Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Туруулаһан-туруулаһан, Ырыа күнэ өрөспүүбүлүкэ официальнай күнэ буоларын ситистэлэр!

99b44a70 d712 4053 8f6a 8be3ed780927

Туруулаһан-туруулаһан, Ырыа күнэ өрөспүүбүлүкэ официальнай күнэ буоларын ситистэлэр!

99b44a70 d712 4053 8f6a 8be3ed780927

 Ырыа күнүн олохтуурга турууласпыт дьону  ис сүрэхтэн эҕэрдэлээн, оттон норуот идиэйэтин өрүү өйүүр Ил Дархан Айсен Николаевка махтанан  туран, бу бырааһынньыгы саамай салгыбакка туруорсубут композитор-мелодист, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Кэбээйи улууһун, итиэннэ 5 нэһилиэк Бочуоттаах гражданина, М.Е.Николаев пуондатын лауреата, “Дьүһүй” түмсүү салайааччыта Алексей Калининскай-Луҥха Өлөксөй бу күн олохтоммут историятыгар сыһыаран,  мелодистар ассоциациялара тэриллиитин уонна онтон сидиптээн Ырыа күнүн туруорсууну  сырдатар суруйуутун билиһиннэрэбит.

калинини

1991 сыл муус устар ыйыгар Норуот айымньытын өрөспүүбүлүкэтээҕи дьиэтин быһаарыытынан, Саха сириттэн 6 киhини Илин-Сибиирдээҕи самодеятельнай ааптардар сэминээрдэригэр ыытар буолбуттара.

Анатолий Семенов (салайааччыбыт), Афанасий Моргусов (Ньурбаттан), Елена Олбутцева (Бүлүүттэн), Николай Саввинов (Горнайтан), Гаврил Слепцов (Намтан) уонна мин буолан Бурятия Улан-Удэ куоратыгар көппүппүт.

Ол эрэгийиэннээҕи сугулааҥҥа Бурятияттан, Туваттан, Хакасияттан, Алтаайтан уонна Саха сириттэн ааптардар уонна мусукааннар түмсэммит, биир нэдиэлэлээх сэминээр-практикуму барбыппыт. Сүнньүнэн “Мелодистар хайдах түмсэҕит?” “Хайдах тэрээhиннээх олороҕут?”, “Тугу айаҕыт?”, “Билиҥҥи уларыйыылаах кэмҥэ хайдах-туох буолабыт?” диэн боппуруостар турбуттара. Туваларга 50-ча киhилээх ааптардар түмсүүлэрэ тэриллэн үлэлиир уопутун сэҥээрэн истибиппит. Саха сиригэр 100-тэн тахса мелодист баарын кэпсээн-сырдатан, ыллаан-туойан иhитиннэрэн сөхтөрбүппүт.

Ассоциация тэриллиитэ

Ол сэминээртэн кэлээт, араас таhымнаах кэпсэтиhии-ырытыhыы буолбута. Мин билсэрдии, өрөспүүбүлүкэ култуурунай олоҕор биллэр-көстөр, ырыа эйгэтигэр ырытан суруйуулаах, киэҥник тарҕаммыт ырыалардаах Виталий Андросовка тиийэн кэпсэтэн-сүбэлэhэн: «Ассоциация киэбин тобулан, мелодистар дьүүллэригэр таhаарыахха”, -- диэн түмүккэ кэлбиппит.

 Ол саҕана саха суруйааччылара «Саха литератора» диэн ассоциацияны тэрийэн үлэлии сылдьар кэмнэрэ этэ. Кинилэргэ тиийэн, эппиэттиир сэкирэтээр Дмитрий Зверевтэн араас боппуруостарга элбэх сүбэни ылбыппыт. Култуура миниистирэ Андрей Борисовка Виталий Андросовы кытта киирэн, былааммытын быhааран кэпсээн, улахан өйөбүлү ылбыппыт. Мелодистар тэрээhин кэмпириэнсийэлэрин ыам ыйын 27-29 күннэригэр ыытарга, тэрээhини Норуот айымньытын дьиэтин иhинэн ыытарга сорудах бэриллибитэ. Толбонова Надежда Семеновна, Семенов Анатолий Николаевич тула түмсэн, өрөспүүбүлүкэ мелодистарын кытары үлэлэhэн, 100-тэн тахса айар үлэһит кыттыылаах улахан кэмпириэнсийэ буолбута.

былыр

Самодеятельнай композитор Тимофей Стручков өлөр ыарыыга ылларан сытан, балыыhаттан көҥүллэтэн тахсан, мелодистарга туhаайан, кэлин санаатахха, кэриэс тылларын курдук сүбэтин этэн хаалларбыта: «Ассоциацияны өйүүбүн. Бары түмсэн, саха ырыата сайдарын туhугар үлэлээҥ, биhиги үлэлээбиппитин салҕааҥ...» -- диэн.

 Бу кэмпириэнсийэҕэ сүрдээх киэҥник ырытан, биһигини өйөөн, миниистир Андрей Борисов тыл эпптиэ: «Саха норуотун кута-сүрэ, олоҕо, ыра-баҕа санаата, духуобунаhа – барыта ырыаҕа түмүллэн хоhуллар-айыллар. Онон мелодистар билиҥҥи кэмҥэ суолталара, оруоллара өссө улаатар, өссө күүhүрэр кэмэ кэллэ» – диэн.

Ити 100-тэн тахса кыттааччылаах кэмпириэнсийэҕэ мелодистар саҥа тэриллэр Ассоциацияларын тэрээһинин өйөөн, поэттар Моисей Ефимов, Иннокентий Артамонов, композитор Захар Степанов, мелодистар Аркадий Алексеев, Федор Лобанов, Виталий Андросов, Елена Олбутцева, Афанасий Моргусов уо.д.а. тыл эппиттэрэ.

Онон, уопсай куоластааhынынан Саха сирин мелодистарын айар ассоциацията диэн бастакы уопсастыбаннай тэрилтэ тэриллибитэ. Бэрэссэдээтэлинэн миигин талбыттара. Сэттэ киhилээх Сэбиэт талыллыбыта: солбуйааччым -- В.Т.Андросов, чилиэннэринэн А.Н. Павлов, В.И.Никаноров, А.Н.Семенов, В.И.Заболоцкай, Г.Г.Мамонтова буолбуттара.

Сэргэх кэмнэр

Алтынньы 18-19 күннэригэр Опера уонна балет, итиэннэ Эстрада тыйаатырдарыгар күргүөмнээх презентация, Ассоциацияны билиhиннэрии түhүлгэтэ тэриллэн ыытыллыбыта. Ону хаhыаттарга, араадьыйаҕа, тэлэбиидэнньэҕэ киэҥник ырытан сырдаппыттара.

всне

 Ити кэмтэн ылата ырыа туhугар диэн элбэх тускуллаах тэрээhиннэр, дьаhаллар ыытыллан барбыттара. Мелодистарга аналлаах айар киэhэлэр, түмсүүлээх кэнсиэртэр утумнаахтык ыытыллан испиттэрэ. Мелодистар ырыаларын хомуурунньуктара, уопсай ырыанньыктар тахсыбыттара, ааптардарга аналлаах куурустар, сэминээрдэр, кэмпириэнсийэлэр тэриллэн ыытыллыбыттара.

Ити курдук, аҕыйах кэм иhигэр ырыа айааччыларга туhаайыллыбыт кэккэ дьоhун тэрээhиннэр, тускуллар оҥоhуллубуттара, бэлиэтэммиттэрэ.

Өрөспүүбүлүкэ 16 улууһугар мелодистар түмсүүлэрин тэрийии, үлэлэрин сөргүтүү, Ассоциацияҕа чилиэнинэн ылыы, кэнсиэртэри тэрийии үлэтэ буолбута. Кинигэлэр презентацияларын, үбүлүөйдээх киэhэлэри ыытыы, араадьыйа, тэлэбиидэнньэ биэриилэригэр кыттыы утумнаахтык барбыта.

Национальнай култуураны сайыннарыы кэнсиэпсийэтигэр олоҕуран, Дьокуускай куорат нуучча тыллаах 30-тан тахса оскуолатыгар мелодистар көрсүhүүлэрин тэрийэн ыыппыппыт. «Аргыс», онтон «Чолбон» сурунаалларга ырыа айааччыларга аналлаах «Уйулҕам уhугуннаҕына» диэн рубриканы астаран, мелодистар тустарынан сырдатарбыт.

Суруйааччылар сойуустарын кытта ырыа тылын суруйар ааптардар хоһооннорун ырытан дьүүллэhэрбит, поэттар сүбэлэри биэрэллэрэ. Моисей Ефимовы, Иван Гоголев-Кындылы, Василий Сивцеви, Николай Герасимов-Айталыны, Христофор Горохов-Элгэстэйи, Наталья Михалева-Сайаны, Ксенофонт Уткин-Нүһүлгэни уо.д.а. кытта көрсүhүүлэр буолбуттара.

Ырыа күнэ олохтонуохтаах

2010 сылтан саҕалаан, “Дьүһүй” түмсүү өрөспүүбүлүкэҕэ Ырыа күнүн официальнайдык олохтуурга туруорсан саҕалаабыта. 2013 сылтан Ырыа күнэ өрөспүүбүлүкэҕэ тэриллэн, көхтөөхтүк ыытыллан кэллэ. Ил Түмэн дьокутаата Елена Голомарева күүскэ өйөөн, быйыл судаарыстыбаннай статуһу ылары ситистибит.  

Ырыа күнүн туһунан бөлүһүөк, ырыанньык-поэт К.Д. Уткин-Нүһүлгэн этиитинэн суруйуубун түмүктүүбүн:

Безымянный 52

“Ырыа диэн бу айылҕа биир дьиктитэ… Ол аата айылҕа биир дьикти көстүүтэ уонна көстүбэт эйгэтэ... Ол эрээри ханнык баҕарар омук бэйэтин ырыатыгар кини ханнык омуга, этэргэ дылы, курдары көстөр, сэрэйиллэр. Кини тугу сөбүлүүрэ, хайдах тэтимнээх олохтооҕо уонна ис кутун иэйиитэ, хайдах хамсыыра -- түөрэ барыта ырыаҕа болҕойон иһиттэххэ сиэркилэ курдук көстөр. “Ыллыыр омук -- инникилээх, ыллыыр омук -- эрэллээх, ыллыыр омук – кэскиллээх” диибит, онон биһиги ырыаны өрө тутаммыт, киммитин-ханныкпытын биллэрэбит уонна санаабытын-сүргэбитин көтөҕөбүт. Ырыа өйдөөх-санаалаах, ырыа куттаах-сүрдээх, ырыа кэпсиир кэпсээннээх. Ырыа киһи туох баар баҕата, туох баар дьулуура, туохха тардыһара, инникитин хайдах көрөрө, түмсүүлээҕэ -- ырыаны үчүгэйдик өйдөөн иһиттэххэ, толкуйдаатахха, барыта онно көстөн тахсар. Саха ырыата тыгар тыыннанан, саҥа үйэ салгынын ырааһырдар дьоһун соругун толоро сылдьар. Бу кэскиллээх социальнай хайысха дьон-норуот өйөбүлүн ыларын таһынан, үрдүкү салайар эргимтэлэр болҕомтолоругар киирэн, кэлэр кэм саҕахтарын сарыалынан сырдатыахтара. Ырыа күнүн өрөспүүбүлүкэҕэ олохтооһун бигэ мэктиэ буолуо этэ”.

  • 2
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением