Уопсастыба

Федеральнай бүддьүөттэн 2,8 млрд. солк.

Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин көҕүлээһининэн оҥоһуллубут социальнай гаастааһын бырагырааматын өрөспүүбүлүкэҕэ олоххо киллэрэргэ 2023 с. 250 км. гаас ситимэ тардыллан, 2907 дьиэ холбонно. Бырагыраама үлэлиэҕиттэн учаастак кыраныыссатыгар диэри гаас турбатын тардарга уопсайа 6973 дьиэ хабылынна. Социальнай гаастааһыҥҥа 9234 дуогабар түһэрилиннэ.

Гаас ситимин тардыы федеральнай уонна эрэгийиэннээҕи бырагыраама нөҥүө ыытыллар. «Кыһыл-Сыыр - Мастаах» магистральнай гаас турбатын үһүс утаҕын тутуу 1999 с. саҕаламмыта. 14 сыл тухары 380 км. туппуттара, онтон аҕыс сыл устата үлэ тохтоон турбута. 84 км. учаастак ситэ оҥоһуллубакка хаалбыта.

СӨ Бырабыыталыстыбатын, Ил Дархан Айсен Николаев уонна Судаарыстыбаннай Дума дьокутаата Галина Данчикова туруорсууларынан федеральнай бүддьүөттэн 2021 с. 2,8 млрд. солк. көрүллэн, билигин гаас утаҕа салгыы тутулла турар. Оччотугар киин уонна Өлүөнэ эбэ уҥуор кытылыгар баар улуустарга күөх төлөн өрө күүрүүлээхтик турба устун тиийиэхтээх.

Ил Дархан Айсен Николаев сорудаҕынан 2022 с. Дьокуускай куоракка уонна киин улуустарга гаас ситиминэн күөх төлөнү аһарар кыах кыччаабытын туоратарга 200 мөл. солк. көрүллүбүтэ.

Күн бүгүн «Сахатранснефтегаз» «Газпром» транснациональнай энергетическэй хампаанньаны кытта бииргэ үлэлэһэн, социальнай гаастааһыҥҥа былаанын аһара толорон, дойду үрдүнэн ТОП-10 киирэр.

Алексей Колодезников: «Соҕуруу оройуоннары гаастыахпыт»

«Сахатранснефтегаз» генеральнай дириэктэрэ, Ил Түмэн дьокутаата Алексей Колодезников өрөспүүбүлүкэҕэ гаас ситимигэр холбонуу туһунан билиһиннэрдэ:

- 2022 с. былаан быһыытынан, 2041 дьиэҕэ гаас киириэхтээх этэ, ону 2877 дьиэ кэргэн күөх төлөн утаҕар холбоммута. Онон былаан 41% аһары туолбута. Ити сыл түмүгүнэн 230 км. гаас турбата тардылынна, 156 км. социальнай гаастааһыҥҥа.

2023 с. былаан 2100 этэ даҕаны, номнуо 2661 дьиэҕэ күөх төлөн киирдэ. Ону ситиһэргэ гаас утаҕын тардааччылар тымныы тыйыс усулуобуйаҕа үлэлииллэр. Былырыын гаас түөрт нэһилиэккэ аан бастаан киирдэ. Быйыл 200 км. уһуннаах саҥа ситим тутуллуо,  онтон социальнай гаастааһыҥҥа 101 км.

2024 с. социальнай гаастааһыҥҥа 1900 дьиэни холбуур былааннаахпыт. Хампаанньа өрөспүүбүлүкэҕэ күөх төлөн ситимин тардарга нэһилиэктэр ахсааннарын хаҥатарга, куттала суох буолууну хааччыйарга федеральнай таһымҥа улахан бырайыактары сүрүннүүр.  Гаастааһыҥҥа биир кэлим операторы, «Газпром» хампаанньаны кытта Алдан, Ленскэй, Нерюнгри, Өлүөхүмэ оройуоннарыгар күөх төлөн утаҕын тардарга кыттыгас бырагыраама оҥорон үлэлэһэбит.

2026 с. бүтүөр диэри 30 бөһүөлэктэри уонна куораттары гааһынан хааччыйыахтаахпыт. Маны ситиһэргэ «Сила Сибири» магистральнай гаас ситимиттэн Сахабыт Сирин соҕуруу оройуоннарыгар гаас утаҕын тардыахпыт. 8000 дьиэни холбуурга 500 км. уһуннаах гаас турбата тутуллуоҕа.

Гааһы босхо киллэрэргэ туох ирдэбил баарый?

-Олорор нэһилиэккитигэр гаас ситимэ киирбит буолуохтаах;

-Хапытаалынай тутуу эбийиэгэ эрдэ күөх төлөҥҥө холбоммотох;

-Дьиэҕит ИЖС быһыытынан регистрацияламмыт;

Ньурбаҕа, Сунтаарга күүтэллэр

Дьиҥэр, өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун гааһынан хааччыйан олорор Бүлүү улууһун кытта ньурбалар, сунтаардар кэккэлэһэ олороллор эрээри, күн бүгүҥҥэ диэри бу икки улууска күөх төлөн киирэ илик. Олохтоохтор дьиэлэрин маһынан, чоҕунан оттоллор, эбэтэр уотунан ититиини тутталлар. Ол иһин хаһан гаас киирэрин күүппүттэрэ ыраатта.

«Сахатранснефтегаз» хампаанньа иһитиннэрбитинэн, Бүлүү улууһугар баар Орто Түҥнээҕи гаастаах сиртэн «АЛРОСА» хампаанньа Накыыннааҕы айылҕа баайдаах сиригэр, Ньурба улууһугар 160 км. уһуннаах гаас ситимин тутуута саҕаланна. Оччотугар «АЛРОСА» кытаанах оттуктан күөх төлөҥҥө көһөр кыахтаныаҕа. Магистральнай гаас турбата тутулуннаҕына, инникитин Ньурба уонна Сунтаар улууһун хааччыйыахтара.

Саха Сирин соҕуруу уонна арҕаа оройуоннарын салгыы гаастыырга Ленскэй оройуонугар Мурья, Бэчинчэ, Батамай нэһилиэктэригэр гаас киириэҕэ. Алдан оройуонугар Ленинскэй уонна Лебединэй бөһүөлэктэргэ үлэни саҕалыырга докумуонун бэлэмнии сылдьаллар уонна сирин тургутан көрөллөр.

Ону таһынан, «Кыһыл-Сыыр — 84 км» магистральнай гаас ситимин 71-ис км. тутулла турар. Инникитин ити учаастак Орто Бүлүүтээҕи гаастаах сиртэн – Мастаах – Бөргө – Дьокуускай биир кэлим гаас ситимигэр холбонуоҕа.

Бырагыраамаҕа ким хапсарый?

Сайаапканы биэриэҥ иннинэ олорор нэһилиэгиҥ бырагыраамаҕа хапсарын-суоҕун «Сахатранснефтегаз» саайтыгар «Социальнай гаастааһын» салаатыгар киирэн көрүөххүн наада. Былааҥҥа Дьокуускай куорат, Жатай бөһүөлэгэ, Хаҥалас, Горнай, Бүлүү, Үөһээ Бүлүү, Кэбээйи, Мэҥэ Хаҥалас, Чурапчы, Нам, Ленскэй, Мииринэй оройуоннара киирэ сылдьаллар.

Гаас ситимигэр холбонорго сайаапканы «Сахатранснефтегаз» уонна «Госуслуги» саайтыгар онлайн биэриэххэ сөп. Ону таһынан, тус бэйэҥ тиийдэххинэ, докумуоннары  ньиэп-гаас тэрилтэтин Дьокуускай куоракка баар биир кэлим түннүгэр Бүөтүр Алексеев уул. 64-гэр, эбэтэр хампаанньа хайа баҕарар филиалыгар, МФЦ-га ылаллар. Сайаапканы 30 күн иһигэр көрүөхтэрэ.

Дуогабар түһэристэххинэ, гааһы дьиэҥ кыраныыссатыгар диэри тардаллар. Бырагыраамаҕа хапсарга учаастагыҥ гаас ситимиттэн 200 м. ыраах туруо суохтаах, дьиэҥ хапытаалынай тутуу эбийиэгэ, ол эбэтэр акылааттаах буолуохтаах.

Куорат таһыгар даачалаах дьон учаастактара СНТ (оҕуруот аһын олордорго кэммиэрчэскэйэ суох табаарыстыба) диэн ааҕыллар, ол иһин гаас турбатын СНТ кыраныыссатыгар эрэ диэри босхо тардыахтара. Оттон дьиэлэригэр диэри тардыллар ороскуоту бэйэлэрэ уйунуохтаахтар.

Социальнай гаастааһыҥҥа хапсыбыттар учаастактарын кыраныыссатыттан дьиэлэригэр диэри гаас турбатын тардарга бэйэлэрин хармааннарыттан төлүүллэр.

Ил Дархан Айсен Николаев  көҕүлээһининэн, анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр дьиэҕэ гаас турбатын киллэрэргэ 150 тыһ. солк. көмө харчы бэриллэр. Ону таһынан, маннык кээмэйдээх көмө дохуоттарын аахпакка туран, элбэх оҕолоох, кыаммат ыалларга, Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии, байыаннай дьайыы бэтэрээннэригэр, соҕотох олорор, биэнсийэлээх аҕам саастаах дьоҥҥо, инбэлииттэргэ оҥоһуллар.

Бэриллибит үбү кинилэр гаас оборудованиетын атыылаһарга, күөх төлөн ситимиттэн дьиэҕэ турба тардарга туттуохтарын сөп. Онон нэһилиэнньэ киэҥ араҥата дьиэлэрин сылыталларыгар уонна ас астанарга гааска буор босхо кэриэтэ холбонор кыахтаахтар.

*                      *                          *

«Социальнай гаастааһын» бырагыраамата болдьоҕо суох, онон дьиэҕитин ыксаабакка туттуоххутун сөп. 2024 с. «Сахатранснефтегаз» 1900 дьиэҕэ гаас киллэрэр былааннаах, күн бүгүн 1060 дуогабар түһэрилиннэ. 2030 сылга диэри 15 000 дьиэҕэ гаас киириэхтээх.