Арктика

Ханнык баҕарар кэмҥэ кэскил эдэр, үүнэр көлүөнэ дьоҥҥо туһуланар. Аартыка ыччаттара сөптөөх идэни талан, үлэлэнэн, төрөөбүт дойдуларын сайдыытыгар төһүү күүс буолаллар. Онтон ханнык баҕарар идэ чиҥ үөрэхтэн, оскуола эрдэхтэн хатарыллан тахсар, ситэр-хотор. Ол курдук, Абый улууһун Белай Горатааҕы гимназиятын дириэктэрэ Владислав Окороковы кытары Аартыка эргимтэтигэр үөрэхтээһин, билии туһунан сэһэргэстибит.

Биһиги гимназиябыт 1996 сыллаахха тэриллибитэ. Бу Саха Сирин хотугулуу-илин өттүгэр бастакынан тэриллибит гимназия буолар. 2003 сыллаахха гимназиябытыгар өрөспүүбүлүкэ Бэрэсидьиэнин уурааҕынан Абый улууһуттан төрүттээх, ССРС Ленинскэй бириэмийэтин лауреата, физико-математическай наука доктора, ССРС наукатын Академиятын үтүөлээх бэтэрээнэ Никодим Николаевич Ефимов аатын иҥэрбиттэрэ.

Үйэ чиэппэриттэн ордук кэмҥэ гимназиябыт Абый улууһугар холобур буолар педагогическай уопуту тарҕатааһыҥҥа тирэх киин буолар.  Дойдубутугар, өрөспүүбүлүкэбитигэр ыытыллар федеральнай, эрэгийиэннээҕи «Точка роста», «Аартыка учуутала», «Цифровая образовательная среда» бырайыактарга кыттабыт.

2016 сыллаахха наукалар Кыра Академияларын эрэгийиэннээҕи салаатын быһыытынан үлэлиибит. Талааннаах, дьоҕурдаах оҕолору билиигэ угуйар инниттэн биһиги гимназиябыт базатыгар сылын аайы «Инникигэ хардыы» («Шаг в будущее») НПК муниципальнай түһүмэҕэ ыытыллар. Гимназиябыт тэриллиэҕиттэн барыта 428 оскуоланы бүтэрээччи баар, ол иһигэр 47 кыһыл көмүс, 32 үрүҥ көмүс мэтээллээхтэр.

Оҕолор үөрэҕинэн эрэ муҥурдамматтар, хас биирдии гимназист тус сайдыытын траекториятын талар. Ол эбэтэр, «Круговая образовательная модель» үлэтин туруорунар. Бастакы эргимтэ — олоххо туһалаах үөрүйэххэ уһуйуллуу (хамаанданан үлэ, коммуникация, креативность), иккис эргимтэ – билии, үөрэх (7 тустаах биридимиэтинэн үлэ ыытыллар), үһүс эргимтэҕэ - оҕо интэриэһэ, иллэҥ кэмигэр дьарыга (куруһуоктар, секциялар, лабораториялар).

Научнай-үөрэхтээһин киинин история кабинетыгар оҕолор «История, археология, палеонтология» хайысхалары чинчийэллэр. 2016 сыллаахха археология уонна палеонтология түмэлэ аһыллыбыта. Түмэл икки отделтан турар: археологическай уонна палеонтологическай. Билиҥҥи туругунан, түмэлгэ 250 экспонат баар. Сэлии төбөтүн уҥуоҕа, былыргы сыалыһар балык баһа, хаспах хахайа, сылгылар, сиэгэн, бизон, носорог уҥуохтара сыаннай экспонаттарбытынан буолаллар. Төрөппүттэрбит, аҕаларбыт биһиэхэ төһүү күүс буолаллар. Уолаттарын сайыҥҥы научнай-чинчийэр экспедицияларга илдьэ сылдьан, биһиги түмэлбит пуондатын сэдэх археологическай экспонаттарынан байыталлар. Оҕолор «археология, палеонтология» курдук наука салаатын интэриэһиргииллэр, научнай бырайыактары суруйаллар. Хомойуох иһин, кэнники сылларга ковид ыарыыта тарҕанан, үбүлээһин суох буолан, маннык экспедициялар ыытыллыбатахтара ыраатта. Ол эрэн үп-харчы суох диэн олорбокко, гимназиябыт иһигэр социальнай-методическай бырайыактааһын сүбэтин тэрийдибит. Бу тэриллиигэ көҕүлүүр, креативнай учууталларбытын хомуйан, араас федеральнай грант  куонкурустарыгар кыттар былааннаахпыт.  Бэйэбитин ыраах буолан, интэриниэт ситимэ бытаан диэнтэн иҥнибэккэ эрэ, үөрэх систиэмэтигэр буола турар уларыйыыларга өрүү көхтөөхпүт.

Бу соторутааҕыта ыытыллыбыт саха тылын, литературатын уонна култууратын учууталларын өрөспүүбүлүкэтээҕи II сийиэһэ буолбута кэмигэр олус наадалаах тэрээһин диэн биһирии көрүстүм. Төрүт ыччат бэйэтин төрөөбүт ийэ тылын билэ, саҥара, толкуйдуу улаатарын инниттэн, учууталлар оҕоҕо интэриэс үөскэтиэхтээхпит. Биллэн турар, биһиги интэриниэти да, гаджеттары да туһаналларын бобор кыахпыт суох. Буолан ааспыт сийиэс сыыппараҕа болҕомтону оҥорбута үөрдэр. Аныгы үйэ сыыппара сайдыытын кытта быһа ситимнээх. Оҕолору төрөөбүт тылга уһуйууга аныгы үйэ методикатын туттуохтаахпыт. Элбэх сахалыы видеоконтент баар буолуохтаах, - диэн Владислав Окороков санаатын үллэстэр.