Бэлиэ күн

Православнай итэҕэл быһыытынан, бүгүн дьиэ-кэргэнинэн түмсэн, бу сырдык бырааһынньыгы бары бииргэ бэлиэтииллэр. Үгэс быһыытынан остуолга 12 көрүҥ ас суола туруохтаах. Ити сыыппара адьас булгуччулаах, кини Иисус Христос 12 апостолларын кытары ситимнээх.

          Ороһуоспа бырааһынньыгын биир сүрүн үгэһинэн, халлааҥҥа тахсыбыт маҥнайгы сулуһу көрүү буолар эбит. Дьон бу сулустан, ыра санааларын, саамай кистэлэҥ өрүттэрин көрдөһөллөр диэн суруллар. Маны таһынан, Ороһуоспаны хараҥа өҥнөөх таҥастаах уонна кэри-куру туруктаах көрсөр, булгуччу бобуллар.

          Сахаларга Ороһуоспа күнүн кытары, биир дьикти кэм кэлэр. Бу күнтэн Кириһиэнньэҕэ (тохсунньу 19 күнэ) диэри, дьылҕаны сылыктыыр, инникини сэгэтэр – Таҥха күнэ үүнэр. Айар тыл аҕата – Өксөкүлээх Өлөксөй бэлиэтииринэн, Таҥха күнэ, сахаларга, былыр-былыргыттан о.э. православнай итэҕэл кэлиэн инниттэн баар эбит.

          Өбүгэлэрбит Таҥха күнүн бэлиэ билгэлэринэн – бүлүүһэ сүүрдүүтэ, сүллүкүүнү иһиллээһин, күлүк көрүүтэ, остуол хаамтарыыта, сылгы кэпсэтэрин иһиллээһин, биһилэҕинэн билгэ уонна да атын араас, киһи эрэ интэриэһиргиэх ньымаларын тутталлара.

          Ороһуоспа күнүн биир тутаах бэлиэтинэн, дьон-аймах олоҕун халандаарын ахсаана буолар. Ол курдук, Юлиан халаандаарынан, бүгүн 2022 сыл тохсунньу ый 7 күнэ, Иисус Христос төрөөбүт күнүттэн ааҕыллар.

          Бу күнү кытары ситимнээх түбэлтэлэр

1598 — Рюриковичтар династияларын Москубатааҕы салаатын бүтэһик киһитэ ыраахтааҕы Федор I өлбүт. Кини кэнниттэн Арассыыйа ыраахтааҕытынан Федор I кэргэнин убайа Борис Годунов буолбут.

1610 — Галилео Глаилей Юпитер түөрт улахан аргыһын арыйбыт. Ол аргыстар ааттара Ганимед, Каллисто, Ио уонна Европа.

1877— Марха улууһунНьурба сэлиэнньэтигэр алын сүһүөх оскуолата аһыллыбыт.

1948— Ойрот автономиялаах уобалаhын (Ойро́тская автоно́мная о́бласть) аата Хайалаах Алтаай автономиялаах уобалаhа (Го́рно-Алта́йская автоно́мная о́бласть) диэҥҥэ уларыйбыт. Билигин — Алтаай Өрөспүүбүлүкэтэ.

1979— Камбоджа—Вьетнамсэриитин кэмигэр Вьетнам сэриилэрэ Камбоджа киин куоратын Пномпени ылбыттар. Инньэ гынан Пол Пот уонна кыһыл кхмердэр режимнэрэ сууллубут.

1985— ДьоппуонСакигаке диэн планеталар ардыларынааҕы хараабылы космоска ыыппыт. Бу Сэбэиэскэй Сойуустан уонна АХШ -тан атын дойдулар бастакы ыраах космоска ыыппыт аппаараттара буолар.

1988— «Геван» радиостанция бастакы биэриитэ тахсыбыт.

2000— Ороһооспотооҕубэрэсидьиэн дьуолкатыгар Саха Сирин устуоруйатыгар аан бастаан «Дьокуускай—Сиэтл» видеоконференция ыытыллыбыт.

Төрөөбүттэр

1858— Элиэзер Бен-Йехуда— дьэбириэй лингвиһэ, аныгы иврит «аҕата».

1905— Степан Ефремов— драматург, Арассыыйа суруйааччыларын Түмсүүлэрин чилиэнэ (1937), Хаҥалас улууһун Ытык киһитэ.

1921— Степан Тимофеев— бэйиэт, тылбаасчыт, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун ытык киһитэ (1991). Норуокка биллибит ырыата — «Эйэ ырыата».

1929— Гурий Турантаев— тыыл уонна улэ бэтэрээнэ, норуот мэдиссиинэтин маҕыыстыра, Уус-Алдан улууһун (2001) уонна Бээрийэ нэҺиэлиэгин Ытык олохтооҕо.

1937— Павел Тобуков— философия билимин хандьыдаата, хоту дойду аҕыйах ахсааннаах омуктарын этносоциальнай кыһалҕаларын чинчийээччи.

1937— Мэри Софианиди— Мирнэйгэ олохсуйбут бэйиэт, прозаик, суруналыыс, сценарист, саха тылыттан нууччалыыга тылбаасчыт.

1950— Юрий Лазарев— РФ үтүөлээх учуутала, норуот үөрэҕин туйгуна.

1964— Николас Кейдж— Америка артыыһа, кинорежиссёра уонна продюсера, «Оскар» бириэмийэ лауреата.

1978— Александр Самсонов — Айыы Уола(12.10.1998 өлб.) — саха эстрадатын ырыаһыта, ырыа айааччыта, мелодиһа. Хаҥалас улууһугар сыл аайы кини аатынан оҕолорго уонна ыччакка аналлаах ырыа күрэҕэ буолар.

2013 с. «Айыы Уола» диэн ааттаах Айыы Уолун кылгас, чаҕылхай олоҕор, айымньыларыгар олоҕуран, Мария Находкина сценарийынан уус-уран киинэ уһуллубута.

1990— Анастасия Диодорова— харбааһыҥҥа дойдулар ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара, Арассыыйа уонна Европа хас да төгүллээх чемпиона, икки Аан дойду рекордун олохтообута.

Сорох матырыйаал ЯСИА саайтыттан туһанылынна.