Уопсастыба

Ынахтар – үс сиринэн 

Хаһаайыстыба 335 ыанар ынаҕа үс сайылыгынан турар. Уу Көхсүн сайылыгар Раиса Борисова, Елена Бочкарева уонна Анна Калининская ыанньыксыттыыллар, Евдокия Трофимова учуотчуттуур.  Семен Новоприезжай бостууктуур.  

Куоһаҕас сайылыгар Лариса Лукина, Саргылаана Осипова, Дария Эргичиминэ  ыанньыксыттыыллар, Александр Афанасьев солбукка сылдьар. Валентина Трофимова учуотчуттуур.  Артур Слепцов бостууктуур. 

Ыанньык ахсаана элбээн иһэринэн уонна мэччирэҥ ноҕуруускатын чэпчэтээри, хаһаайыстыба үс сыллааҕыта Мондурахха үһүс сайылыгын туттубута. Онуоха тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин сайылыктааһыҥҥа бырагыраамата тирэх буолбута. Манна Ольга Ефимова, Руслан Николаев, Павел Максиков ыанньыксыттыыллар. Валентин Яковлев бостууктуур.

            Үүт – турбанан

Мондурах сайылыгар быйыл бэс ыйын 27-28 күннэригэр массыынанан ыаһын оператордарын өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиитэ ыытыллыбыта. Өлүөхүмэттэн саҕалаан Дааҥыга тиийэ уон улуустан 16 хамаанда, 48 ыанньыксыт күөн көрсүбүттэрэ. Чулуу ыанньыксыттар, Үлэ Дьоруойа Владимир Михайлов уонна үһүс истиэпэннээх «Үлэ Албан аата» уордьаннаах  Павел Шарин кэлэн ыалдьыттаабыттара. Абсолютнай чөмпүйүөнүнэн «Кириэстээх» кэпэрэтиип ыанньыксыта Елизавета Никифорова буолбута, хамаанданан күрэхтэһиигэ «Бөртө» ыанньыксыттар бастакы миэстэни ылан, Хаҥалас улууһун дьаһалтата туруорбут «Синтай» тыраахтарынан наҕараадаламмыттара. Ол тыраахтары ыанньыксыттар ууран тураллар, кыһын комплекска туттуохпут дэһэллэр.  

Күрэхтэһиигэ кэлбит араас улуус ыанньыксыттара «Бөртө» салалтата  үлэлиир-олорор усулуобуйаны тупсарыыга таһаарыылаахтык үлэлиирин хайҕаабыттара, сайылыктар толору хааччыллыылаахтарын, үлэһиттэр саҥа дьиэлэргэ олороллорун сөхпүттэрэ. Хаһаайыстыба былырыын сайылыктарга үһүөннэригэр саҥа үүт ситимин таҥан туруорбута. Онон үүт ынах синньиттэн быһа сойутарга түһэриллэр буолан, ыанньыксыттар үлэлэрэ биллэрдик чэпчээн, ынахтарын ахсаана эбиллэн биэрбит (биир ыанньыксыт  45-50 ынаҕы ыыр), ол тэҥинэн хамнас да үрдээбит.

Күҥҥэ 3 туонна

«Бөртө» үүтү ыаһыҥҥа өрөспүүбүлүкэҕэ урукку сыллартан инники күөҥҥэ сылдьар. Быйыл да бу көрдөрүү түһэриллибэтэх. «Мэччирэҥ баар, үөн-көйүүр төрүт түспэтэ, дьэ, үчүгэй сайын буолла», - диэн ыанньыксыттар үөрүүлэрэ улахан. Сыл устатыгар 1200 туонна үүтү туттарар былааннарын 80 % толорбуттар. 

Билигин үс сайылыгынан холбоон, күҥҥэ үс туонна үүт ыанар. Ону Уу Көхсүгэр баар сыахха Анастасия Анастатова кэргэнэ Леонидтыын астыыллар. Оттон Улахан Ааҥҥа баар кэмбинээккэ Анна Иванова бөһүөлэк ыалларын үүтүн тутан астыыр. Ол барыта күннэтэ Покровскайга уонна Дьокуускайга атыыга бара турар. 

Ынах барыта сиэмэлэннэ

Сүрүн дохуот үүттэн киирэр буолан, зоотехниктар ынах ыанар кэмин уһатарга, үүтү сылы эргиччи ыларга дьулуһаллар. Инньэ гынан, ынахтары алтынньы-сэтинньи ыйтан саҕалаан, от ыйа саҕаланыар диэри төрөтөллөр.  

Өр сыллартан таһаарыылаахтык үлэлиир уопуттаах техник-осеменатордар Надежда уонна Светлана Васильевалар сайылыкка үрдүттэн олорон үлэлииллэр. Ынахтар көҕүйэллэрин көрө сылдьаннар, кэмин куоттарбакка сиэмэлээн иһэллэр. Титиик ахсын анал муннуктаахтар, ханнык ыанньыксыт ханнык ынаҕа хаһан сиэмэлэммитин бэлиэтиир тэтэрээттээхтэр.

– Ынахтарбыт бары сиэмэлэнэн бүппүттэрэ, онон бу нэдиэлэҕэ ректальнай көрүүнү ыыта сылдьабыт. Билиҥҥитэ кытарах суох курдук, – диир  биригэдьиир Ульяна Семенова.   

                              340 киилэлээх ньирэй! 

Мэччирэҥ үчүгэй, көрүү-истии да оннук буолан, ньирэйдэр туруктара үчүгэй. Кыра, ол эбэтэр хойут төрөөбүт төрөөбүт ньирэйдэри күҥҥэ үстэ, улахаттары иккитэ аһатар, үүт иһэрдэр  уонна хааһы сиэтэр эбиттэр.

– Ый ахсын ньирэйдэри ыйааһынныыбыт, ааспыт атырдьах ыйын түмүгүнэн, сууккатааҕы эбиллии ортотунан биир киилэттэн таҕыста! – диэн биригэдьиир киэн тутта кэпсиир.

Уу Көхсүгэр Анисия Григорьева эрдэтээҥҥи төрүөх 99 ньирэйи көрөн сайылаабыт. Кини хас биирдии ньирэйэ 35 киилэнэн эбиллэн, орто ыйааһыннара 128 киилэҕэ тэҥнэспит, ол иһигэр, саамай улахаттара 340, 280 киилэни үктээбиттэр. Инньэ гынан, 99 ньирэй ыйдааҕы эбиллиитэ холбоон 3,4 туоннаҕа  тэҥнэспит! Хамнас ньирэй ахсаанынан уонна ыйдааҕы эбиллиинэн ааҕыллар буолан, Анисия 80 тыһыынча солкуобайы ыларга суоттанар эбит. Куоһаҕас сайылыгар 81 ньирэйи көрөр-истэр Ульяна Архипова хас биирдии ньирэйэ ый устатыгар 28 киилэнэн эбиллибит.

Саамай хойукку төрүөх 30 ньирэйи эдэркээн Мичийээнэ Васильева көрөн сайылаабыт. Кыыс хас биирдии ньирэйин сууккатааҕы эбиллиитэ лоп-курдук биир киилэ буолбут. Мичийээнэ бу ыйтан Елизавета Елисеева илдьэ сылдьыбыт ньирэйдэрин тутан, барыта 87 нирэйи көрөн эрэр.