Уопсастыба

От ыйын 1 күнэ. Тоҕо?

Санатар буоллахха, COVID-19 ыарыы пандемията сытыырхайа илигинэ, норуот бүттүүнүн  куоластааһына муус устар 22 күнүгэр ыытыллыахтаах этэ. Ол эрээри, дьаҥ киэҥник тарҕанан, бу күҥҥэ куоластааһыны ыытыыттан аккаастаммыттара.

Ол кэннэ РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин от ыйын 1 күнүн  анаабыта. “Куоластыырга ордук табыгастаах күн, юридическай өттүнэн да көрдөххө, бу күн сөптөөх. От ыйын 1 күнүгэр диэри нэһилиэнньэ Төрүт сокуоҥҥа киирэр уларытыылары өссө төгүл ырытан, анааран көрөрүгэр сөптөөх кэм бэриллэр”, -- диэн Владимир Путин бэс ыйын 1 күнүгэр Киин быыбардыыр хамыыһыйа салайааччыларын уонна оробуочай бөлөҕү кытта мунньаҕар эппитэ. Мунньахха кини Киин быыбардыыр хамыыһыйа салайааччыта Элла Памфиловаҕа куоластааһын кэмигэр дьон доруобуйатыгар куттала суох буолуу боппуруоһугар сүрүн болҕомтону ууран, сөптөөх миэрэлэри бэлэмнииллэригэр сорудахтаабыта.  

РФ Төрүт сокуонугар киирэр уларытыылары ылынар  куоластааһын ханнык түһүмэхтэринэн ыытылларый?

--Бэс ыйын 5-21 күннэригэр дьиэттэн олорон куоластыырга уонна олорор сиргиттэн атын сиргэ баар буоллаххына, бары өттүнэн тоҕоостоох учаастакка куоластыырга суруттарыы.

--Бэс ыйын 21-25 күннэригэр РФ Быыбардыыр киин хамыыһыйа ол испииһэгин сыныйан бэрэбиэркэлиир..

--Бэс ыйын 25-30 күннэригэр дьиэттэн олорон уонна быыбардыыр учаастакка куоластааһын.

--От ыйын 1 күнүгэр учаастактарга тиийэн куоластааһын, ону кытта дьиэттэн олорон куоластааһын.

Саҥа өйдөбүл – “Мобильный избиратель”

Бэс ыйын 25 күнүттэн от ыйын 1 күнүгэр диэри ыытыллар РФ Төрүт сокуонугар киирэр уларытыыларга куоластааһыҥҥа биир суолталаах саҥардыыны киллэрдилэр – “Мобильный избиратель” диэн ситими. “Мобильный избиратель” диэн тугуй? Бу –  пааспарка ыйыллыбыт аадырыһынан баар куоластыыр учаастакка буолбакка, атын учаастакка уонна дьиэттэн олорон куоластыырга сөбүлэҥ ылар уонна куоластыыр ньыма. “Мобильный избиратель” Судаарыстыбаннай өҥөлөр порталларыгар  туспа бас быһыытынан сылдьар. Ол эбэтэр бу ньыманан куоластыыр киһи Судаарыстыбаннай өҥөлөр порталларыгар киирэн ханна, хайдах куоластыырыгар сайабылыанньа биэрэр, ол инниттэн бу порталга учуоттаах буолуохтаах.  Бу сервис нөҥүө олохтоох киһи киниэхэ табыгастаах учаастагар куоластыырыгар сайабылыанньа биэриэхтээх. Маны таһынан сайабылыанньа биэрэргэ атын ньымалар эмиэ бааллар.

“Мобильный избиратель” ситиминэн хайдах, ханна куоластыыр туһунан сайабылыанньалары бэс ыйын 5 күнүттэн ыла тураллар.

Ол курдук, өссө тоһоҕолоон бэлиэтиир буоллахха, “Мобильный избиратель” ситимэ Саха сиригэр уонна атын Арассыыйа регионнарыгар үлэтин бэс ыйын 5 күнүттэн саҕалаабыта уонна бэс ыйын 21 күнүгэр түмүктүүр. Бу күннэргэ РФ олохтооҕо пааспарга ыйыллыбыт аадырыһынан олорбот буоллаҕына, куоластааччылар испииһэктэригэр киллэрэллэрин туһугар Судаарыстыбаннай өҥөлөр порталларыгар киирэн электроннай ньыманан эбэтэр “Мин докумуоннарым” элбэх өҥөнү оҥорор кииҥҥэ кэлэн, ону кытта ханнык баҕарар куоластыыр учаастакка тиийэн сайабылыанньа биэриэн наада.

Куоластааһыҥҥа алта күнү анаатылар. Тоҕо?

Куоластааһын бэс ыйын 25 күнүттэн от ыйын 1 күнүгэр диэри буолуоҕа. Тоҕо маннык дьаһаннылар? Куоластыырга биир эрэ күнү, чуолаан от ыйын 1 күнүн анаатахтарына, пандемия толору ааһа илик кэмигэр дьон ыарыыга бэйэ-бэйэлэриттэн сыстыһар кутталлара үөскүөҕэ. Онон сиэттэрэн дьон  биир кэмҥэ тоҕуоруспатын диэн куоластааһыҥҥа алта күнү анаатылар. Онон бэс ыйын 25 күнүттэн от ыйын 1 күнүгэр диэри олорор сиргинэн баар учаастакка тиийэн куоластыырга кыах бэриллэр.

Маны таһынан, үөһээ этиллибит “Мобильный избиратель” ситиминэн ханнык учаастакка куоластыырыҥ туһунан сайабылыанньа биэрэн баран, бэс ыйын 25 күнүттэн от ыйын 1 күнүгэр диэри сайабылыаньаҕар ыйбыт учаастаккар тиийэн куоластыаххын сөп. Эбэтэр дьиэҕэр олорон куоластыаххын сөп, сайабылыанньаҕар бу ньыманы ыйбыт буоллаххына.

Маны таһынан, РФ Киин быыбардыыр хамыыһыйата регионнарга учаастактааҕы куоластыыр хамыыһыйаҕа олохтоохтор биир халҕаһанан кэлэн куоластаабаттарын курдук кыра-кыра бөлөҕүнэн хаһан кэлэн куоластыылларын туһунан эрэкэмэндээссийэ оҥороллоругар этии киллэрбит. Ол эрээри, бу булгуччу тутуһуллар миэрэ буолбатаҕын, дьон бэйэтин баҕатынан хаһан кэлэн куоластыыра көҥүлүн бэлиэтээбиттэр.

Бүллүтүөнү хайдах толоробут?

Бүллүтүөнү толоруу ньымата бу сырыыга элбэх. Сүрүн ньыманан бэс ыйын 25 күнүттэн от ыйын 1 күнүгэр диэри табыгастаах кэмҥэр регистрацияламмыт миэстэҕинэн баар учаастакка  тиийэн толоруу буолар. Учаастак аадырыһын билбэт буоллаххына, олохтоох быыбардыыр киин хамыыһыйа сайтыгар киирэн билсиэххин сөп.

Өскөтүн, пааспарга ыйыллыбыт аадырыһынан буолбакка, атын аадырыһынан эбэтэр атын куоракка олорор буоллаххына, үөһэ ыйыллыбыт “Мобильный избиратель” систиэмэҕэ эрдэ киирэн ааккын-суолгун ыйан туран, эйиэхэ куоластыырга тоҕоостоох учаастагы бэлиэтиигин. Арассыыйа үрдүнэн “Мобильный избиратель” систиэмэнэн сайабылыаньа ылыы бэс ыйын 5 күнүттэн саҕаламмыта уонна бэс ыйын 21 күнүгэр түмүктэнэр.

Маны таһынан дьиэттэн олорон куоластааһын ньымата эмиэ баар. Маныаха туох нааданый?

Олохтоох учаастакка сатаан кэлэн куоластыыр кыаҕа суох дьон баар буолуохтарын сөп. Холобур, ыалдьыбыт киһи эбэтэр пандемия кэмигэр уопсастыбаҕа сылдьыан баҕарбат киһи. Кинилэргэ анаан бэс ыйын 25 күнүттэн от ыйын 1 күнүгэр диэри дьиэҕэ олорон куоластааһын көрүллэр. Ол инниттэн дьиэтигэр олорон куоластыан баҕарар киһи бэс ыйын 16 күнүттэн олорор сиринэн куоластыыр учаастагар төлөпүөнүнэн эбэтэр бэйэтэ тиийэн куоластыыр күнүн уонна бириэмэтин ыйыан наада. Эбэтэр Судаарыстыбаннай өҥөлөр порталларын (gosuslugi.ru)  көмөлөрүнэн бэс ыйын 5 күнүттэн бэс ыйын 21 күнүгэр диэри сайабылыанньа биэриэн сөп. Куоластааһын күнүгэр учаастактааҕы хамыыһыйа үлэһиттэрэ бүллүтүөннээх уонна анал дьааһыктаах дьиэҕэ кэлэллэр. Манна бэлиэтээн этэр буоллахха, сайабылыанньа биэрээччи тоҕо дьиэтигэр куоластыыр биричиинэтин этэрэ ирдэниллибэт.

Дьон доруобуйатыгар куттал суох буолуохтаах

РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин куоластааһын кэмигэр дьон доруобуйатыгар куттал суох буоларын хааччыйары сорудахтаабыта. Ол курдук, бэс ыйын 15 күнүгэр РФ Киин быыбардыыр хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Элла Памфилова уонна Роспотребнадзор баһылыга Анна Попова бигэргэппит Арассыыйа бүттүүнүгэр буолар куоластааһыны хайдах ыытары эрэкэмэндээссийэлиир докумуона таҕыста. Манна учаастакка үлэлиир хамыыһыйа чилиэннэрэ мааскаларынан, бэрчээккэлэринэн, дезинфекциялыыр сириэстибэлэринэн хааччыллыахтаахтара ыйыллар. Маны таһынан, хас биирдии куоластыы кэлбит киһиэхэ эмиэ мааска, бэрчээккэ, уруучука бэриллэр.

Куоластыыр учаастак дьиэтин сотору-сотору санитарнай ирдэбилинэн ыраастыахтаахтар, ыраастааһын расписаниета учаастак аайы көрдөрүүгэ ыйанан туруохтаах. Киирии ааҥҥа дьон температуратын кэмниэхтэрэ. 

Эрэкэмэндээссийэ докумуонугар этиллэринэн, куоластыыр учаастакка дьон бэйэ-бэйэлэриттэн 1,5 миэтэрэ тэйиччэ туралларыгар көмөлөһөр сурааһыннары тардыахтаахтар. Дьон биир халҕаһанан кэлбэтин курдук, олохтоохторго этии быһыытынан хаһан кэлэн куоластыылларыгар бириэмэлэри ыйыахтарын сөп. Ол эрэн, дьон бэйэтигэр табыгастаах кэмигэр кэлэн куоластыыр бырааба күөмчүлэммэт.

Эрэкэмэндээссийэ докумуонугар этиллэринэн, куоластыы кэлбит киһи  хамыыһыйа чилиэнигэр тэйиччи туран пааспарын аһан көрдөрүөхтээх, хамыыһыйа үлэһитигэр пааспар дааннайдара чуолкайдык көстөллөрүн курдук. Кинилэр икки ардыларыгар даҕайсыы суох буолуохтаах. Бүллүтүөн эмиэ илииттэн илиигэ бэриллиэ суохтаах.

Эрэкэмэндээссийэҕэ этиллэринэн, куоластыы кэлбит киһи учаастакка 15 мүнүүтэ иһигэр куоластаан тахсыахтаах.

Маны таһынан куоластыыр учаастакка аһыыр,  илии тутуһар бобуллар. Дьон, төһө кыалларынан, бэйэ-бэйэтиттэн тэйиччи сылдьа сатыахтаах. 

Кэтээн көрөөччүлэр уонна суруналыыстар

Куоластыыр учаастакка кэтээччи быһыытынан уонна үлэлии кэлбит суруналыыстар температураларын кэмнээһин процедуратын ааһыахтаахтар. Суруналыыстар дьону хаартыскаҕа, видеоҕа 1,5-2 миэтэрэ  ыраах туран түһэриэхтээхтэр, устуохтаахтар.

Кинилэргэ анаан анал миэстэ бэлэмниэхтээхтэр. Олорор сирдэрэ бэйэ-бэйэлэриттэн 1,5-2 миэтэрэ ыраах буолуохтаах. Учаастак үлэһиттэриттэн, дьонтон интервью ылар буоллахтарына, эмиэ бу дистанцияны тутуһуохтаахтар диэн эрэкэмэндээссийэ быһыытынан оҥоһуллубут докумуоҥҥа этиллэр.

Саха сиригэр куоластааһыҥҥа бэлэмнэнии хайдах барарый?

Саха сиригэр “Мобильный избиратель” ньыманан сайабылыанньа биэриигэ олохтоох куоластыыр учаастактар үлэлиир графиктара олохтоммут. Ол курдук дьон олорор сирдэринэн куоластыыр учаастактарыгар бэс ыйын 21 күнүгэр диэри сарсыарда 10 чаастан күнүс 14 чааска диэри кэлэн сайабылыанньа биэриэхтэрин сөп.

 Оттон Алдан, Ленскэй, Мииринэй, Нерюнгри оройуоннарын уонна Дьокуускай куорат учаастактара сайабылыанньа ылыыга графиктара арыый уратылаһар: үлэ күнүгэр 9 чаастан киэһэ 18 чааска диэри (13-14 чч. эбиэккэ тохтобул). Өрөбүл уонна бырааһынньык күн 10 чаастан күнүс 14 чааска диэри сайабылыанньаны ылаллар.

Саха өрөспүүбүлүкэтин Киин быыбардыыр хаамыыһыйата иһитиннэрбитинэн, региоҥҥа уопсайа 799 куоластыыр учаастак үлэлиирэ былааннанар: 791 бастаайаннай төрүккэ, 8 кылгас кэмҥэ, 3 учаастак полярнай станцияларга, 3 учаастак хайаны байытар тэрилтэлэргэ, икки Дьокуускай куорат бөдөҥ мэдиссиинискэй тэрилтэлэригэр.

СӨ Киин быыбардыыр хамыыһыйата дойду бүттүүн куоластааһынын күннэригэр бэлэмнэниитэ хайдах ыытыллыбытый? “Билэргит курдук, куоластааһын муус устар 22 күнүгэр буолуохтаах этэ. Пандемия мэһэйдээн Бэрэсидьиэн куоластыыр күнү от ыйын 1 күнүгэр көһөрбүтэ. Куоластааһыны ыытыыга бэлэмнэниини биһиги кииммит олунньуттан саҕалаабыта. Онон бэс ыйын 25 күнүттэн от ыйын 1 күнүгэр диэри куоластааһыны үрдүк таһымнаахтык ыытарга бэлэм буолуохпут диэн эрэнэбит. Бу кэмҥэ биһиги олохтоох куоластыыр учаастактар испииһэктэрин оҥордубут. Олохтоох куоластыыр хамыыһыйалары, судаарыстыбаннай былаас уорганнарын, олохтоох бэйэни салайыныыны кытта бииргэ үлэлээтибит.  Учаастактар сөптөөх үлэлиир миэстэлэринэн, тиэхиньикэнэн, технологиянан толору хааччыллыылаах буолалларын ситистибит”, -- диэн өрөспүүбүлүкэ Киин быыбардыыр хамыыһыйатын салайааччыта Алексей Ефимов  кэпсээтэ.