Уопсастыба

Кэҥээн-тэнийэн иһэр       

Үөрэҕин саҥа бүтэрбит булугас толкуйдаах, сытыы-хотуу Евгения Винокурова, атыттар курдук бүддьүөт миэстэтигэр дураһыйбакка, тута бэйэтин дьыалатын саҕалаабыт — риэлторскай өҥөнү оҥоруунан дьарыктаммыт. Оччолорго, 2011 сыллаахха, бу хайысха Дьокуускайга саҥа сайдан эрэр буолан, үлэлииргэ уустук соҕуһа. Онтон толлубакка, саҥаны, сонуну билэргэ баҕалаах кыыс идэтин толору баһылаан барбыт. Кыһамньылаах үлэһити күннэтэ алтыһар Сбербаана сөбүлээн, киниэхэ тэрилтэ арынарыгар сүбэлээбит. Онон Евгения 2015 сыллаахха «Туймаада Недвижимость» диэн хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэтин олохтуур.                            

 Онтон ыла 5 сыл ааста. «Бүгүн баар, сарсын суох» риэлторскай хонтуораларга тэҥнээтэххэ, ити болдьох «Туймаада Недвижимость» атаҕар бигэтик турбутун туоһулуур. Агентство тэнийэн, билигин 20-тэн тахса үлэһиттээх. Москваҕа кытта филиалын аста. Онно Евгения Винокурова бэйэтэ салайааччынан барда, оттон манна Марианна Иванова дириэктэринэн хаалла. Кинилиин мин көрсөн кэпсэттим. 

Эрэллээх сыһыаны олохтоон

—Биһиги Евгениялыын иккиэн ХИФУ нуучча салаатын иһинэн аһыллыбыт “основы психологии” диэн үөрэҕи бүтэрбиппит. Бу үөрэхпит билигин идэбитигэр олус туһалыыр. Тоҕо диэтэххэ, риэлтор диэн, бастатан туран, психолог буолуохтаах. Биһиги мэлдьи дьоннуун алтыһабыт. Араас майгылаах-сигилилээх дьон кэлэр. Олору барыларын кытта тыл булан, санааларын сааһылаан, хайдах дьиэни баҕаралларын аа-дьуо сэһэргэһэн билэн, доҕордуу сыһыаны олохтуубут. Үйэлээх атыыларын ылар быһаарыылаах кэмнэрэ буолан, олус долгуйан, олохторун, оҕолорун-урууларын туһунан арыллан кэпсииллэр. Ол иһин хаһан да билбэтэх киһибит 5 хонук иһигэр хаан-уруу аймахпыт кэриэтэ буолан хаалар. Кинилэр биһиэхэ, этэргэ дылы, “клиенты на всю жизнь”. Ол аата хаһан баҕарар эрийэн сүбэлэттэриэхтэрин, ыйытыахтарын сөп. Сибээспитин тутабыт. Оннооҕор сорохтор, кирэдьииттэрин харчытын ыытан, биһигинэн төлөттөрөллөр. Дьиҥэр, ол эбээһинэспитигэр киирбэт эрээри, килийиэннэрбитин өйүү сатаан сөбүлэһэбит. Аны туран, ипотекаларын хас эмэ ый төлөөбөтөхтөрүнэ, баан биһигинэн көрдөтөр. Дьиэ ылбыта хас да сыл ааспыт да буоллаҕына, биһиги  булан ылабыт, тугун-ханныгын туоһулаһабыт, оборчоттон оронор суолун сүбэлиибит. Уопсайынан,  ааҕааччыларга этиэм этэ: кыайан төлүүр кыаххыт суох буоллаҕына, куттанан саһан сыппакка, булгуччу ол туһунан бааҥҥа биллэрэр буолуҥ. Эһиэхэ табыгастаах бырагырааманы толкуйдуохтара. Кинилэр эмиэ интэриэстээхтэр буоллаҕа дии. Кылаабынайа, сайабылыанньаҕытын эрэ суруйуоххутун наада.

Иккиһинэн, тыл үөрэхтээҕэ буоламмыт, докумуону толорууга, дьону кытта кэпсэтиигэ абыранабыт. Сөптөөх тылы-өһү туттан саҥарыы, сыыһата суох суруйуу улахан суолталаах. Литератураны дириҥэтэн үөрэппиппит эмиэ туһалыыр: киһилии сиэрдээх, дууһалаах, чиэһинэй буолууну өрө тутабыт.

Үсүһүнэн, биһиги “основы психологии” салаабыт реклама уонна PR хаапыдыратын иһинэн баара. Онон хара маҥнайгыттан маркетинг туһунан өйдөбүллээх этибит.     

—Оттон эн манна хаһааҥҥыттан үлэ­лиигин?

—Мин 2011 сыллаахха үөрэхпин бүтэ­рээт, бастаан Байкальскай университет Саха сиринээҕи салаатыгар методиһынан киирбитим. Манна үөрэнэр төлөбүрдээх этэ, онон биир өттүнэн эмиэ кэмиэрчэскэй тэрилтэттэн үлэбин саҕалаабыт курдукпун. Аны туран, араас сиртэн — соҕурууттан да, мантан да — барыта “бөө” диэбит бөдөҥ учуонайдар үөрэтэллэрэ. Олорго паараларын аттаран туруорар бэйэтэ туспа тургутуу буолара. Ким да иннин биэриэн, “окошколаныан”, кэнники туруон баҕарбат, бэйэлэригэр табыгастаах эрэ бириэмэлэригэр үөрэтэ кэлээри гыналлара. Дьэ, онно баара, кими да өһүргэппэккэ, алы гынан, тылгар киллэрэн, сөбүлэҥнэрин ылан, расписаниены оҥоруу. Хата, оннук кытаанах оскуоланы ааһан, манна килийиэннэри кытта үлэлиирбэр чэпчэки этэ.

Сыппара
2 %-наах ипотека бырагыраамата үлэлээбитэ 9 ый буолла. Билиҥҥи туругунан Уһук Илиҥҥэ уопсайа 2,2 мөл. кв. миэтэрэ тутулла турар. Итинтэн 80 % кыбартыырата номнуо атыыламмыт. Уһук Илиҥҥэ уонна Аартыкаҕа киһи хапытаалын сайыннарар агентство иһитин­нэрбитинэн, 2 %-наах ипотеканан дьиэ ыларга 10 895 дуогабар баттаммыт. Бу чэпчэтиилээх ипотеканы туһаныыга бастыҥ көрдөрүүлээх Приморскай кыраай — 3000 кирэдьиит бэриллибит. Уопсай суумата 11,3 млрд. солк. курдук. Иккис миэстэҕэ — Саха сирэ: 10 млрд. солк. тахса харчыга 2630 дуогабар оҥоһуллубут. Хабаровскай кыраай – 1495 (5,4 млрд. солк.), Бурятия —1235 (2,9 млрд. солк.), Амур уобалаһа — 944 (3 млрд. солк.), Сахалинскай уобалас —714 (3,3 млрд. солк.), Забайкальскай кыраай – 707 (2 млрд. солк.).

— Бэйэҥ да киһи эрэ сэҥээрэн истэр гына сэһэргиигин. Олус холку майгылаах киһигин быһыылаах. Наһаа үчүгэй учуутал буолуо хаалбыккын.

—  Төрөппүттэрим үөрэҕирии эйгэтигэр үлэлиэхпин баҕараллара. Бастаан методиһынан киирбиппэр үөрбүттэрэ. Ол гынан баран, Байкальскай университет филиала сабыллыбыта. Үлэтэ суох хаалбыппар,  Женя бэйэтигэр көмөлөһөөччүнэн манна ыҥырбыта. Сэбиэскэйдии иитиилээх дьонум, биллэн турар, риэлтор диэни төрүт ахсарбатахтара. Солуута суох идэ курдук ылыммыттара. Уһун кэм устата баһылыктаабыт аҕам Иван Васильевич Назаров: “Учуутал диэн үйэлээх идэ. Оскуолаҕа миэстэтэ көрдөө”, — диирэ. Ийэм Марфа Романовна, сааһын тухары оҕо саадыгар үлэлээбит киһи, эмиэ оннук санаалааҕа. Дьэ, билигин ылыннылар.

Дьиҥэр, мин манна кэлэн, личность быһыытынан сайынным, билиим-көрүүм кэҥээтэ, олоҕу көрүүм уларыйда. Бу иннинэ уруккуттан олохсуйбут тутулунан, төрөппүттэрим иҥэрбит өйдөбүллэринэн олорбутум. Ол былыргылыы стереотиптарбын барытын соттум: аан дойду аана аһаҕаһын, ис кыаҕым муҥура суоҕун, баҕа санаам улаханын биллим. Онуоха Женя сабыдыала сүҥкэн. Кини номнуо Москваҕа бэйэтин биисинэһин тэнитэ-тэрийэ сылдьар. Мин эмиэ дьыалабын барытын ситистэхпинэ, оҕом сайдарын туһугар мантан көһөн барар санаалаахпын. Кэтээн көрөрбүнэн, сайдыылаах сиргэ үөрэммит ыччат өйө-санаата, майгыта-сигилитэ биһигиттэн чыҥха атын, аныгы олоххо сөптөөх. Биһиги үөрэҕи бүтэрээт, сири-дойдуну да көрбөккө, үлэҕэ умса түспүппүт. Онтон, аны, кирэдьиит хабалатыгар хаптарбыппыт. Оҕом олоҕо оннук буолуон баҕарбаппын. Уопсайынан, киһи биир сиргэ туруо суохтаах, наар хамсана, сүүрэ-көтө сылдьыахтаах, саҥаны баһылаан иһиэхтээх. Оччоҕо эрэ сайдаҕын,  саҥаттан саҥа үрдэли дабайаҕын.

—Айыах-тутуох ыччаппыт бары соҕуруу бардаххытына, ким Саха сирин сайыннарар?

— Мин санаабар, патриот диэн ол хайаан да төрөөбүт сиргэр олоруу буолбатах. Ханна баҕарар бэйэҥ дойдугун, омуккун өрө тутан, аатын үрдүктүк ааттата сылдьыы – бу эмиэ патриотизм. Дойдугунан киэн туттууҥ, сүгүрүйүүҥ,  тапталыҥ сүрэххэр сылдьыахтаах. Оччоҕуна аан дойду ханнык да муннугар тиийдэргин, Сахаҥ сиригэр бэриниилээх буолаҕын. Манна даҕатан эттэххэ, биһиги өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар кылааппытын киллэрэбит — олохтоохторо туох да эрэйэ-мэһэйэ суох дьиэ-уот тэринэллэригэр көмөлөһөбүт. Хас да сүүһүнэн киһи биһиги өҥөбүтүнэн кыбартыыраланна. Киин куораттарга да дьиэ-уот булан биэрэбит.

—Мантан төһө көһөллөр эбитий?

—Былырыын хамсаабат баай-дуол дьаарбаҥкатын тэрийбиппит. Соһуйуоххут иһин, үксэ киин куораттарга сайаапка этэ. Дьон соҕуруу дьиэ ылан аҕай эрэр. Москваҕа Внуково авиапорт диэки Новай Москва диэн административнай уокурукка биир хостооҕу 4 мөл. солк. атыылаһыахха сөп. Москваҕа, Санкт-Петербурга биир квадратнай миэтэрэ, ортотунан, 100-120 тыһ. солк. Новосибирскай киинигэр биир хостооҕу 2 500 000 солк. булуохха сөп.

—Кырдьык, соҕуруу ылааччыларга эһиги өҥөҕүт наһаа абыраллаах эбит. Оттон Саха сиригэр баҕас риэлтора суох дьиэлэниэххэ сөп ини?

—90-с, 2000 сылларга дьиэ атыытыгар албыннааһын наһаа баарын өйдүүргүт буолуо: ким эрэ көҥдөйө эрэ турар уораҕайы атыылаһан айманара,  ким эрэ көҥүлэ суох сиргэ тутуллубут дьиэҕэ ылан ытыыра, ким эрэ кумааҕыга эрэ баар кыбартыыраҕа уган умайара... Ол иһин билигин дьон, оннук отоойкоҕо олорумаары, бу эйгэҕэ барытын билэр риэлтордары көмөлөһүннэрэр буолла. Оннук быдан эрэллээх уонна көмүскэллээх. Биһиги ханнык тутааччы саарбаҕын, кыбартыыра туох иэстээҕин, ханна атыылаһар ордугун – барытын ирдэһэн билэбит, иннин-кэннин, ымпыгын-чымпыгын быһаарсабыт.  Уонна килийиэннэрбитигэр саамай табыгастааҕын булан биэрэбит.

Бэйэҥ сүүрэргэр бириэмэ уонна тулуур, дьулуур  наада. Хас биирдии дьиэни баран көрөргө, сыанатын түһэрсэргэ, баанныын быһаарсарга, регпалатаҕа тиийэргэ – хас да күн халтайга хаалар, эт-тирии баранар, ньиэрбэ да бүтэр. Оттон биһиги көмөбүтүнэн 5 хонук иһигэр кыбартыыраҥ күлүүһүн ылыаххын сөп. Чэ, холобур, дойдугар сылдьан эрийэҕин уонна ханна, хас хостооҕу ылыаххын баҕараргын этэҕин, докумуоннаргын электроннай почтанан эбэтэр бассаабынан ыытаҕын. Ону биһиги бэйэбит офиспытыгар үлэлиир Сбербаан бэрэстэбиитэлигэр биэрэбит. Кини начаас (хамнаһыҥ Сбербаанынан кэлэр буоллаҕына — 2 чааһынан) хас мөлүйүөҥҥэ “одобрение” кэлбитин биллэрэр. Ол кэнниттэн биһиги эн ирдэбилгэр сөптөөх дьиэни көрдөөн саҕалыыбыт. Өрөбүллэргэр куоракка кэлэн, булбут кыбартыыраларбытын көрөҕүн, биир сөбүлээбиккин талаҕын уонна төттөрү; дойдулуоххун сөп. Ол кэмҥэ биһиги атыыһыты кытта үлэлэһэбит. Докумуонун барытын бэрэбиэркэлээн, дуогабары бэлэмнээн баран, эйигин ыҥырабыт. Онно кэлэн илии баттаһаҕын.

Билигин дьон ордук хос хамсанарын сүрэҕэлдьиир. Онон риэлтор өҥөтүн туһанар, “под ключ” барытын биир сиртэн ылар  кинилэргэ табыгастаах.

Аны туран, баан бэйэлэригэр ипотеканы аккаастаабыт буоллаҕына, биһиги нөҥүө сайаапкатын ыыттаҕына, “одобрение” мэлдьи кэлэр. Эрэллээх хампаанньа буоламмыт. 

— Дьиэ бөҕө тутуллар дии. Барыта атыыга барар дуо?

—  Мин 2016 сылтан үлэлиибин. Тэҥнээн көрдөхпүнэ, дьиэ атыыта 2017 сыллаахха элбэх  этэ. Ити сыл судаарыстыба өйөбүлэ киирэн, ипотека 9 %-ҥа диэри түспүтэ. 2019 сылга көрдөрүү намыһаҕа. Ол төрүөтэ – 2 бырыһыаннаах кирэдьиити күүппүттэригэр сытар. Онтон Саҥа дьылтан ыла саҥа тутуллубут дьиэлэр, сылаас бэрэски атыыланарын курдук, бэрт хамаҕатык барбыттара. Тоҕо диэтэххэ, Уһук Илиҥҥи 2 %-наах ипотека усулуобуйатыгар “кыбартыыраны тэрилтэ эрэ атыылыахтаах, киһиттэн ылар көҥүллэммэт” диэн ирдэбиллээх этэ. Ол иһин саҥа дьиэ тиийбэт үлүгэрэ буолбута. Үөскээбит балаһыанньаны туһанан, тутар хампаанньалар сыаналарын үрдэтэн кэбиспиттэрэ. Өскөтүн былырыын 1 хостооҕу 3 800 000 солк. булуохха сөп эбит буоллаҕына, билигин 4 мөл. 600 солк. атыылыыр кыахтаахтар. Оннук ыараата. Биллэн турар, 2 %-ҥа ылааччы элбэх, оттон саҥа дьиэ аҕыйах. Ол иһин ыксаан, билигин “вторичкаҕа”, ол эбэтэр номнуо киирбит дьиэҕэ кыбартыыра ылары көҥүллээри сылдьаллар. Бу хааччахтааһын кэмигэр, хата, тутуу салаата тохтообото. Онон биһиги эмиэ харантыына суох үлэлээтибит. “Куһаҕан үчүгэйдээх”, — дииллэринии, дьон арыый иллэҥсийбиччэ,  дьиэтин-уотун көрүннэ, атыыласта-атыылаата. Түмүкпэр этиэм этэ, риэлтор өҥөтүн туһаныҥ. Уонна саҥа дьиэҕэ ыла сатааҥ. Эргэ дьиэҕэ оччотооҕор элбэх харчыны өрөмүөҥҥэ кутаҕыт.