Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -10 oC

Саха АССР 100 сылын көрсө, Суотту орто оскуолатыгар “Саха бастакы көлүөнэ интэлигиэнсийэтэ уонна Саха Сирин норуоттарын судаарыстыбаннаһа олохтонуута» сиэрийэҕэ тахсыбыт “Предтеча” кинигэ сүрэхтээниитэ буолла.

Саха АССР 100 сылын көрсө, Суотту орто оскуолатыгар “Саха бастакы көлүөнэ интэлигиэнсийэтэ уонна Саха Сирин норуоттарын судаарыстыбаннаһа олохтонуута» сиэрийэҕэ тахсыбыт “Предтеча” кинигэ сүрэхтээниитэ буолла.

Кэлбит ыалдьыттарга анаан Суотту оскуолатын үөрэнээччилэрэ П.А. Ойуунускай хоһооннорун ааҕан иһиттиннэрдилэр.

Көрсүһүүгэ Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков, кинигэ ааптардарыттан биирдэстэрэ Зоя Петухова, научнай консультант, историк учуонай Пантелеймон Петров кытыннылар.

72ed3fd5 e346 4005 9b01 aa7e81e23f45

 Кинилэр бу кинигэҕэ киирбит Софрон Сыранов, Алексей Аржаков-Сэһэн Ардьакыап, Илья Шадрин тустарынан кэпсээннэрин олохтоохтор сэргээн иһиттилэр. Тэрээһиҥҥэ сылдьыбыт дьон өйү-санааны байытар көрсүһүү буолбутун, чуолаан кэнчээри ыччат историяны, норуоттарын чулуу дьонун туһунан билэллэрэ кинилэр личность быһыытынан үүнүүлэригэр туһалаах буолуоҕун, сир аайы маннык кэпсэтиилэр ыытыллаллара наадалааҕын бэлиэтээтилэр, кэлбит ыалдьыттарга махтаннылар, санааларын үллэһиннилэр.

e7989acb 8221 42f5 ab28 7528a03ac938

Раиса Николаевна Черкашина: “Саха Сиригэр судаарыстыбаннас олохтонуон быдан иннинэ норуот быраабын туруорсубут, өрөспүүбүлүкэбит судаарыстыбаннаһа үөскээһинигэр олук уурсубут дьоммут туһунан билиибит өссө хаҥаата. Бу улахан бырайыак ааптара, салайааччыта А.Н. Жирков, кинигэҕэ үлэлэспит ааптар З.И. Петухова, научнай консультант П.П. Петров бэйэлэринэн кэлэн кыттыыны ылбыттара биһиги нэһилиэкпитигэр умнуллубат бэлиэ түгэн буолла. Кинилэр кинигэ сүнньүнэн дириҥ ис хоһоонноох ырытыыларын оҕолуун, улаханныын сэҥээрэн иһиттибит. Сахабыт чулуу дьонун сырдатар «Предтеча» кинигэ ааҕааччыга киэҥник тарҕанан, кэрэхсэнэн, иитэр-үөрэтэр суолтата улаата турарыгар баҕарабыт”.

Педагогическай үлэ бэтэрээнэ, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Гаврил Гаврильевич Мигалкин: «Кинигэни таһаарааччылар архыып докумуоннарыгар уонна историктар үлэлэригэр тирэҕирэн, саха норуотун бастакы көлүөнэ интэлигиэнсийэтин иннинээҕи чаҕылхай бэрэстэбиитэллэрэ Сыраанап, Ардьакыап, Саадырын норуоттарын туһугар хайдах курдук хорсуннук, дьулуурдаахтык турууласпыттарын cырдаппытар.  Кинилэр баар буолан, билиҥҥи сайдыы оҥкула, укулаата ууруллубута саарбаҕа суох. Кинигэни ааҕан истэххэ, өссө саҥа чахчылары билиэххин баҕарар санааҥ күүһүрэн иһэр. Презентацияҕа үрдүкү кылаастарбыт сылдьыбыттара хайҕаллаах. Кинилэргэ история чахчыларыттан, үтүө дьон холобурдарыттан сырдык санаа кыыма хайаан да киирбит буолуохтаах”.

Оскуола мусуойун үлэһитэ Ирина Романовна Ядрихинская: "Кинигэҕэ икки аҥаар үйэ анараа өттүгэр олорон ааспыт саха өркөн өйдөөх дьоно – Софрон Сыранов, Сэһэн Ардьакыап, Илья Шадрин -- саха норуотун туһугар ыраахтааҕыга тиийэ туруорсан, үгүһү ситиспиттэрин, кэлэр көлүөнэ дьоҥҥо сайдыы-билии суолун түстээбиттэрэ кэпсэнэр. Бу дьон холобур буолар олохторун, булгуруйбат модун санааларын, өркөн өйдөрүн туһунан Александр Николаевич иһиттэр истэн барыах курдук умсугутуулаахтык кэпсээтэ. Былыргы кэм түгэҕиттэн кэлэр үйэлэри өтө көрөн, саха норуотугар сайдыы суолун арыйбыт саха бастакы интэлигиэнсийэтинэн киэн туттар санаа саҕылынна. Умнуллубат үтүө көрсүһүүнү бэлэхтээбиттэригэр махтанан, салгыы норуоппут туһугар айар-тутар, үлэлиир-үөрэнэр баҕа санаалаах тарҕастыбыт".

С.Васильев-Борогонскай аатынан Хоноҕор орто оскуолатын кэлэктиибэ: “Биир дойдулаахпыт, Ил Түмэн дьокутаата, историк учуонай А.Н. Жирков урукку өттүгэр ааҕааччыга ситэри-хотору сырдатыллыбатах, ырытыллыбатах үгүс историческай көрүүлэри тиийимтиэ, өйдөнүмтүө гына кэпсээн, истээччи болҕомтотун тарта. Ааспыта суох -- норуот суох. Билиҥҥи уонна кэлэр көлүөнэ ыччат төрөөбүт дойдутун историятын ситимнээхтик үөрэтэригэр, норуотун олорон кэлбит олоҕун кырдьыктаахтык билэригэр бу кинигэ суолтата улахан. “Предтеча” нэһилиэк, оскуола бибилэтиэкэлэригэр тарҕанан, ааҕааччы киэҥ араҥата илиитигэр тутан, улуу дьоммут туһунан билиэн баҕарабыт”.

Суотту оскуолатын педагог-бибилэтиэкэрэ Зинаида Николаевна Бочкарева: "Саха АССР 100 сыллаах үбүлүөйүн көрсө, сонун, сэргэх тэрээһин буолан ааста. Нэһилиэк баһылыга В.И. Иванов ыҥырыытынан тэрилиннэ. Оскуола (дир. И.М. Петухова) аактабай саалатыгар буолла. Бу тэрээһин кыттыылаахтарынан оскуолабыт VIII-IX кылааһын үөрэнээччилэрэ, учууталлара, нэһилиэк олохтоохторо, тэрилтэ салайааччылара буоллулар. Көрсүһүүнү иилээн-саҕалаан ыытта -- оскуолабыт түмэлин үлэһитэ, саха тылын, литературатын учуутала И.Р. Ядрихинская. Кинигэ библиографическай ырытыытын оҥордо -- Суоттутааҕы модельнай бибилэтиэкэ сэбиэдиссэйэ Р.Н. Черкашина. Кинигэ суруллуутугар, докумуон хомуйуутугар үлэлэспит састаабы З.И. Петухова билиһиннэрдэ. Сэһэн Ардьакыап туһунан дириҥ ис хоһоонноох кэпсээнэ кыттыылаахтары сэҥээртэ. Архыып докумуоннарыгар олоҕурбут ыстатыйалар, хаартыскалар саха норуотун бастакы интэлигиэнсийэтин үүнэн-сайдан туруутун-туругуруутун туһунан чахчылары билиигэ, үөрэтиигэ сүҥкэн суолталаахтарын бэлиэтээтэ. Кинигэ научнай консультана Пантелеймон Петров “Предтеча” кинигэ сүрүн дьоруойдарын билиһиннэрэн, кинилэр саха норуотун туһугар оҥорбут, саҕалаабыт үлэлэрин сырдатта. Бас-көс ытык киһибит А.Н. Жирков Алексей Аржаков, Софрон Сыранов, Илья Шадрин төрдүлэрин, олохторун суолун, туруорсууларын, докумуоннарын ырытан кэпсиирин оҕолордуун бары чуумпуран иһиттибит. Александр Николаевич дьоруойдар тус олохторун түгэннэригэр тохтоон, истээччилэр интэриэстэрин өссө күүскэ тарта. Кэпсэтии кыттыылаахтара оскуола фойетыгар Саха АССР 100 сылынан тэриллибит быыстапканы көрөн биһирээтилэр. Д.К. Сивцев-Суорун Омоллоон аатынан судаарыстыбаннай мусуой (исписэлиис Л.С. Сивцева) үлэһиттэрэ автономия историятын кэрэһилиир экспонаттара кэрэхсэннилэр. Бу тэрээһиҥҥэ кыттыбыт, кэпсэтиини истибит дьон сүрдээҕин долгуйан, үөрэн туран, дойдубут, норуоппут туһугар сүҥкэн үлэни ыыппыт, олохторун анаабыт саха саарыннарынан киэн тутуннубут”.

31fe7aa4 96e8 45fb 9bc8 00a5a37c4d39

Өлүөнэтээҕи “Доҕордоһуу” судаарыстыбаннай историческай-архитектурнай мусуой үлэһиттэрэ: “Биһиги Суоттубут нэһилиэгэр кэлэн ыалдьыттаабыт, “Предтеча” кинигэҕэ үлэлэспит үтүө дьоммутугар махтал тылбытын этэбит. Наһаа истиҥ кэпсэтии буолла. Софрон Сырановы, Сэһэн Ардьакыабы билэр киһи элбэх буоллаҕа, оттон Хаҥалас кинээһэ Илья Шадрин сырдатан таһаарбыттара туохха да кэмнэммэт. Кырдьык даҕаны, сүрдээх улахан үлэ оҥоһуллубут. Бу сүҥкэн үлэ кэнэҕэски ыччаппытыгар тиийэн, норуоттарын туһугар турууласпыт саха бастакы интэлигиэнсийэтин туһунан өйдөбүл үөскээтин. Номох буолан кэпсэнэр олохторун дьиҥ чахчы архыып докумуоннарыгар олоҕуран билиһиннэрбиттэрэ, ырытан таһаарбыттара сүҥкэн улахан үлэ буолар".

Матрена Ивановна Стручкова:  "Кэпсэтиини ыытааччы Ирина Романовна Ядрихинская барытын биир тэҥ оҕуруо курдук тиһэн, холбоон истэ. Быыһыгар Александр Николаевич үрдүк үөрэх кыһатыгар үөрэппит үөрэнээччитэ Лариса Охлопкова, биир кэмҥэ үөрэммит киһи, мин, аатым кытары ахтылынна. Александр Николаевич, чахчы, өйдүүрүн биллэрэн, кыыс эрдэҕинээҕи араспаанньабын ааттаан, дьону соһутта. Мин эмиэ сөҕөбүн: аҥаардас биһиги кууруска 150 устудьуон баара. Ону бу 40-тан тахса сыл ааспытын да кэннэ хас биирдиибитин ааҕа өйдүүр эбит. Александр Николаевич -- биһиги кэммит чулуу ыччата. Бар дьонугар, кэлэр көлүөнэҕэ сахалар норуот быһыытынан сайдан кэлбит суолбут саҕаланыыта хайдах эбитин, ол сайдыыбыт туһугар турууласпыт дьоммут кимнээхтэрин дьиҥнээх докумуоннартан дириҥник хасыһан үөрэтэн билбитин бу кинигэнэн өлбөт-сүппэт мэҥэ бэлиэ оҥордо дии саныыбын. Биир кэмҥэ кэккэлэһэ үөрэммит үтүө доҕорбутунан, Александр Николаевиһынан, киэн тутуннум. Киэҥ былааннара туола туралларыгар баҕарабын".

Парламент бастакы вице-спикерэ А.Н. Жирков салайааччылаах бөлөх нэһилиэнньэни кытта көрсөн, ыйытыыларыгар хоруйдаан, бэртээхэй көрсүһүү буолан ааста.

 Сергей Васильев

  • 5
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением