Все новости

Ил Дархан үөрэҕириигэ тыҥаан турар боппуруостары таарыйда, ол иһигэр ыччаты патриотизм тыыныгар иитиини, төрөөбүт дойдубут историятын үөрэтиини, идэҕэ хайысхалаах үөрэхтээһини, тыа сиригэр учууталлары дьиэнэн хааччыйыыны.

«Үөрэх эйгэтэ судаарыстыба өрүү инники күөҥҥэ тутар салаата буолар. Өрөспүүбүлүкэбитигэр 10 тыһыынчаттан тахса учуутал үлэлиир. Онон салайыы управлениетын тупсарыы, экэниэмикэни бөҕөргөтүү биһиги эбээһинэспит. Туһата суох структуралартан, олоҕо суох хонтуруолтан  босхолонуохтаахпыт. Бу боппуруостар судаарыстыбаннай салайыы модернизациятын чэрчитинэн быһаарыллара уолдьаста. Маны сэргэ кыһалҕалары быһаарыыга болҕомто күүһүрүөхтээх. Холобура, оройуоннарга учууталлар тиийбэттэрин», — диэн Айсен Николаев эттэ.

Өрөспүүбүлүкэбит баһылыга эрэгийэн 36 бастыҥ педагогугар уонна настаабынньыгар 100 тыһыынча солкуобай суумалаах бириэмийэни олохтуурун туһунан иһитиннэрбитигэр,  ытыс тыаһа хабылла түстэ.

«Дойдубут бэрэсидьиэнин уурааҕынан 2023 сыл Педагог уонна настаабынньык сылынан биллэрилиннэ. Онон мин Саха Сирин баһылыгын бириэмийэтин олохтуубун. Оройуоннар уонна куорат уокуруктарын олохтоохторо кимиэхэ бириэмийэни биэрэри бэйэлэрэ быһаарыахтара».

Маны тэҥэ Айсен Николаев Саха Сирэ көҕүлээбит «Смотри, это Россия!» диэн Арассыыйа таһымнаах куонкуруска ЛНР, ДНР, Запорожье уонна Херсон уобаластарын үөрэнээччилэрэ кытталларын эттэ. Партиотическай бырайыакка 89 эрэгийиэн барыта хабыллыа.

 «Бу куонкуруска икки сыл устата 6 тыһыынча хамаанда кытынна, ол эбэтэр 33 тыһыынчаттан элбэх оҕо. Быйыл саҥа холбоспут түөрт эрэгийиэнтэн кытталлар, онон  өссө элбэх буолуохтара».

Күрэхтэһии быйылгы тиэмэ – “Мин эрэгийиэним киэн туттуута”. Олорор сирдэрин кэпсиир видеоролик устан ыыталлар. Сэтинньи 13 күнүгэр диэри куонкурска кыттарга регистрацияланыахха сөп. Ахсынньыга куоластааһын түмүгүнэн кыайыылаахтары быһаарыахтара.

Бүрүкүрээтийэни бохсуохха

Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Алексей Еремеев Учуутал күнэ, чахчы, норуот бырааһынньыга буоларын эттэ. Кини үөрэппит учууталларын Александра Васильевна Ермолаеваны, Августа Николаевна Ксенофонтованы, билигин биһиги кэккэбитигэр суох Иван Семенович Лебедевы аҕынна.

-- Учууталлар уонна педагогическай уопсастыбаннас XIV сийиэһэ история дааталарынан баай сылга бэлиэтэнэр: Саха АССР 100, Саха Сирэ баҕа өттүнэн Арассыыйа састаабыгар киирбитэ 390 сылларыгар. Ахсынньыга уопсастыбаннас норуоппут улуу уола Максим Аммосов төрөөбүтэ 125 сылын  бэлиэтиэ. Чөркөөх орто оскуолатын үтүөлээх  учуутала  Э.Х. Кашкина көҕүлээһининэн “Они стояли у истоков автономии Якутии” диэн тэрээһин үөрэнээччилэргэ ыытыллаары турар. Маннык патриотическай бырайыактары өйүөххэ, киэҥ араҥаҕа таһаарыахха наада.

Быйыл өссө Саха Сиригэр үөрэҕирии систиэмэтэ олохтоммута 100 сыла. Ол эрээри 100 сыл анараа өттүгэр үөрэх олох суох этэ диир сыыһа. Биллэринэн, 1735 сыллаахха маҥнайгы алын духуобунай оскуоланы епископ Иннокентий II арыйбыт. XVIII үйэ саҕаланыыта маҥнайгы приходской оскуола аанын арыйар. Алексей Аржаков, Иван Шадрин көҕүлээһиннэринэн Бороҕон уонна Хаҥалас улуустарыгар маҥнайгы оскуолалар баар буолбуттара. Василий Никифоров-Күлүмнүүр, меценат атыыһыт Николай Кривошапкин бэйэлэрин үптэригэр норуот оскуолаларын туттарбыттара. Ол эрээри үөрэҕирии систиэмэ быһыытынан 100 сыл анараа өттүгэр биирдэ олохтоммута.

Ол курдук, 1922 сыллаахха ВЦИК уурааҕынан үөрэҕирии, доруобуйа харыстабылын уонна социальнай хааччыйыы наркомата диэн баар буолбута. Онтон ыла үөрэхтээһин өрөспүүбүлүкэ салалтатын болҕомтотугар өрүү сылдьар.

Ил Түмэн сылын ахсын судаарыстыбаннай бүддьүөтү көрүүтүгэр үөрэхтээһин үбүлээһинин бигэргэтэр. Ол үбүлээһин хамнаһы, күннээҕи хааччыйыыны эрэ толуйар буолбатах, инновационнай сайдыыны киллэрэргэ, саҥа эбийиэктэри тутууга, о д.а. сыалга эмиэ көрүллэр.

Дьокутааттар куорпустара дьоҕус кэмпилиэктээх уонна агро хайысхалаах оскуолаларга улахан болҕомтотун уурар. Чахчы да, кыра оскуолалар – биһиги өрөспүүбүлүкэбит дьылҕата. Бу мөлүйүөн киһини кыайбат нэһилиэнньэлээх, киэҥ иэннээх эрэгийиэммит хас биирдии ыраах муннугар дьон олорор. Олор истэригэр аҕыйах ахсааннаах норуоттар. Оттон  дэриэбинэҕэ оскуола суох буолла да, бу нэһилиэк эстиигэ барар. Биһиги ону өйдүүбүт, онон күүскэ өйүүбүт.

Быйыл Ил Түмэн дьокутааттара СӨ үөрэх туһунан сокуонугар уларыйыылары киллэриини ылынна. Ол курдук, оскуолаларга IT уонна чинчийэр салааларга эбии үөрэхтээһин уонна идэҕэ бэлэмнээһин баар буолуоҕа. Итинник тэринэн, биһиги оҕолору орто анал үөрэххэ чугаһатабыт. Билигин орто анал үөрэх престиһэ үрдээтэ, оробуочай, тэхэниичэскэй идэлэр аптарытыаттара улаатта. Бэлэмнээһин ыстаандартара аныгы кэмҥэ сөп түбэһэллэр. Онон сайдыы саҥа саҕаҕа арыллар.

Быйыл маны сэргэ СӨ Үрдүкү Сэбиэтинэн ылыллыбыт “Тыллар туһунан сокуон” ылыллыбыта 30 сыла буолар. Ил Дархан көҕүлээһининэн, 2023 сыл тохсунньу 1 күнүттэн Ил Түмэн сокуоннары уонна нуормалыыр-бырааптыыр аахталары икки судаарыстыбаннай тылынан -- нууччалыы уонна сахалыы – бэлэмнээн ылынар буолуоҕа. Маныаха тустаах үлэни билимҥэ, үөрэҕириигэ, култуураҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Феодосия Габышева сүрүннүүр.

Бэрэсидьиэммит Владимир Путин ыйааҕынан 2023 сыл Педагог уонна настаабынньык сылынан биллэриллэр. Бу нуучча улуу педагога Константин Ушинскай төрөөбүтэ 200 сылынан ситимнээх быһаарыы.

Дойдубут үрдүкү салалтата мантан инньэ кэнчээри ыччаты патриотическай иитии ураты суолталанарын туһаайан этэр. Маныаха мин Сийиэс резолюциятыгар бүрүкүрээтийэни бохсор боппуруоһу этии быһыытынан киллэрэбин. Бу туһунан Бэрэсидьиэн Владимир Путин, Ил Дархаммыт Айсен Николаев эмиэ этэн тураллар. Биһиги учууталларбыт оҕолору иитиинэн дьарыктаммакка, интэриэһинэй кылаас чаастарын  ыыппакка, бүппэт күннээҕи отчуокка олороллор, докумуон толорон тахсаллар. Бэрэбиэркэлиир уорганнарбыт олус элбэхтэр. Маннык форумнарынан биһиги, РФ субъектара, федеральнай кииҥҥэ администрирование уонна надзорнай уорганнар аһара элбээбиттэрин этиэхтээхпит. Ол иһигэр Рособрнадзор курдук тэрилтэ. Соторутааҕыта борокуратуура 300 сылын бэлиэтээтибит. Кинилэр бэйэлэрэ даҕаны федеральнай сокуоннары тутуһууну, сокуон олоххо киириитин бэрэбиэркэлиири чиэстээхтик толорор кыахтаахтар. Билиҥҥи туругунан Рособрнадзор олус бириэмэни ылар, бу туһунан федеральнай кииҥҥэ тиэрдиэххэ наада.

Алексей Ильич дакылаатын Конфуций этиитинэн түмүктээтэ: “Биир сыл былаанныыр буоллаххына – ириистэ олорт, 10 сылга – мастары, оттон 100 сылга былаанныыр буоллаххына – ыччаты үөрэт”.  

Бу күнтэн үөрэхтээһин 100 сыллаах саҥа түһүмэҕэ саҕаланна...