Уопсастыба

Оччотугар илиигэ ылар хамнас 13% нолуогу көҕүрэттэххэ, 81 297 солк. Сахабыт Сирин нэһилиэнньэтин улахан аҥаара орто хамнастан кыраны ылар, ол аата аҥаар атаҕынан дьадайыыны өҥөйөн олорор диэтэхпинэ алҕаһаабатым буолуо.

Биллэрин курдук, ас-таҥас, дьиэҕэ туттар тиэхиникэ сыаната 2022с. үүнэ-тэһиинэ суох үрдээтэ. Оннооҕор 500 солк. атыылана турбут ынах арыыта аҕыйах ый иһигэр 1200 солк. диэри өрө көтөн таҕыста.

Тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарааччылар ынахтарын дуоллар үрдүгэр үүнэн турар отунан аһаталлара дуу? Оттон доруобуйаҕа туһалаах, саха киһитигэр иҥэмтиэлээх убаһа этэ киилэтэ 900 солк., эттээх өттө 1500 солк.

Төрүт аспыт деликатеска кубулуйда

Тыа сиригэр эти-үүтү астааччылар куораттар харчылаахтар дии санаан, төрүт аспытыгар сыананы аһары ыаратан, бырааһынньыкка эрэ амсайар деликатеска кубулута сатыыллара хомолтолоох быһыы-майгы.

Дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин “ыам ыйынааҕы ыйааҕар” киирбэтэх “атыттар” диэн ааҕыллар үрдүк үөрэхтээх судаарыстыбаннай тэрилтэҕэ үлэлиир дьон күн бүгүн 40 000 – 50 000 солк. хамнастаахтар. 

Кинилэр хармааннарын сыана ыарааһына ыарыылаахтык охсор, ол иһин үгүстэр олохтоох ынах арыытыттан аккаастанан, чэпчэки сыаналаах кэлии арыыга көстүлэр.  Убаһа, сыаналаах кулунчук этин сиэбэттэр даҕаны, 500 солк. кэлии ынах этин атыылаһаллар.

1200 солк.-х арыыҥ килиэпкэ кыратык сыбаммытыҥ кэннэ бүтэн иһэр, 1500 солк.-х биир киилэ этинэн син биир топпоккун. Онон куорат дьоно төрүт астан тэйэр, кэлии бородууксуйаҕа көһөргө күһэллэр кэмэ кэллэ.

Өскөтүн ынах арыыта 500 солк. — 1200 солк. тиийиэр диэри 100% тахса бырыһыан үрдээбит түгэнигэр 40 000 – 50 000 солк. хамнас сыананы тилэх баттаһан, 100 000 солк. тиийиэхтээх этэ. Ону, хомойуох иһин, хамнас кээмэйэ сыана үрдүүрүттэн ырааҕынан хаалан иһэр, хамнас үрдээтэҕинэ даҕаны муҥутаан 4-6% куоһарбат.

Алын хамнаска кыһарыйтаран, кыһалҕаттан төрүт астан тэйбит дьону көрөн олорон, өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй көрдөрүүтүнэн инники күөҥҥэ хайдах таҕыста диэн этиэххэ сөбүй?

Хамнастаах салаа

Бырамыысыланнай оҥорон таһаарыы көрдөрүүтүнэн Сахабыт Сирэ Уһук Илин 2 миэстэни ылар, экэниэмикэни сайыннарар сүрүн драйвер быһыытынан, "Эльга уголь", "Колмар", "Сургутнефтегаз", "Таас-Юрях нефтегаздобыча" халыҥ харчыны баһаллар. Олохтоох бүддьүөт дохуотун биир улахан өлүүтүн «АЛРОСА» хампаанньа хааччыйар.

Бу салааҕа хамнас даҕаны таһыччы үрдүк: СӨ Судаарыстыбаннай статистикаҕа федеральнай сулууспатын дааннайынан, сир баайын хостуур эйгэҕэ 2022 с. алтынньытыгар ааҕыллыбыт орто хамнас 147 937 солк.

2021с. ахсынньы ыйынааҕы хамнас өссө үрдүк — 215 023 солк., итиннэ сыл түмүгүнэн бириэмийэ киирэ сылдьар буолуохтаах. Биир сыл анараа өттүгэр Саҥа Дьыл иннинэ бырамыысыланнас салаатын үлэһитэ ортотунан 187 070 солк. хамнаһы илиитигэр ылбыт. Кинилэргэ сыана үрдээһинэ муораҕа таммах курдук.

Аччык ыкка уҥуоҕу быраҕан биэрбит кэриэтэ

Билигин Арҕаа дойдулар санкция биллэрэннэр, Арассыыйаҕа атыыга-эргиэҥҥэ хааччах киирэн, үгүс омук табаара атыыттан сүттэ. Дойду, өрөспүүбүлүкэ салалтата олохтоох оҥорон таһаарыыны элбэтэргэ, кинилэри өйүүргэ үгүс үтүмэн харчыны кутар, араас чэпчэтии оҥорор. Холобур, оҥорон таһаарар сыах, атыы-эргиэн дьиэтин куортамын, кирэдьиит ороскуотун сороҕун  субсидиялыыллар, грант арааһын биэрэллэр.

Өрөспүүбүлүкэҕэ нолуок судургутутуллубут систиэмэтигэр бары урбаанньыттарга ыстаапка муҥутаан кыччаата, ол эбэтэр дохуоттан 1%, дохуоттан ороскуоту көҕүрэттэххэ 5%.

Маннык чэпчэтиинэн туһана олорон, төрүт аспыт арыы-эт сыанатын 100% тахса бырыһыан үрдэтии аһары иҥсэлээх буолуу бэлиэтэ курдук өйдөнөр. Үүнэ-тэһиинэ суох барбыт сыананы судаарыстыба хонтуруоллаабата дьикти. Киһи барыта бырамыысыланнаска, үптээх-харчылаах салааҕа үлэлээбэтин, сыана эмискэ үрдээбитин кэннэ дьон дохуота таҥнары түспүтүн өйдүөх баара.  

Биир Сахабыт Сиригэр олорон, хамнас араастаһыыта, дьон социальнай өттүнэн баайга уонна хамнастан хамнаска нэһиилэ тиийинэн олорооччуга арахсыыта кэҥээн иһэр.

Дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин нэһилиэнньэ дьадайыытын аҕыйатарга туруорбут соругун толороору аҕыйах тыһыынча босуобуйа быраҕан биэрбиттэрэ — аччык ыкка кураанах уҥуоҕу быраҕан биэрбит кэриэтэ.   Дьадьайыыны аҕыйатарга,  бастатан туран, «атыттар» диэн туора тутуллубут дьон хамнаһын сыана үрдээбитин кытта тэҥҥэ үрдэтэн иһиэх баара. 2022с. баара-суоҕа 4-6% үрдэтиллибит хамнас инфляция хаамыытын 11,94% да кыайан толуйбат, эгэ 100% үрдээбит сыананы ситиэ дуо?   

Дьиҥэр, өрөспүүбүлүкэ хааһынатыгар киирбит эбии дохуот 20 тахса млрд солк., онон хамнаһы үрдэтэр үп хааһынаҕа баар эрээри, атын сыалга туттуллар.