Сэргээ

 “Ил Түмэн” сахалыы тыллаах хаһыатын 2020 сыллааҕы 51 нүөмэрин барытын ааҕан көрөн баран, Аҕа дойду Улуу сэриитин тиэмэтигэр сыл устата барыта 121 матырыйаал тахсыбытын быһаардыбыт. Итинтэн “Саха сирэ умнубат” куонкурус чэрчитинэн – 59 матырыйаал. Оттон күрэхтэһиигэ киирбит үлэ уопсай ахсаана – 65. Ол онтон 34-дүн эдэр кэрэспэдьиэннэрбит суруйан ыыппыттара хайҕаллаах.

Майа Х кылааһын үөрэнээччитэ Аэлита Пономарева таайын Демьян Слепцов туһунан уочарканы бэркэ суруйбут. Оҕо сааһыгар Чурапчы көһөрүүтүгэр түбэһэн, хоту тиийэн тымныйан ыалдьан, ыараһах буолан баран, санаатын күүһүнэн соҕуруу баран үөрэнэн, сахалартан бастакы гидроинженер идэтин ылбыт учуонай.

Саха гимназиятын бу сайын бүтэрбит Айтал Яковлев эһэтэ Гавриил Попов сэриигэ сылдьан, госпитальга үлэлиир бөлөрүүс омук кыыһын таптаан, ыал буолан, Саха сиригэр сүгүннэрэн аҕалбыта – киинэҕэ бэлэм сюжет.

Малгиннар, Румянцевтар курдук, хастыы эмэ бииргэ төрөөбүт уолаттар баран, сэрии толоонугар охтубут түгэннэрэ элбэҕин оҕолор суруйуулара туоһулууллар: “Түөрт уол төрдүөн сэриилэспитэ” (Настя Попова, Кэбээйи), “Иккиэн этэҥҥэ эргиллибиттэрэ” (Анджелина, Николай, Филипп Лукиннар, Өрт), “Ини-бии Каратаевтар” (Василина Михайлова, Мукучу), “Убайдара төннүбэтэхтэрэ” (Дайаана Федорова, Дүллүкү).

Дьулустаан Канаев (Саха гимназия) II Мооруктан Василий, Гаврил, Зочит, Константин, Мирон Скрябиннар алтыан ыҥырыллан баран, тыыннаах кини эһэтэ Баһылай кэлбитин кэпсээбитин, биитэр Баатараттан Иннокентий, Петр, Семен, Николай Поповтар баара-суоҕа 22-27 саастарыгар өлбүттэрин “Бэдьимэ кэскилэ” пост эдэр кэрэспэдьиэннэрэ (сал. Устиния. Попова) суруйбуттарын уйадыйбакка сатаан аахпаккын.

Сэрии кэмин оҕолорун бэркэ сырдаттылар. Хара Алдантан Надя Голикова эбэтэ Александра Дьяконова чурапчылары Кэбээйигэ көһөрүүгэ тоҥмутун-аччыктаабытын, Дүллүкүттэн Валентин Струкин эбэтэ Мария Иванова кутуйах хаһааһын булан үөрэрин, Ороһуттан                      Галина Иванова эбэтэ Ирина Федоровна Мачахова-Хобуева, аймах эр дьоно бары сэриигэ барбыттарын кэннэ, ийэтэ 8 айаҕы аһатар туһуттан үлэлээн муҥнаммытын туһунан кэпсээнин долгуйа ааҕаҕын.

Тыылга аҥаардас ынах-сүөһү көрүүтүгэр эрэ буолбакка, оҕуруокка, бааһынаҕа, шахтаҕа, милииссийэҕэ, араадьыйаҕа, балыкка үлэлээбиттэрин туһунан эмиэ сырдаппыттара кэрэхсэбиллээх.

 Саха саллааттара хайдах курдук тулуурдаахтарын, кыраҕы харахтаахтарын, күүстээх санаалаахтарын сэһэргиир “Эргистэн – Эльбаҕа” (Айтал  Павлов, Өрт), “Табаарыһа быыһаабыта” (Сережа, Семенов, Кэбээйи), “Берлиҥҥэ сатыы тиийбитэ” (Дима Данилов, Кэбээйи), о.д.а. ахтыылар омукпутунан киэн туттуу санаатын, төрөөбүт дойдуга тапталы күүһүрдэллэр.

 Саамай үөрүүлээҕэ, кыттыбыт оҕолор бары бу эйэлээх олох хайдахтаах курдук  сиэртибэнэн кэлбитин, олохторун толук уурбут, оонньооботох оҕо саастаах, тыыл ыарахан үлэтигэр миккиллибит аҕа көлүөнэ дьоҥҥо өрүү махталлаах буолуохтаахтарын өйдөөбүттэрэ – куонкурус соругун ситиспитин мэктиэтэ.

        Эдэр кэрэспэдьиэннэргэ миэстэлэстилэр:

I – Бочкарев Айсен, ХI кылаас, Мүрүтээҕи "Уолан" гимназия, Уус Алдан улууһа. Айсен бэйэ-бэйэтигэр майгыннаспат ис хоһоонноох  7 матырыйаалы ыыппыта: тыылга бэрээдэги көрөөччүлэр, балыксыттар, иһитиннэр-биллэрэр эйгэ үлэһиттэрин, тырахтарыыс дьахталлар, буойун-учуутал, уо.д.а. туһунан.

II -- Уус Алдан Бороҕонуттан нууччалыы суруйар Валерия Давыдова ылла. «Ысыах Победы на аласе Мюрю» уонна Ленинградка артыыс үөрэҕэр уһуйулла сылдьан, блокадаҕа хоргуйан өлбүт Михаил Бурнашев туһунан  «Нерассказанная история» айымньыларын иһин.

        III – Уруйдаана Афанасьева, IX кылаас, Үөһээ Бүлүү улууһун Дүллүкү орто оскуолата. Эһэтэ И.Е. Афанасьев тэлгэһэтигэр турар эргэ “Победа” массыынаттан төрүөттэнэн, бүтүн нэһилиэк устуоруйатын, эбэлээх эһэтин кыайыыга кылааттарын, дьоһун олохторун умсугутуулаахтык сэһэргээбит. Ис хоһоонун уус-уран ньымалары туттан, символическай бэлиэлэри туһанан, хронотоп албаһынан бириэмэлэри ситимнээн, сюжетын бэркэ композициялаан, дьиҥ суруналыыстыы матырыйаалы суруйбутун хайҕаатыбыт.

        Уопсастыбаннай кэрэспэдьиэннэргэ:

 Олеся Ягнышеваҕа (Ленскэй) бастакы миэстэни биэрдибит. Кини 1943 сыллаахха тайҕаҕа сууллубут ЛИ-2 сөмөлүөт тыыннаах хаалбыт дьонун биир дойдулааҕа Николай Терёшкин хайдах быыһаабытын айымньы курдук суруйбут. Амма Аччыгыйа “Алдьархай” арамаана эмиэ бу түбэлтэҕэ олоҕурбутун бары билэҕит.

 Елена Сыроватская (Мүрү, Уус Алдан) иккистээтэ. Кини “сэрии оҕолоро” диэн статус олоххо киириитигэр турууласпыт, сэрии кыттыылаахтарын туһунан 7 кинигэни хомуйан таһаартарбыт Зинаида Винокуровалыын, аатырбыт артиллерист Гавриил Протодьяконов кыыһа Валентина Гаврильевналыын сэргэх интервьюлара, итиэннэ Берлиҥҥэ тиийэ сэриилэспит Гаврил Крылов холобур буолар олоҕун туһунан ахтыыта хаһыаппытыгар бэчээттэммиттэрэ.

Түөрт төгүрүк сыл устата Ленинград фронун байыаһа буолан, өлүүнү-тиллиини көрсүбүт Иван Константинович Еремеев туһунан төрөппүт кыыһа Сардаана Еремеева “Сэттэ “сэбирдэх” чэр – сүрэх оспот бааһа” диэн үрдүк таһымнаах уочаркатынан үһүстээтэ.

Улахан дьон суруйууларыттан Варвара Попова аҕата Дмитрий Батарин (Хатылы) сэриигэ ыҥырыллан баран, саппыкы оҥорор тирии собуотугар үлэлээбититтэн кыбыстан, бойобуой сырыытын туһунан тугу да кэпсээбэтэҕин киһи аһына ааҕар. “Саа эрэ туппатах буруйдаахпын»,--диэхтиирэ үһү. Дьиҥэр, үлэ киэнэ ыараханын толордоҕо эбээт!

70-тан тахса сыл ааспытын кэннэ, сураҕа суох сүппүт аймахтарын уҥуохтара көстөн, Владимир Иванов-Сиэн Чаҕаа (Ньурба) Ржевкэ, Алексей Егоров (Амма) Смоленскайга, Парасковья Попова-Тускулаана (Уус Алдан) Ленинградскай уобалас Сланцы куоратыгар баран кэлбиттэрин туһунан бэртээхэй бэлиэтээһиннэрэ бэчээттэммиттэр.

Сунтаартан Борис Николаев тыыл бэтэрээнэ Парасковья Алексеева «тимирбит» акылааттаах дьиэтигэр соҕотох олорорун киһи бэркиһии, Светлана Неустроева-Тулуйхаана 97 саастаах ийэтэ Анисия Габышева кыайыыны хайдах көрсүбүтүн туһунан билигин да бу бэҕэһээ буолбуттуу ахтарын астына ааҕаҕын.

  Артиллерист Афанасий Никифоров, госпитальга 4 сыл сиэстэрэнэн үлэлээбит Мария Васильева, САССР Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаата Николай Павлов, уо.д.а. сэриигэ да бастыҥнар кэккэлэригэр сылдьыбыттарыттан киэн туттаҕын. Үгүс киһи тыылга үлэлээбит ийэтин, аҕатын истиҥ-иһирэхтик ахтыбыт. 

Миэстэлэспиттэргэ сыаналаах бириис уонна диплом туттарыллар. Оттон кыттыбыттарга электроннай почталарыгар сэртипикээттэри ыытыахпыт.

"Ил Түмэн" издательскай дьиэ