, волейболга, кылыыга үчүгэй буолан, элбэх күрэхтэһиилэргэ кыттара. 1966 сыллаахха университеты ситиһиилээхтик бүтэрэн, история, обществознание учууталын дипломун ылбыта. 1966 сылтан 2002 сылга диэри Балыктаах орто оскуолатыгар учууталынан, завуһунан үлэлээбитэ. Макар Ильич уруогун наһаа сэргэхтик ыытара, үөрэнээччигэ өйдөнүмтүө гына быһаарара, боппуруостарга эппиэттэтэн, оҕолор толкуйдуур-ырыҥалыыр, ырытар дьоҕурдарын сайыннарара. Элбэх общ.үлэни толороро, дьон-сэргэ сөбүлээн истэр лектора, солбуллубат пропагандист этэ. Иллэҥ кэмигэр сөбүлүүр дьарыга дуобат этэ. Олох бэйэтэ утумнаахтык дьарыктанан, дуобатчыт буолбута. Оскуолаҕа общ. тренер быһыытынан дуобат секциятын тэрийэн салайбыта, элбэх оҕону дуобат мындыр оонньуутугар уһуйбута. Бу оҕолор дуобат тумара хонуутугар сирдээбит, эрчийбит-үөрэппит тренердэригэр махталлара муҥура суох. Мария Богимова, Марина Говорова, Петр Свинобоев оҕо саастарын дьикти дьарыгын сайыннаран, күн бүгүҥҥэ диэри нэһилиэктэрин чиэһин көмүскүүллэр. Матрена Петровна Ноговицына-Кычкина бастакы тренерин утумнаан, дуобат тренеринэн үлэлии сылдьар. Макар Ильич оскуолаҕа үлэлээн тохтообутун кэннэ дуобат куруһуогун эмиэ бэйэтэ үөрэппит бырааттара Семен Семенович Харитонов, Илья Егорович Шишигин салайан үлэлэппиттэрэ. Бу күрэх кэнниттэн дуобаты сэргээччилэр нэһилиэкпитигэр дуобаты сөргүтүөҕүҥ, Макар Ильич саҕалаабыт үлэтин салгыыр наадатын туһунан бэйэлэрин санааларын-баҕаларын эттилэр.

 Күрэхтэһии тэрээһинигэр кыттыыны ыллылар: олохтоох дьаһалта, оскуола, кулууп коллективтара, кырдьаҕастар сэбиэттэрэ (сал. Н.Ф. Рожина), дьахталлар сэбиэттэрэ (сал. М.И. Мохначевская). Минньигэс аһынан хааччыйдылар: М.С. Прибылых, М.В. Катакинова, В.Б. Берёзкина, Я.Я. Васильева, В.Н. Куприянова. 

Күрэхтэһии кыл.судьуйатынан И.П. Семёнов, секретарынан М.П. Кычкина үлэлээтилэр. Күрэх түмүгэр дьахталлар икки бөлөҕүнэн саастарынан арахсан, 1 миэстэни Иванова Ньургуйаана (Аллараа Бэстээх), 2 м. - Шарина Матрёна (Төхтүр), 3 м. - Птицына Светлана (Матта). М.П. Кычкина анал бирииһин Анна Шишигинаҕа туттарда.

Иккис бөлөххө 1 м. - Дорофеева Павлина (Бүтэйдээх), 2 м.- Третьякова Мария (Төхтүр), 3 м. - Филиппова Александра (Дьокуускай). М.П. Кычкина анал бирииһэ – Цыденжапова Татьяна (Балыктаах).

Эр дьоҥҥо 60 сааһыгар диэри түмүк маннык буолла: 1 м. - Скрябин Павел (Майа), 2 м.- Семёнов Иван (Мэлдьэхси Суолата), 3 м.- Павлов Афанасий (Төхтүр). "Эдэр кэскиллээх оонньооччу" диэн анал бирииһи Татьяна, Бимба Цыденжаповтар Кычкин Петяҕа (Дьокуускай) туттардылар.

Эр дьон (ветераннар) бөлөххө 1 м.- Аргунов Савва (Хара), 2 м.- Романов Николай (Төхтүр), 3 м.- Куличкин Апрель (Чурапчы). И.Е. Шишигин анал бирииһэ Тарабукин Иваҥҥа (Төҥүлү) туттарылынна. Бу күрэххэ бириистэри Макар Ильич кэргэнэ Габышева Парасковья Прокопьевна, оҕолоро-сиэттэрэ, Шишигиннэр, олохтоох администрация, оскуола, кулууп туруордулар.