Онно Арассыыйа 85 эрэгийиэниттэн уонна 26 дойдуттан 350 киһи кытынна. Саха Өрөспүүбүлүкэтиттэн Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Михаил Никифоров, тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласов салайааччылаах дэлэгээссийэ баран кэллэ. Ол иһигэр «Сахаагроплем», «АПК ресурсанан хааччыллыытын киинэ» судаарыстыба бүддьүөтүн тэрилтэлэрин, кэпэрэтииптэри эрэбиисийэлиир сойуус, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах «СахаАгроКонтроль», улуустартан «Сайылык», «Кириэстээх», «Үрдэл», «Амтан-Ас», «Уолба», «Тирэх», «Эрэл» кэпэрэтииптэр бэрэстэбиитэллэрэ бааллар.
Сорох ороскуоту толуйуохтара
Сийиэс иннинэ Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Михаил Никифоров уонна тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласов Арассыыйа Федерациятын Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин Сүөһүнү иитиигэ уонна племенной дьыалаҕа департаменын дириэктэрин солбуйааччы Надежда Дурыгинаҕа приемҥа сылдьан, сүөһү кыстыгын, чуолаан оту тиэйии-таһыы ороскуотун толуйуу боппуруостарын туһунан кэпсэппиттэр.
– Надежда Сергеевна быйылгы уонна эһиилги сылларга сүөһү аһылыгын атыылаһыы сорох ороскуотун толуйууга судаарыстыба өттүттэн өйөбүл көрүллэрэ былааннанарын этэн туран, төһө от атыылаһыллыбытын, итиэннэ ону тиэйии туһунан докумуоннары дьиҥ баарынан түмэргэ сүбэлээтэ, -- диэтэ миниистир.
Санатан эттэххэ, 2021 сыл ахсынньытыгар бу сыалга федеральнай бүддьүөттэн 129 мөл. солк. көрүллүбүтэ, онон 330 тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччу 19 тыһ. туонна от, 554 туонна сенаж, 452 туонна грануламмыт от, 5,6 туонна комбикорм уонна 319 туонна сылгы бурдугун атыыласпыт ороскуоттарын 50 %-а толуйуллубута. Кыстык устатыгар аҕыс улууска 35 тыһыынча 324 туонна от тиэйиллиэхтэҕиттэн аҥаара тиэрдилиннэ.
Ыраас хааннаах биһиэхэ эрэ баар
Быыстапкаҕа өрөспүүбүлүкэ дэлэгээссийэтэ хас да былаһаакканан үлэлээтэ. Икки былаһааккаҕа кэпэрэтииптэри эрэбиисийэлиир сойуустар Арассыыйатааҕы тэрилтэлэрин ааспыт сыллаах үлэлэрин түмүгэ ырытыллыбыт, быйылгы былааннара билиһиннэриллибит, хайысхаларынан дьыалабыай көрсүһүүлэр, лиэксийэлэр тэриллибиттэр.
– Биһиги быыстапкаҕа бэйэбит симментальбытын генопуонда боруодатын быһыытынан билиннэрэр соруктаах баран кэллибит, – диир «Сахаагроплем» СБТ искусственнай сиэмэлээһиҥҥэ салаатын исписэлииһэ Татьяна Протопопова. – Тоҕо диэтэххэ, билигин Арассыыйа үрдүнэн баар симменталь сүөһү барыта Германияҕа, Австрияҕа үөскэтиллибит боруода булкаастаахтар, оттон Арассыыйа учуонайдара ууһатан таһаарбыт ыраас хааннаах симменталь сүөһүлэрэ биһиэхэ эрэ ордон сылдьар! Онно тирэҕирэн, бу боруодаҕа генопуонда хаһаайыстыбатын тэрийэргэ үлэлэһэбит. Инньэ гынан быыстапкаҕа ити хайысханан үлэлээтибит, итиэннэ атын эрэгийиэннэр ынаҕы искусственнайдык буоһатыыга, эмбриону трансплантациялааһыҥҥа хайдах үлэлииллэрин, туох саҥа технология киирэн эрэрин билистибит. Үс күнү төрүт билбэккэ аһардыбыт.
Кыаһылыыр кыһалҕалары быһаарсыы
Тохсунньу 26 күнүгэр быыстапкалыыр киин кэмпириэнсийэлиир саалатыгар тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтииптэрин Бүтүн Арассыыйатааҕы IX сийиэһэ буолла. Бу сийиэс туһунан АПК ресурсанан хааччыллыытын киинин салайааччы Дмитрий Филиппов маннык кэпсээтэ:
– Сийиэс «Тыа хаһаайыстыбатын кэпэрээссийэтэ – тыа сиригэр хаһаайыннааһын дьоҕус киэбин бигэтик сайдар тирэҕэ» диэн тиэмэнэн ыытылынна. Биир дойдулаахпыт, Федерация Сэбиэтин аграрнай уонна ас-үөл бэлиитикэтигэр, айылҕаны туһаныыга кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Егор Борисов салайан ыыппыта биһиэхэ, сахаларга, улахан киэн туттунууну үөскэттэ.
Бастаан Владимир Путин эҕэрдэтин иһитиннэрбиттэрэ. Бэрэсидьиэн: “Кэпэрээссийэ дойдуга улахан суолталаах, кэпэрэтииптэр тыа сиригэр дьону үлэ тула түмэннэр, тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥороллор, олох таһымын үрдэтэллэр, дойду сайдыытыгар кылааттарын киллэрэллэр, ас-үөл өттүнэн куттал суох буолуутун хааччыйаллар”, -- диэн эҕэрдэлээтэ уонна сийиэс үлэтигэр ситиһиилэри баҕарда.
Кэпэрэтииптэри сайыннарыы тула киэҥ кэпсэтии таҕыста: АПК бөдөҥ хаһаайыстыбаларыгар судаарыстыба өйөбүлүн ырычааҕа оннун булбут буоллаҕына, кэпэрэтииптэргэ ити ситэтэ суоҕа, аны баантан кирэдьиит ылыытын, нолуогу төлөөһүн ирдэбиллэрэ бөдөҥ хампаанньалары кытары тэҥҥэ туруоруллара сыыһата, эрэбиисийэлиир сойууска киирэр кэпэрэтииптэргэ биир кэлим базаны оҥорор наадата, о.д.а. этилиннэ.
Урукку өттүгэр эрэгийиэннэргэ тыл биэрэр буоллахтарына, бу сырыыга этиилэри суругунан хомуйдулар. Биһиги түөрт этиини киллэрдибит. Бастатан туран, «О защите конкуренции» федеральнай сокуон судаарыстыбаннай уонна муниципальнай чэпчэтиилэр тустарынан ыстатыйатыгар ТХПК-лары тэрийэр, сайыннарар туһунан нуормалары эбэргэ эттибит, оччотугар эрэ олохтоох салайыныы уорганнара суһал быһаарыыны бэйэлэрэ миэстэҕэ ылар кыахтаныахтара. Иккиһинэн, Сир кодексыгар уларытыы киллэрэн, кэпэрэтиип чилиэннэригэр муниципальнай пуондаттан сири харгыһа суох биэрэр, үсүһүнэн, “кэпэрэтииптэр таһымнарын чуолкайдыыр, онно ким уонна хайдах киирэрин быһаарар наада” диэтибит. Төрдүс этиибит нолуокка ананна, ол курдук тыа хаһаайыстыбытын кэлим нолуогун (ЕСХН) төлөөччүлэри эбиллибит сыана (НДС) нолуогуттан босхолуурга, кэпэрэтииптэр ЕСХН-тан НДС-ка көһүүлэрин баҕа өттүнэн оҥорорго (билигин булгуччулаах) уонна ирдэнэр дохуот үрдүк кээмэйин 800 мөл. солкуобайга таһаарарга эттибит, билигин бу 80 мөл. солк. Атын эрэгийиэннэр эмиэ нолуокка санааларын эттилэр, онон туох эмит быһаарыы ылылларыгар эрэнэбит.
Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр 468 тыа хаһаайыстыбатын потребительскэй кэпэрэтиибэ, ол иһигэр 11 кирэдьииттиир, 447 өҥөнү оҥорор, сүөһү иитэр кэпэрэтиип баар. Кинилэр холбоон 37 000 чилиэннээхтэр. Үлэ көрдөрүүтэ сыллата тупсар, 2020 сылга астыыр-таҥастыыр кэпэрэтииптэр 2,3 млрд солк. суумалаах бородууксуйаны оҥорбуттара.
Күүһү түмүү үтүө холобура
Тохсунньу 27 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ дэлэгээссийэтэ, «Агроконтроль» эрэбиисийэлиир сойуус тэрийиитинэн, Москва уобалаһын Малое Крутое бөһүөлэгэр баар Ройгас бааһынай (фермерскэй) хаһаайыстыбатыгар уонна «Лиидэр» ТХПК-ҕа сылдьыбыт.
Кэбээйи улууһун Мукучу нэһилиэгин «Сайылык» кэпэрэтиибин салайааччыта Петр Дьяконов иһитиннэрбитинэн, Валерий Ройгас хаһаайыстыбатыгар 150 ыанар ынахтаах эбит, итиэннэ уон фермери түмэн, «Лиидэр» кэпэрэтииби тэринэн, үрүҥ ас арааһын астыыр, ол иһигэр сыырдары оҥорор.
– Үрдүк бородууксуйаны биэрэр боруода ынахтардаах, биһиги холбутугар холоотоххо, улахан хаһаайыстыбалаах баай фермердэр үүттэрин тус-туспа астаан, бэйэ-бэйэлэрин кытары күрэстэһиини таһаарбакка, бииргэ үлэлии сылдьалларын хайгыы көрдүм, – диир Петр Дьяконов. – Уопсайынан, киин Арассыыйаҕа кэпэрэтиибинэй хамсааһын күүскэ сайдыбыт. Сорох сирдэргэ кэпэрэтииптэр куораттарга баар эргиэн кииннэрин кытары дуогабардаһан, «Фермерская точка» диэни тэрийэн, үүттэрин-эттэрин бэйэлэрэ батарар, сибиэһэй аһы-үөлү быспакка хааччыйар эбиттэр.
Мин эрэбиисийэлиир сойуус кубуотатынан баран кэллим, бастакы сырыым буолан сөхпүтүм-махтайбытым элбэх. Үлэбинэн сибээстээн, быыстапкаҕа үүтү ыаһын, харайыы уонна ньирэйи көрүү-истии технологиятын билсэ сатаатым. Сийиэс кэнниттэн Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэ дьиэтигэр Егор Афанасьевич саха дэлэгээттэрин кытары көрсөн, бэрт элбэҕи сүбэлээтэ-амалаата. Түмүгэр эттэ: «Бэрэсидьиэн Владимир Путин урукку өттүгэр биир да тэрээһиҥҥэ тэлэгирээммэ ыыппат этэ, бу сийиэскэ анаан-минээн эҕэрдэтин ыыппыта кэпэрэтииптэри, тыа сирин үлэһит дьонун улаханнык сыаналыырын көрдөрөр, онон өйөбүл баар буолуо, үлэлиэҕиҥ, доҕоттор!»
Раиса СИБИРЯКОВА
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
