Бэлиитикэ

“Саха Өрөспүүбүлүкэтин туризмын кыһалҕалара уонна кэскилэ” диэн ааттаах “төгүрүк остуолу” Ил Түмэн урбааҥҥа, туризмҥа уонна инфраструктуура сайдыытыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Игорь Григорьев тэрийдэ. Видео-кэмпириэнсийэ көрүҥүнэн ыытыллыбыт тэрээһиҥҥэ норуот дьокутааттара, урбаан министиэристибэтин уонна тэрилтэлэрин салайааччылара, уопсастыбанньыктар уонна урбаанныттар кытыннылар. 

Мунньах саҕаланыытыгар Игорь Григорьев СӨ Ил Дархана А.С.Николаев былырыын Ил Түмэҥҥэ оҥорбут Анал этиитигэр өрөспүүбүлүкэтээҕи туризм бэйэтин сайдыытынан Арассыыйаҕа биир сүрүн түһүлгэнэн буолуохтааҕын ыйбыта диэн бэлиэтээтэ. Аны, муус устар 23 күнүгэр, РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Федеральнай Мунньах иннигэр РФ Бырабыыталыстыбатыгар дьоҕус уонна орто урбаан сайдыытын саҥа стратегиятын оҥороллоругар сорудахтаабытын туһунан иһитиннэрбитэ. Ити стратегия иһигэр көстүүнэй уонна туристыыр эбийиэктэри тутууга, саҥардан оҥорууга чэпчэтиилээх кирэдьииттээһин бырагыраамата көрүллүөхтээх. Онуоха судаарыстыба саҥа өйөбүлэ 15 сылга диэри болдьохтоох уонна 3 %-тан 5 %-ҥа диэри ыстаапкалаах буолара былааннанар. 

Сүрүн харгыстар 

СӨ урбааҥҥа миниистирин солбуйааччы Максим Карбушев сүрүн иһитиннэриилэри оҥордо. Кини эрэгийиэннээҕи туризм кыһалҕаларын туоратыыга туох үлэх-хамнас барарын сырдатта.

Миниистир солбуйааччыта Саха сирин туризма кыаҕын ситэри туһамматын бэлиэтээтэ. 2019 сылга өрөспүүбүлүкэҕэ 200 тыһ. турист ыалдьыттаабыт. Бу көрдөрүүнү 2025 сылга 215 тыһ. тиэрдэр соруктаахтар. Былырыын, хамсык кэмигэр, туризм салаата олоччу отуойкаҕа олорботох. Уопсайа 150 тыһ. киһи кэлэн сынньанан, күүлэйдээн барбыт.

Максим Карбушев өрөспүүбүлүкэҕэ диэри айан-сырыы сыанатын ыарахана, инфраструктуура сайдыыта суоҕа, судаарыстыба өттүттэн күүстээх өйөбүл тиийбэтэ уонна “күлүк биисинэс” өрөспүүбүлүкэ туризмын сайдыытыгар туорайдаһалларын ыйда.  

Туризмҥа тугунан көмөлөһөллөрүй? 

Күн бүгүн өрөспүүбүлүкэҕэ дьоҕус уонна урбаан тэрилтэлэрэ “Мин биисинэһим” (ГАУ РС (Я)“Центр “Мой бизнес”) киин көмөтүнэн судаарыстыбаннай өҥөлөрү ылыахтарын сөп. Бу элбэх өҥөлөөх киин үбүнэн-харчынан, чэпчэтиилээх арыанданан, үөрэҕинэн, сүбэнэн көмөлөһөр кыахтаах.

“Туризм уонна олохтоох маркетинг сайдыытын аҕыаныстыбата” (ГАУ РС (Я) “Агентство развития туризма и территориального маркетинга”) өрөспүүбүлүкэтээҕи туризм өҥөлөрүн Арассыыйа уонна аан дойду ырыынактарыгар сырдатар, көрдөрөр, иһитиннэрэр соруктаах.

“МСП Банк” АУо урбаанньыттары сүбэлиир киинэ сөмөлүөтүнэн, тимир суолунан, уу тырааныспарынан сырыыга туристическай эпэрээтэрдэри кытта дуогабар түһэрсэн, билиэккэ кирэдьиит биэриэн сөп. Маннык кирэдьиит суумата 50 тыһ. солк. саҕалаан 50 сөл. солк. тиийэ халбаҥныыр. Сыллааҕы ыстаапката 7 %-ҥа тэҥнэһэр.

Маны таһынан, федеральнай таһымҥа туризмынан дьарыктанар урбаанньыттары өйүүр саҥа миэрэ үлэлээтэ. Манан саҥа өҥөлөрү уонна туристыыр хайысхалары сайыннарар тэрилтэлэргэ субсидия көрүллэр. Бу субсидия грант быһыытынан туристыыр оборудованиены атыылаһарга, саҥа маршруттары оҥорорго, туризм сайдыытыгар көмөлөһөр социальнай бырайыактары олоххо киллэрэргэ бэриллэр. Суумата 3 мөл. солк. тиийиэн сөп. Ол гынан баран, грант усулуобуйатынан урбаанньыт 30 % бэйэтин үбүнэн кыттыһыахтаах.

Максим Карбушев быйылгы сылга РФ Бырабыыталыстыбатын 158 №-дээх уурааҕынан, көстүүнэй эйгэтигэр үлэлиир тэрилтэлэр классификацияларын оҥорорго өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн үп-харчы көрөллүбүт. Ол эбэтэр көстүүнэйдэр классификация ааһалларыгар судаарыстыба көмөлөһүөҕэ. Саҥа федеральнай сокуонунан, эһиилгиттэн анал классификациялаах эрэ көстүүнэйдэр үлэлэрэ көҥүллэниэхтээх. Былырыын атырдьах ыйыттан сэтинньигэ диэри өрөспүүбүлүкэ иһигэр 22 көстүүнэй анал классификация ылбыт.

Маны таһынан, миниистир солбуйааччыта 2021 сылга суол кытыытынааҕы өҥөлөрү сайыннарар урбаанньыттар ороскуоттарын 50 %-ҥа тиийэ сабыналларыгар өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 10744,33 тыһ. солк. көрүллүбүтүн эттэ.

Ханнык туризм кэскиллээҕий?

Максим Карбушев иһитиннэриитин сүнньүнэн элбэх ыйытыы киирдэ. Саха сирин ыалдьытымсахтарын түмсүүтүн бэрэссэдээтэлэ Татьяна Тымырова өрөспүүбүлүкэҕэ түөлбэ (кластернай) туризм сайдыытыгар туох үлэ барарын ыйытта. Маныаха Максим Карбушев улуустарга түөлбэ туризм көхтөөхтүк сайдарын эттэ. Кини 2020 сыллаахха ылыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи туризм сайдыытын тосхолугар түөлбэ туризмын сайыннарыыга сүрүн болҕомто ууруллубутун эттэ. Холобур, күн бүгүн Өймөкөөҥҥө, Аммаҕа, Хаҥаласка уонна Бүлүү улуустарыгар түөлбэ туризмы сайыннарыыга күүскэ ылсар баҕалаахтар. 

Вице-спикер Антонина Григорьева өрөспүүбүлүкэҕэ туризм ханнык көрүҥнэрэ ордук сайдыылаахтарын ыйытыласта. Урбаан миниистирин солбуйааччы Саха сиригэр этнографическай, бырамыысыланнай, экологическай, дьыалабыай уонна агро-туризм кэскиллээхтэрин ыйда. Кини билигин СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин кытта өрөспүүбүлүкэ тыатын сирин олоҕун кытта билиһиннэрэр туристыыр хайысхалары сайыннарыыга үлэ саҕаламмытын бэлиэтээтэ. 

Норуот дьокутаата Аркадий Семенов туризм эйгэтигэр “күлүк биисинэс” күүскэ сайдыбытын эттэ. Кини сокуоннайа суох урбааны утары туох үлэ барарын токкоолосто. Хомойуох иһин, СӨ Урбааҥҥа министиэристибэтэ “күлүк биисинэһи” хонтуруоллуур уонна эппиэккэ тардар бырааба суоҕа этилиннэ. Бу эйгэни Ростуризм эрэ хонтуруоллуур. Онон Максим Карбушев боломуочуйаны эрэгийиэннэргэ биэрэр көннөрүүлэри федеральнай сокуоҥҥа киллэриэххэ диэн этии оҥордо.  

Норуот дьокутаата Павел Ксенофонтов өрөспүүбүлүкэҕэ аан дойду таһымнаах туризм исписэлиистэрин бэлэмнээбэттэрин эттэ. Онон кини омук дьонун кытта үлэлиир кыахтаах каадырдары бэлэмнээһиҥҥэ тустаах үлэ барыахтаах диэн бэлиэтээтэ. Ону сэргэ Павел Валерьевич бырамыысыланнай туризм сайдыытыгар күүстээх болҕомто ууруллуон наада диэн ыйда. Маныаха Максим Карбушев бырамыысыланнай туризм сайдыыта стратегическай суолталааҕын эттэ. Кини күн бүгүн 9 хампаанньа бу бырайыагынан дьарыктанарын кэпсээтэ. Оттон сөптөөх каадыр боппуруоһунан туристыыр өҥөлөрү уонна компетенциялары сыаналыыр киин дьарыктанарын туһунан хоруйдаата.

Норуот дьокутаата Мичил Николаев өрөспүүбүлүкэ туристическай өҥөлөрүн киэҥ араҥаҕа таһаарыыга интэриниэт түһүлгэлэргэ туох үлэ барарын ыйытта. Маныаха министиэристибэ араас ханаалларынан инвестордары көрдүүрүн иһитиннэрдилэр. Ол эрээри, күн бүгүн өрөспүүбүлүкэҕэ туризмынан дьарыктаныан баҕалаах биир да омук инвестора көстүбэтэх.

Мунньах түмүктэрэ 

Мунньах сүнньүнэн кэккэ быһаарыылар ылынылыннылар. Сүрүннээн, Саха сирин туризмын сайдыытын көҕүлүүр саҥа судаарыстыбаннай мэхэньииһимнэр оҥоһуллуохтаахтара, ситэриилээх былаас уорганнара биисинэһи кытта бииргэ үлэлэрин өссө күүһүрдүөхтээхтэрэ бэлиэтэннэ. Маны сэргэ, СӨ Бырабыыталыстыбата уонна Ил Түмэн туристыыр салааны сайыннарыыга инвестицияҕа сыһыаннаах саҥа сокуоннары оҥоруохтаахтара этилиннэ. Ону таһынан, сөптөөх эдэр каадырдары бэлэмнээһиҥҥэ, нолуок чэпчэтиилэрин олохтуурга, олохтоох бэйэни салайыныы уорганнарын үлэҕэ кыттыһыннарарга тустаах этиилэр киирдилэр.

“Төгүрүк остуолу” тэрийээччи Игорь Григорьев бары этиилэри эрэкэмэндээссийэҕэ киллэрэн, СӨ Бырабыыталыстыбатыгар уонна СӨ Урбааҥҥа, атыыга-эргиэҥҥэ уонна туризмҥа министиэристибэтигэр тиэрдиэхпит диэн иһитиннэрдэ.