Сэргээ

 Бу идэҕэ сүрэҕэ сирдээбитэ

Тина оҕо сааһа сэрии сылларыгар уонна сэрии аҕалбыт урусхалын кэнниттэн дойдуну чөлүгэр түһэрии кытаанах кэмнэригэр түбэспитэ. Аҕата Николай Егорович 1942 сыллаахха сэриигэ ыҥырыллан барбыта, 1943 сыллаахха сэрии толоонугар охтубутун туһунан дьоно ыар суругу  туппуттара.  Матрена Саввична биэс оҕотун кытары соҕотох хаалбыта. Тина кыратыттан ийэтигэр олус чугаһа. Бу уустук сыллар кинилэри күүскэ ситимнээбит буолан, ийэтэ ыарахан ыарыыттан ыалдьан суох буолуор диэри Тинатын тапталыгар дьоллоохтук олорон барбыта.

Тина билиигэ дьоҕурдааҕа кыратыттан биллибитэ. Кинилэргэ аймахтарын оҕолоро олорон үөрэнэллэрэ. Кырачаан кыысчаан аймах оҕолоро уруоктарын ааҕар кэмнэригэр аттыларыгар олорон билиини иҥэринэрэ. Биэс саастаах кыыһы эбэтэ ньилбэгэр олордон, Суорун Омоллоон “Чүөчээски”, “Чоочо баай” кэпсээннэрин аахтарара. Ол курдук, кини биэс сааһыгар буукубалары барытын үөрэтэн, Мөҥүрүөн оскуолатыгар ааҕар киһи киирбитэ. Үөрэҕин Майа оскуолатыгар салҕаабыта. Кини “5”, “4” сыаналарга эрэ үөрэнэрэ, оскуола уопсастыбаннай олоҕор көхтөөхтүк кыттара.

Тина оҕо сааһыттан аймахтара араас дьаҥҥа ылларан ыалдьалларын көрөн, төһө да аһыммытын иһин, тугунан да көмөлөһөр кыаҕа суоҕуттан хомойоро. Ол иһин буолуо, оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан быраас идэтин баһылаан дьону эмтиир сырдык үлэҕэ бэйэтин аныырга быһаарыммыта.

Майа орто оскуолатын ситиһиилээхтик бүтэрэн баран, Христина оройуоннааҕы комсомуол эрэкэмэндээсийэтинэн Томскай­дааҕы медицинскэй институкка туттарсан киирбитэ.

 Тина эмчиттэри үөрэтэр факультекка киирэн, Сэбиэскэй сойуус араас муннугуттан сылдьар оҕолору кытта бииргэ үөрэммитэ. Санатар буоллахха, Томскайдааҕы медицинскэй институт биир кырдьаҕас уонна дойдуга киэҥ билиини биэрэр медицинскэй үрдүкү үөрэх кыһатынан биллэрэ. Томскайдааҕы институттан улахан быраастар, наука үлэһиттэрэ үөрэнэн тахсаннар, киһи аймахха туһаны аҕалбыттара.

Үөрэнэр сылларыгар туйгун үөрэхтээх, уопсастыбаннай олоххо көхтөөх, киэҥ билиилээх, дьоҥҥо сылаас сыһыаннаах Тинаны бөлөх ыстаарастатынан талбыттара. Кыыс үөрэҕин олус сөбүлүүрэ, бу талан ылбыт идэтэ олоҕун суолдьут сулуһунан буоларын сүрэҕинэн таайара.

Медицинскэй институту 1963 сыллаахха ситиһиилээхтик бүтэрэн баран, кини төрөөбүт дойдутугар үлэлии кэлбитэ. Тина Николаевна үтүмэн туһалаах үлэтин суола Дьокуускайдааҕы медицинскэй училище устудьуоннарыгар фармакологияны үөрэтииттэн саҕаламмыта. Үлэтин бастакы күнүттэн үөрэтии саҥа  ньымаларын киллэрбитэ. Мэдисиинэ сиэстэрэтин идэтин статуһун үрдэтэргэ үлэлэспитэ. Кини көҕүлээһининэн, сиэстэрэлэр формаларыгар маҥан халаат киирбитэ. Преподавателлиир кэмигэр үөрэтии методикатыгар улахан болҕомто ууруллубута, үөрэх бырагыраамалара, дидактическай матырыйааллар оҥоһуллубуттара. 1973 сыллаахха фельдшерскэй отделение сэбиэдиссэйинэн олорон, кини лиэксийэ уонна сэминээр  методикатын киллэрбитэ, ол үөрэх хаачыстыбатын үрдэппитэ. Иитэр үлэҕэ эмиэ күүстээх үлэ барара. Араас тиэмэҕэ биэчэрдэр ыытыллаллара, кэлин “Донор күнэ”, “Устудьуон күнэ”, уо.да.а. сылын аайы ыытыллар үтүө бырааһынньыктар баар буолбуттара.

Ыспыраапка

Тина Николаевна наҕараадалара: САССР үтүөлээх бырааһа, РФ үтүөлээх учуутала, “Бочуот уордьанын” кавалера, кулгаах ыарыыларын эмтиири үөрэтэр үрдүк категориялаах преподаватель, СӨ доруобуйа харыстабылын салаатын үрдүк категориялаах салайааччы бырааһа, ССРС орто үөрэҕин кыһаларын туйгуна, СӨ доруобуйатын харыстабылын туйгуна, СӨ учууталларын учууталлара уонна өрөспүүбүлүкэ үгүс салайар уорганнарыттан элбэх наҕараадалаах.

Үөһээ диэки эрэллээхтик

Тина Николаевна 1978-1983 сс. медицинскэй училищеҕэ дириэктэринэн үлэлиир кэмигэр кыһа материальнай-техническэй базатын бөҕөргөппүтэ. Училище дьиэтигэр капитальнай өрөмүөн ыытыллыбыта, саҥа үөрэх тэриллэрэ атыылаһыллыбыта, санитарнай-фельдшерскэй, тиис бырааһын отделениелара аһыллыбыттара, преподавателлэр квалификацияларын үрдэтии күүскэ ыытыллыбыта. Ол курдук, медицинскэй училище орто үөрэх кыһаларыгар  биир саамай үрдүк таһымнаах тэрилтэнэн буолбута.

Тина Николаевна салайар дьоҕурун уонна киэҥ билиитин сыаналаабыттара, кини 1983-1991 сс. Дьокуускайдааҕы клиническай балыыһа ЛОР салаатыгар сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. Бу сылларга кини аҥардас салайар үлэнэн эрэ муҥурдаммакка, дьону эмиэ эмтиирэ. Үгүстүк улуустарга көһө сылдьар эмтиир бөлөҕү кытта тахсыһара. Уопуттаах быраас быһыытынан ыалдьыбыт дьону эмтээһиҥҥэ саҥа көдьүүстээх ньымалары киллэрбитэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ аан бастаан саҥа технологиянан дьүлэй буолбут дьону эмтиир, протез оҥорор уонна киин куораттарга эппэрээсийэҕэ ыытар сурдологическай сулууспа тэриллибитэ. Ол курдук, биэс сыл иһигэр 45 киһи Москва, Санкт-Петербург уонна Иркутскай куораттарга кулгаахтарыгар эппэрээсийэ ааспыттара. Онон кини Саха өрөспүүбүлүкэтигэр сурдологическай сулууспа атаҕар турарыгар улахан кылаатын киллэрбитэ.

 1991 сыллаахха дойдуга уустук сыллар сатыылаабыт кэмнэригэр, Тина Николаевна Дьокуускайдааҕы медицинскэй училище дириэктэринэн төттөрү анаммыта. Уустук этэ, үөрэх кыһата ситэри үбүлэммэтэ, хамнас пуондатыгар кэмигэр үп түспэтэ, инфляция үрдүү турара, дьон санаата саппаҕырбыт кэмэ этэ. Оччолорго элбэх киһи Тина Николаевнаҕа кэлэн көмө көрдөһөрө, ол тухары барыларыгар көмөлөһө сатыыра. Билигин киниэхэ махтанар дьон үгүс. Бу сылларга кини туох баар күүһүн-уоҕун, билиитин ууран туран училище сайдарыгар үлэлээбитэ, кыһа сайдыытын бырагырааматын оҥорбута. Бу бырагыраама олоххо киирбитин түмүгэр училище үөрэтэр хайысхата байбыта, саҥа ньымалар киирбиттэрэ. Орто сүһүөх эмп үлэһиттэрин квалификацияларын үрдэтэр киин үлэтэ сайдыбыта. Компьютернай кылаастар, лабораториялар, национальнай мэдисиинэ кэбиниэттэрэ баар буолбуттара. 

1993 сыллаахха СӨ Бэрэсидьиэнин ыйааҕынан училище Дьокуускайдааҕы медицинскэй колледж буолбута, онтон 1995 сыллаахха Дьокуускайдааҕы базовай медицинскэй колледжка уларытыллыбыта. 1997 сылтан колледж иһинэн үөрэх судаарыстыбаннай стандарта олоххо киирбитэ.  Преподавателлэр квалификацияларын үрдэтэр систиэмэ олохтоммута, сылын аайы 23-25 үөрэтээччи квалификацияларын үрдэтэллэрэ. Кинилэр “Сыл учуутала” куонкурустарга инники миэстэлэри ылаллара, 1993 с. Рязань куоракка 3 миэстэҕэ, 1998 с. Новгородка, 2004 с. Омскайга бириистээх миэстэҕэ тиксибиттэрэ.

 Ситиһиилэр, кыайыылар…

Тина Николаевна үлэлиир сылларыгар устудьуоннар олорор усулуобуйаларын тупсарыыга улахан болҕомтотун уурара. Үрдүк таһымнаахтык салайбытын түмүгэр Дьокуускайдааҕы базовай медицинскэй колледж РФ бастыҥ үөрэҕин тэрилтэтинэн буолбута.

1990-с уонна 2000 сс. саҕаланыылара колледж сайдарыгар харгыстаах, уустуктардаах кэмнэр этилэрэ. Ол эрээри, Тина Николаевна сөптөөх салайыытынан бу кэмнэри этэҥҥэ ааспыттара, ону таһынан колледж сайдыы суолугар бигэтик үктэммитэ. 2002-2005 сс. колледж материальнай-техническэй базатын тупсарар аналлаах улахан өрөмүөн үлэлэрэ ыытыллыбыттара. 

Бу сылларга колледжка элбэх саҥа отделение аһыллыбыта.  «Медико-профилактическое дело», «Санитарный фельдшер», «Лечебное дело» идэлэргэ үөрэтии күүһүрбүтэ. Уйулҕа сулууспата аһыллыбыта, “Сестринское дело” квалификациянан «Медицинская сестра по массажу» кэбиниэтэ баар буолбута. 2006 с. «Фармация» идэтин салаата аһыллыбыта. «Медико-социальная реабилитация», «Медицина катастроф», «Основы семейной медицины», «История государства России», «Экологические аспекты Якутии» диэн  үөрэх саҥа предметтэрэ киирбиттэрэ.

Тина Николаевна үөрэх кыһатын бырагырааматын уонна методическэй матырыйаалын ымпыгар-чымпыгар диэри ситэрбитэ, сайыннарбыта.  Кулгаах ыарыыларын эмтээһинин быраактыкаҕа көрдөрөр сыалтан видео-киинэ матырыйаалларын бэлэмнээбиттэрэ.  Устудьуоннар үөрэтэр предметтэрин 100 % билэллэрин уонна үөрэх хаачыстыбатын көрдөрүүтэ 70-80 % буоларын ситиспитэ.

Тина Николаевна 2000 с. педагогическай наука кандидата буолбута. Кини научнай үлэтин түмүгүнэн Москваҕа монография тахсыбыта, 20-тэн тахса бэчээттэммит үлэлээх.

Үрдүк таһымнаах салайааччы, киэҥ билиилээх быраас Тина Николаевна Лебедева Дьокуускайдааҕы медицинскэй колледжка 1963 сылтан 2012 сылга диэри үлэлээбитэ. Кылгас кэмҥэ атын үлэҕэ бара сылдьыбытын аахсыбатахха, ис сүрэҕин ууран туран, үйэ аҥарын устата колледжка  үлэлээтэ. Кинини аныгылыы өйдөөх, саҥа сүүрээни киллэрбит дириэктэр диэн дорҕоонноохтук этиэхпитин сөп. Кини үлэһиттэригэр истиҥ сыһыаннааҕа, хаһан даҕаны куолаһын сонотон, дьону хомоппута биллибэт. Ол туһунан өр сылларга бииргэ үлэлээбит кэллиэгэлэрэ ахталлар. Муударай салайааччы колледж ветеран үлэһиттэрин хаһан да умнубата, кинилэргэ кыһаллара. “Уруккута суох бүгүҥҥүбүт суох, бүгүҥҥүтэ суох кэскилбит суох”, — диэн кини мэлдьи этэрэ.

Тина Николаевна биэнсийэҕэ да тахсан баран кэлэктииби уонна устудьуоннары кытта сибээһин быспатаҕа. Кини колледжка олоҕун 55 сылын анаабыта. Түмүккэ кини үөрэппит устудьуоннарын ахтыытын аҕалабыт.

“Биһиги Тина Николаевна үөрэтэр предметин олус сөбүлүүрбүт, ону таһынан учууталбытын өссө күүскэ таптыырбыт. Эдэр, олус кэрэ, уоттаах харахтаах учууталбыт билиини олус тоҕоостоохтук тиэрдэрэ. Барыбытын ааппытынан билэрэ, оннооҕор выпускниктар көрсүһүүлэригэр барыбытын сылаас хараҕынан имэрийэн ааппытынан ааттаан кэпсэппитэ олус да үчүгэй этэ!”.

Кини кэмигэр үөрэммит устудьуоннар билигин кини аатын киэн тутта ааттыыллар: “Биһиги колледж саамай үчүгэй кэмигэр, Тина Николаевна үөрэппит уонна салайбыт кэмигэр үөрэммиппит!”, — дииллэр.

Ол курдук, Тина Николаевна Лебедева олоҕун, күүһүн, дьоҕурун, билиитин Саха өрөспүүбүлүкэтигэр орто сүһүөх медицинскэй үлэһити иитэн таһаарыыга анаабыта.   Кини идэтинэн эмчит, ис дууhатынан норуот учуутала буолан, орто үөрэх кыhата сайдарыгар олус таhаарыылаахтык үлэлээбитэ. Үлэлээбит-хамсаабыт сылларын түмүктэрэ көрдөрөллөрүнэн, кини аата колледжка иҥэриллэрэ буоллар, өрөспүүбүлүкэ доруобуйатын харыстабылын тэрилтэлэрин үлэhиттэрэ улаханнык дуоhуйуо, астыныа  этилэр.