Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -16 oC

Олохтоох аһы-үөлү дэлэтии биир тирэҕинэн сүөһү-сылгы боруодатын тупсарыы, племенной үлэ, ынаҕы искусственнай көрүҥүнэн буоһатыы, ол эбэтэр искусственнай сиэмэлээһин буолар.

Олохтоох аһы-үөлү дэлэтии биир тирэҕинэн сүөһү-сылгы боруодатын тупсарыы, племенной үлэ, ынаҕы искусственнай көрүҥүнэн буоһатыы, ол эбэтэр искусственнай сиэмэлээһин буолар.

Суолталаах тэрээһин

Искусственнай сиэмэлээһин үлэтин тэрийиигэ эппиэттээх «Сахаагроплем» судаарыстыба бүддьүөтүн тэрилтэтин кытары дуогабар быһыытынан өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн барыта 228 техник-осеменатор үлэлиир. Кинилэр сыллата ортотунан 34 тыһыынча ынаҕы искусственнай көрүҥүнэн буоһаталлар.

Техник-осеменатордарга улахан болҕомто ууруллар, кинилэргэ идэни үрдэтии, уопуту атастаһыы утумнаахтык ыытыллар. Ол биир дьаһала, сүүрбэ биирис төгүлүн ыытыллар техник-осеменатордар өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиилэрэ, бэс ыйын 14 күнүгэр Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин Сүөһүнү иитиигэ, племенной үлэҕэ уонна кэпэрээссийэҕэ итиэннэ хаһаайыннааһын дьоҕус киэптэригэр департаменын итиэннэ «Сахаагроплем» судаарыстыба бүддьүөтүн тэрилтэтин тэрийиилэринэн, буолан ааста.

Осемен_--_конкурс_1.jpg

– Бу күрэхтэһии ынах сүөһүнү ууһатыы бастыҥ уопутун тарҕатар, искусственнай сиэмэлээһин аныгы ньымаларын олоххо киллэрэр, техник-осеменатордар билиилэрин-көрүүлэрин, сатабылларын байытар итиэннэ биллэн турар, эдэр дьон үлэлииллэрин көҕүлүүр сыаллаах тэриллэр, – диир Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин Сүөһүнү иитиигэ, племенной үлэҕэ уонна кэпэрээссийэҕэ, хаһаайыннааһын дьоҕус киэптэригэр департаменын салайааччытын солбуйааччы, биология наукатын хандьыдаата Галина Осипова. – Үгэс курдук, иккилии сыл буола-буола ыытыллар. Быйылгы күрэхтэһии  Дьокуускай куорат таһыгар, «Сахаагроплем» судаарыстыба бүддьүөтүн тэрилтэтин базатыгар уонна «Туймаада экопиэрмэ» хааччахтаммыт эппиэтинэстээх хаһаайыстыба Зерновой диэн сайылыгар ыытылынна. Биирдиилээн бастыыр иһин күрэхтэһии буолан, уопуттаахтары уонна ааспыт сыллар кыайыылаахтарын төрүт киллэрбэтибит, эдэрдэри сүүмэрдээн кытыннардыбыт. Барыта сэттэ улуустан, Амматтан, Бүлүүттэн, Үөһээ Бүлүүттэн, Намтан, Мэҥэ Хаҥаластан, Чурапчыттан, Хаҥаластан уонна Дьокуускай куораттан 11 техник-осеменатор кэлэн күрэхтэстилэр. Жюрига биһиги департамеммыт, «Сахаагроплем» тэрилтэ, Тыа хаһаайыстыбатын научнай-чинчийэр институтун исписэлиистэрэ итиэннэ ааспыт өттүгэр Бүтүн Арассыыйатааҕы күрэхтэһиигэ ситиһиилээхтик кыттыбыт уопуттаах техник-осеменатор Надежда Шелковникова үлэлээтилэр.

бу.jpg

Сытыы тургутуулар

Күрэхтэһии үс түһүмэҕинэн ыытылынна. Бастакы түһүмэххэ лабораторнай үлэ буолла. Манна күрэхтэһээччилэр туттар тэриллэрин бэлэмнээн, боруода атыыр оҕус сиэмэтин ириэрэн, биоматырыйаалы кытары үлэ технологиятыгар сатабылларын көрдөрдүлэр.

Иккис түһүмэх теорияны билиигэ ананна: техник-осеменатордар ынаҕы искусственнай көрүҥүнэн буоһатыыны, ынах физиологиятын төһө билэллэрин тургутар 10 ыйытыылаах тестэри толордулар.

Үһүс, саамай эппиэттээх, түһүмэххэ искусственнай сиэмэлээһин бары технологиятын тутуһан, ол эбэтэр бастаан ректальнай чинчийини оҥорон, илиинэн сиэмэлииргэ бэлэмнээн баран, ынахтары сиэмэлээтилэр.

Идэҕэ маастарыстыбаны бэрэбиэркэлиир бу үс түһүмэҕи таһынан, жюри хас биирдии техник-осеменатор үлэтин отчуоттуур сурунаалларын бэрэбиэркэлээтэ. Ким хайдах үлэлээн-хамсаан, сыл устатыгар хас ынаҕы искусственнайдык сиэмэлээбититтэн төһөтө буоһаабытын барытын онон көрөн, сиһилии билистэ.

Осемен-конкурс-_3.jpg

Түмүк маннык таҕыста:

I миэстэ – Чурапчы улууһун Мугудайыттан сылдьар «Дьячковскай И.И.» бааһынай хаһаайыстыба баһылыга Илья Дьячковскай. Күрэхтэһии 100 баалынан сыаналанарыттан, 90 баалы ылла. 50 тыһыынча солкуобайдаах сэртипикээт хаһаайына буолла.

II миэстэ – Бүлүү улууһун «Ампаардаах» хааччахтаммыт эппиэтинэстээх хаһаайыстыбатын техник-осеменатора Федор Варфоломеев. Кини 88 баалланна. 25 тыһыынча солкуобайдаах сэртипикээти тутта.

III миэстэ – Мэҥэ Хаҥалас улууһун «Тумул» тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтиибин техник-осеменатора Антонина Ковлекова. 86 бааллаах. Киниэхэ 10 тыһыынча солкуобайдаах сэртипикээт туттарылынна.

Куонкурус кыайыылааҕа Илья Дьячковскай уонна иккис миэстэлээх призера Федор Варфоломеев XVI Бүтүн Арассыыйатааҕы искусственнай сиэмэлээһин оператордарын куонкуруһугар өрөспүүбүлүкэ чиэһин көмүскүү барар путевканы туттулар. Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкурус быйыл Удмуртия өрөспүүбүлүкэтигэр, Ижевскэй куоракка атырдьах ыйын 15-19 күннэригэр ыытыллыахтаах.

Осеменатор_1_м_2.jpg

«Кимий?» – диибин,

«Кини!» – дииллэр

Саха народнай поэта Семен Данилов туйгун киһи ыанньыксыт туһунан ырыа буолан тарҕаммыт бу хоһоонун тыллара күрэхтэһии кыайыылааҕа Илья Дьячковскайга анаммыт курдуктар.

Чахчыта даҕаны, Илья Ильич сүөһүттэн үрдүк бородууксуйаны ылыыга тирэх буолар идэлэри дэгиттэр баһылаабыт. Ол курдук, бастатан туран бастыҥ ыанньыксыт, иккиһинэн – ынахтарын искусственнай көрүҥүнэн буоһатан, былааннаан төрөтөр техник-осеменатор итиэннэ ааҕан-суоттаан үлэлиир хаһаайыстыба баһылыга!

Кини сүөһү үлэтигэр оҕо эрдэҕиттэн сыстыбыт, бэһис кылааһы бүтэриэҕиттэн сайын ахсын сайылыкка ыанныксыттаабыт. Орто оскуоланы бүтэрэригэр дойдутугар хаалан олохсуйарга бигэтик быһаарынан, 2006 сыллаахха бааһынай хаһаайыстыбатын тэриммит. Үлэтин саҕалыырыгар 14 сүөһүлээх буоллаҕына, ынаҕын ахсаанын сыыйа элбэтэн, күн бүгүн 100 ыанар ынахтаах! Ол тэҥинэн үүтү ыаһыҥҥа көрдөрүүтэ үрдүк. 2012 сыллаахха АПК үлэһиттэрин өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиитигэр «Бастыҥ эдэр бааһынай (пиэрмэр) хаһаайыстыба» номинациянан бэлиэтэммитэ. 2014 уонна 2020 сыллардаахха «Бааһынай хаһаайыстыба баазатыгар дьиэ кэргэн пиэрмэтин сайыннарыы» федеральнай бырагыраама гранын ылан, аныгы ирдэбилгэ сөп түбэһэр икки хотону туттубута, эбии сүөһү итиэннэ тыа хаһаайыстыбатын тиэхиньикэтин атыыласпыта.

Илья Ильич таһаарыылаах үлэтэ сиэрдээхтик сыаналанан, «Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна». Быйыл саас, муус устар 12 күнүгэр ыытыллыбыт Бааһынай хаһаайыстыбалар ассоциацияларын үбүлүөйдээх пуорумугар «Арассыыйа үтүөлээх пиэрмэрэ» аатынан уонна өйдөбүнньүк мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

Барытын бэйэтэ

--  Күрэхтэһээччилэр быһаччы үлэлии-хамсыы сылдьар буоланнар, ынаҕы сиэмэлээһини дэгиттэр баһылаабыттар, арай, лаборатория үлэтигэр доҕолоҥнуур эбиттэр, -- диир Галина Николаевна. -- Өрөспүүбүлүкэ бөдөҥ хаһаайыстыбалара бары техник-осеменатордаах буоллахтарына, бааһынайдартан ахсааннаах хаһаайыстыба осеменатордаах. Онон кэлэр өттүгэр кинилэр Илья Дьячковскай курдук бэйэлэрэ сиэмэлииллэрэ эбэтэр биир эмит оҕолорун үөрэттэрэн, техник-осеменатор оҥостоллоро наада. Илья Ильич салгыы идэни үрдэтэр кууруска үөрэнэн, сэртипикээт ылан, ынаҕын бэйэтэ эмтиир, бэйэтэ зоотехник буолар кыахтаах. Онто да суох кини сүөһүтүн бэйэтэ талан-наардаан, сүүмэрдээн иитэ, «Сахаагроплемы» кытары бииргэ үлэлэһэ сырыттаҕа дии. Омук дойдуларыгар пиэрмэрдэр бары оннук тэринэн-дьаһанан үлэлииллэр, бэйэлэрин ыччаттара бэтэринээрдииллэр, зоотехниктыыллар, инньэ гынан, тастан исписэлиискэ ороскуотурбаттар.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением