Бэлиитикэ

Сокуонунан сирдэтэн

Кэпсэтиини саҕалыырыгар сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Владимир Чичигинаров эминэн-томунан хааччыллыы тыын суолталааҕын, нэһилиэнньэни кытары көрсүһүүлэргэ бу боппуруос мэлдьи көтөҕүллэрин  бэлиэтээтэ.

 2020 сыллаахха ахсынньыга ылыллыбыт «Саха Өрөспүүбүлүкэтин нэһилиэнньэлээх пууннарыгар нэһилиэнньэ олоҕун-дьаһаҕын хааччыйар табаары (бородууксуйаны) тиэйии-таһыы ураты эрэсиимин туһунан» сокуоҥҥа нэһилиэнньэ олоҕун-дьаһаҕын уонна социальнай эйгэ, ОДьКХ, энэргиэтикэ тэрилтэлэрин туруктаах үлэлэрин-хамнастарын хааччыйар булгуччулаах табаардар (бородууксуйалар) испииһэктэригэр эмп-томп ураты суолталаах  көрүҥнэрэ уонна мэдиссиинэ тэриллэрэ киллэриллибиттэрэ.

2010 сыллаахха ылыллыбыт «Эмп-томп сириэстибэлэрин эргиирин туһунан» федеральнай сокуонунан мэдиссиинэ тэрилтэлэрэ уонна кинилэр истэринэн үлэлиир ойуччу салаалар (территориально обособленные подразделения – ТОП), ол эбэтэр тыа сиринээҕи быраастаах амбулаториялар, биэлсэр пууннара, биэлсэр-акушер пууннара, өскөтүн аптека суох түбэлтэтигэр, эми-тому бэйэлэрэ батараллара көҥүллэммитэ. Инньэ гынан, өрөспүүбүлүкэҕэ мэдиссиинэ бары тэрилтэлэрэ ТОП-тарын кытары анал лиссиэнсийэ ылбыттара. Ол да үрдүнэн киинтэн ыраах сытар, мөлтөх суоллаах-иистээх нэһилиэктэргэ, чуолаан Аартыка улуустарыгар эминэн хааччыллыы улахан болҕомтону эрэйэр. Дьэ, ону быһаарар, уопсай сүбэнэн табыгастаах ырычааҕы тобулар туһуттан, хас да биэдэмистибэ бэрэстэбиитэллэрэ кыттыылаах кэпсэтии тэриллибитин эттэ.     

Үп көдьүүһэ үрдүүр

Өрөспүүбүлүкэҕэ эми-тому хааччыйыыга «Сахафармация» аахсыйалаах уопсастыба, оттон чэпчэтиилээх эминэн хааччыйыыга Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ үлэлииллэр. Онон тыл бастакынан бу икки биэдэмистибэ бэрэстэбиитэллэригэр бэрилиннэ. 

Доруобуйа харыстабылын миниистирэ Лена Афанасьева иһитиннэрбитинэн, чэпчэтиилээх эминэн 158 208 киһи, ол эбэтэр өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин 16 %-а туһанар. Былырыын бу сыалга 3 млрд 307 мөл. солк., ол иһигэр өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 2 млрд. 719 мөл. солк. көрүллүбүт.

Туһанааччы ахсаана (киһи)

2019 -- 189 533

2020 --190 785

2021  -- 58 208

Үбүлээһин кээмэйэ(солкуобай)

2019 -- 2 млрд. 148 мөл.

2020 -- 2 млрд. 434 мөл

2021 --.3 млрд 307 мөл.

О.и. федеральнай    бүддьүөттэн (солкуобай)

2019 -- 553 мөл.

2020 -- 557 мөл.

2021 -- 587 мөл.

О.и. өрөспүүбүлүкэттэн (солкуобай)

2019 -- 1 млрд. 595 мөл.

2020 -- 1 млрд. 876 мөл.

2021 -- 2 млрд. 719 мөл.

Чэпчэтиилээх эмп-томп доруобуйа харыстабылын судаарыстыбаннай ситимин 636 тэрилтэтин, бас билии көрүҥүттэн тутулуга суох 118 аптека уонна 343 ТОП нөҥүө бэриллэр. Улуустардааҕы киин балыыһалар аптеката суох нэһилиэнньэлээх пууннарга эми 169 амбулатория, 4 врачебнай амбулатория,  2 врачебнай быраактыка уопсай киинин, 158 ФАП, 10 ФП нөҥүө хааччыйаллар. Өрөспүүбүлүкэ көрөр үбүнэн амбулаторияларга сахарнай диабет, онкология, ревматоиднай артрит, бронхиальнай астма, туберкулез, гематологическай ыарыһахтар уонна орфаннай ыарыылаахтар босхо эминэн хааччыллаллар. Ааспыт сылга 138 тыһыынча киһи эмтэммит.

Итини таһынан, үһүгэр диэри саастаах кырачааннар уонна алталарыгар диэри саастаах элбэх оҕолоох ыаллар оҕолоро амбулаторияларга босхо эмтэнэллэр. Былырыын бу сыалга 175 мөлүйүөн солкуобай көрүллүбүт.

Кыаһылыыр кыһалҕа быһыытынан миниистир кытыы нэһилиэктэри хааччыйар ТОП-тар күөн үптэрэ суох буолан, наадалаах эми-тому эрдэттэн ылынар кыахтара суоҕун, ороскуоту толуйбат диэннэр, 1000 киһиттэн аҕыйах нэһилиэнньэлээх сирдэргэ урбаанныттар аптекалары арыйбаттарын уонна тыа сиригэр фармацевт идэлээх исписэлиистэр тиийбэттэрин ыйда. Ону быһаарарга бастатан туран, «Тииһилиҥнээх аптека» федеральнай бырагыраама чэрчтинэн көһө сылдьар аптека пууннарын тэрийэр, Аартыка улуустарын эминэн-томунан хааччыйарга “Естественнэй монополиялар тустарынан” сокуонунан бигэргэтэн, биитэр Бырабыыталыстыба таһымынан нуормаламмыт быраап аахталарын ылынан туран, Аартыка улуустарыгар эми-тому тиэйиигэ-таһыыга, харайыыга уонна тыырарга боломуочуйалаах фармацевт операторы быһаарар, мэдиссиинэ тэрилтэлэрэ эмп-томп саппааһын хааччыналларыгар бүддьүөттэн үбүлээһин ырычааҕын тобулар наадатын эттэ.

Үлэни атахтыыр өрүттэр

«Сахафармация» аахсыйалаах уопсастыба генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Михаил Кардашевскай кытыы нэһилиэктэр хааччыллыыларын атахтыыр өрүттэри ыйда. Ол курдук, тыа сирин аптекаларын матырыйаалынай-тиэхиньиичэскэй базалара олус эргэрбит, эми харайар ыскылааттара суох, онно эбии сөптөөх үптэрэ суох буолан, эмп-томп саппааһын оҥостубаттар, анал үөрэхтээх исписэлиистэр тиийбэттэр. Оттон лиссиэнсийэлээх ТОП-тар, ол эбэтэр тыа сирин балыыһалара, эмп-томп саппааһын оҥостуохтарын, аны, харчылара суох. Улуустааҕы киин балыыһа ТОП-тарын эминэн хааччыйарыгар ыйга кыччаабыта 1-3 мөл. солк наада. Урбаанньыттар, барыһа суох диэн, нэһилиэктэргэ аптеканы арыйбаттар, арыйар да киһи баар буоллаҕына, киниэхэ нолуокка туох да чэпчэтии көрүллүбэт. Интэриниэт мөлтөх, тустаах исписэлиис суох буолан, эми-тому атыылаһыыга, итиэннэ чэпчэтиилээх эминэн туһанар гражданнарга социальнай өҥөнү оҥоруу куонкуруһа наһаа уһуннук ыытыллар, хаайтарыы кэмигэр сөмөлүөтүнэн барыахтаах эмп-томп үс нэдиэлэҕэ тиийэ аэропорка сытар эбит.

Итилэри бэлиэтээн туран, Михаил Анатольевич эми-тому тиэрдиигэ олохтоох дьаһалталар эмиэ үлэлэһиэхтээхтэрин, сыллата куонкуруһу ыытан, дьону эрэйдээбэккэ, хааччыйар операторы кытары үс сыллаах хантараак түһэрсэр көдьүүстээҕин, кыра учаастактары уонна табаһыттар, балыксыттар общиналарын аптечкаларынан хааччыйарга, көһө сылдьар эмчиттэр биригээдэлэригэр фармацевтар киирэн үлэлииллэрин тэрийэргэ, Интэриниэт суох нэһилиэктэригэр эми маркировката суох атыылыырга эттэ. Ону таһынан тиэйэр-таһар сүрүн тэрилтэлэри («Якутия», «Полярные авиалинии» авиа-хампаанньалары, «Анаабыр алмаастара» уонна «ЛОРП» хампаанньалары уо.д.а.) кытары эбии сөбүлэһии түһэрсэр наадатын бэлиэтээтэ.\

Устар, көтөр аалларынан, тимир көлөнөн 

Салгыы атын биэдэмистибэлэри истии буолла. Өрөспүүбүлүкэҕэ аналлаах оттугу-уматыгы, производственнай-тиэхиньиичэскэй табаары, социальнай суолталаах аһы-үөлү тириэрдиигэ, таһаҕаһы таһыыны сүрүннээһиҥҥэ боломуочуйалаах Нэһилиэнньэ олоҕор-дьаһаҕар куттал суох буолуутун хааччыйар судаарыстыбаннай кэмитиэт бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Яна Наумова «хотугу собуос» туһунан кэпсээтэ.

Өрөспүүбүлүкэҕэ сыллата 3 мөл. туонна араас таһаҕас, ол иһигэр 1,5 мөл. туонна олоҕу-даһаҕы хааччыйар аналлаах табаар аҕалыллар. Таһаҕас баһыйар өттө сайын уу суолунан тиэрдиллэр. Сүрүн таһаҕасчыттарынан «ЛОРП» ПАУо, «Халыма судоходнай хампаанньата», «Дьааҥытааҕы өрүс пароходствота» ААУо-лар, о.д.а. буолаллар. Оттон кыһынын таһаҕас массыынанан таһыллар. Үп-харчы хамсааһына бытаанын, тэрилтэлэр эргитэр үптэрэ кырыымчыгын түмүгэр, таһаҕаһы соҕуруу сакаастаан, Аллараа Бэстээххэ аҕалан баран, хотугу улуустарга тиэрдэргэ икки-үс сыл ирдэнэр, ол тухары ханна эрэ уурар-харайар наада буолан, табаар сыаната балачча үрдүүр эбит.

Тырааныспар миниистирин бастакы солбуйааччы Сергей Владимиров :

--Олоххо-дьаһахха ураты наадалаах таһаҕаһы, аһы-үөлү тиэйи-таһыы регламент быһыытынан ыытыллар. Эмп-томп уонна доруобуйа харыстабылын тэриллэрэ «Якутия» уонна «Полярные авиалинии» хампаанньаларынан тиэрдиллэр. Коронавирус пандемията туруоҕуттан бу хайысха ураты чорботулунна, 2021 сыл устатыгар 117,6 туонна эмп, 20,2 туонна вакцина, бу сыл тохсунньутугар 7,8 туонна эмп, 1 туонна вакцина тиэрдилиннэ. Үөскүүр кыһалҕа тута быһаарыллан иһэр, -- диэтэ.

«Якутопторг» АУо генеральнай дириэктэрэ Алексей Николаев: “Эми-тому тиэрдиигэ, батарыыга көмөлөһүөхпүтүн сөп”, -- диэн өйүүрүн эттэ. Кинилэр Аартыка улуустарыгар аһы-үөлү тиэрдиигэ хайдах үлэлииллэрин билиһиннэрдэ, бэйэлэрэ анал ыскылааттаах Эргиэн-логистика кииннэрин былырыын Абыйга, Усуйаанаҕа тэрийбиттэрин, быйыл Дьааҥыга, Аллараа Халымаҕа, Орто Халымаҕа, Эдьигээҥҥэ былаанныылларын туһунан кэпсээтэ.  

Миэстэҕэ хайдаҕый?

Кэпсэтии силигин улуустар кыттыбыттара ситэрдэ. Өлөөн эбэҥки национальнай улууһугар икки аптека баар: 55-с №-дээх муниципальнай аптека уонна М.А. Сукач биирдэм тэрилтэтин аптеката.

Муниципальнай аптека дириэктэрэ Айталина Степанова тус сыаллаах муниципальнай бырагыраама чэрчитинэн, чэпчэтиинэн туһанар дьону эминэн хааччыйыыга сылга 3 мөлүйүөн солкуобай харчы көрүллүөхтээҕиттэн, былырыын үп-харчы кырыымчыгынан, ол аҥаара тыырыллыбытын кэпсээтэ. Сырыы суоҕунан кытыы нэһилиэктэргэ эмп-томп хойутаан тиэрдиллэрин,  сөмөлүөтүнэн көтүү, таһаҕаһы таһыы тарыыба үрдүгүн, фармацевт уонна провизор идэлээх исписэлиистэр тиийбэттэрин бэлиэтээн туран, Айталина Иннокентьевна хотугу улуустарга эми-тому Дьокуускайтан сөмөлүөтүнэн бастакы уочарат аҕаларга, онуоха тарыыбы намтатарга (авиатордар эми-тому, мэдиссиинэ тэриллэрин кэмиэрчэскэй табаар курдук көрөр буоланнар, суһаллык тиэрдэри наадалааҕынан аахпаттар, 1 киилэ таһаҕаска 300 солкуобайы төлөтөллөр), анал идэлээх исписэлиистэри тардарга «Земскэй фармацевт» бырагырааманы туһанарга, кинилэр ипотеканан дьиэ ылалларыгар, ОДьКХ өҥөтүн төлүүллэригэр өйөбүл оҥорорго туруоруста. «Ревматология, эндокринология уонна мэдиссиинискэй суолталаах тэриллэр» хайысханан эрэгийиэн үбүлээһининэн, чэпчэтиинэн туһаныы саҥа куода киллэриллибитинэн, быйылгы бырагыраамаҕа Өлөөнү эмиэ киллэрэргэ көрдөстө.

Абый улууһун Абый нэһилиэгин баһылыга Тимофей Тимофеев эппитинэн, 500-чэкэ киһи нэһилиэнньэлээх бөһүөлэк коронавирус пандемията туруоҕуттан бырааһа суох олорор, быйыл аны биэлсэр баран хаалан, балыыһаҕа икки эрэ сиэстэрэ үлэлии сылдьар. Балаһыанньаттан тахса сатаан, нэһилиэнньэ наадыйар эмин-томун эрдэ ылан хааччынан кэбиһиэҕин, дьаһалтаҕа эми батарыыга лиссиэнсийэ бэриллибэтэ мэһэйдиир эбит.

Мирнэй улууһун дьаһалтатын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Дмитрий Ширинскэй чэпчэтиинэн туһанааччыларга ананар сүрүн эмтэри кииннээн хааччыйар, итиэннэ сыана үрдүү турарын учуоттаан, үбүлээһиҥҥэ корректировканы кыбаартал аайы оҥорор көдьүүстээх буолуоҕун эттэ. 

ТОП тиһигэ табыгастаах  

Эми-тому ТОП-тарынан хааччыйыы уопутун туһунан Өлүөхүмэ улууһун кылаабынай бырааһа Анна Гаврильева кэпсээтэ.

 Өлүөхүмэ нэһилиэктэригэр аптека суох буолан, 2010 сыллаахха улуустааҕы киин балыыһа иһинэн 24 ТОП, ол иһигэр 18 ТОП суола-ииһэ суох, ыраах нэһилиэктэргэ тэриллибит. Бу ТОП-тар эми-тому улуус киинигэр баар аптекаттан ыланнар, нэһилиэнньэҕэ утары харчытыгар атыылааһыны тэрийбиттэр. Сылга  холбоон 10-12 мөл. солк. харчыны киин балыыһа кассатыгар туттарар эбиттэр.

Кэнники сылларга эмп-томп батарыллыытын хонтуруоллуур «Честный знак» маркировка киириэҕиттэн, итиэннэ хамнас, биэнсийэ баан карточкатыгар түһэриллэрэ олохтонон, бу бэрт табыгастаах ырычаахха кэккэ мэһэйдэр үөскээбиттэр. Маркировкалаах табаар (эмп-томп) атыыланнаҕына, эргииртэн таһаарылларын туһунан бэлиэтэнэрэ, хаартысканан төлөһүүгэ эквайриннаах касса аппараата ирдэнэрэ, чуолаан Интэриниэт да, суотабай сибээс да мөлтөх нэһилиэктэригэр уустуктардаах буолбут. Хас ТОП ахсын регистратор, бырагырааманан хааччыллыы, касса аппараата, эквайринг, суоттуур сканер наада буолбута татым үптээх тэрилтэлэргэ улахан ноҕуруусканы оҥорбут. Ааспыт сылга Интэрниэтинэн сибээс өҥөтүн төлөбүрэ сэттэ нэһилиэккэ холбоон 605 тыһыынча солкуобайга тиийбит!

Врезка:

Араас сымыйа, хаһан-ханна оҥоһуллубута биллибэт, болдьоҕо ааспыт уо.д.а. эмп-том тарҕаныытын бохсор инниттэн, 2020 сылтан Арассыыйаҕа эмп тэрилтэлэрэ «Эмп препараттарын хамсааһынын мониторина» федеральнай судаарыстыбаннай иһитиннэрэр-биллэрэр ситиминэн («Честный знак» маркировканан) үлэлииллэр.  

Ыйытыы кытаанах   

Норуот дьокутааттара ыйытыыга уонна санаа атастаһыытыгар көхтөөтүк кытыннылар.

 Вице-скипер Виктор Губарев «Сахафармация» бэрэстэбиитэлиттэн Аартыка улуустарыгар эми-тому тиэрдиигэ төһө үп көрүллэрин, ол ороскуота төһө сабылларын билиэн баҕарда. Онуоха Михаил Кардашевскай үп-харчы чааһын чопчу билбэтин туһунан эппитигэр, бу ыйытыыга харданы кэлин суругунан түһэрэргэ сорудахтаатылар.

Вице-скипер Антонина Григорьева кэлиҥҥи биэс сылга «Сахафармация» чэрчитинэн Аартыкаҕа хас аптека аһыллыбытын ыйытта, итиэннэ Аартыкаҕа хас улуус киинин ахсын аптека арыйар, эми-тому кииннээн батарыы боппуруоһун көтөхтө, хааччыллыы хаачыстыбатын тупсарыыга Бырабыыталыстыба тустаах дьаһалын бэлэмниир наадатын эттэ.

Норуот дьокутаата Алена Атласова чэпчэтиилээх эминэн хааччыйыыга быйыл арыый аҕыйах харчы көрүллүбүтүн бэлиэтээтэ. “Ол эрээри бүддьүөт  корректировкатыгар ону былырыыҥҥы сыл таһымыгар тиэрдэргэ үлэлэһиэхпит”, -- диэтэ.

Норуот дьокутаата Наталья Румянцева, бэл, киин куорат аптекаларыгар сыана араастаһыыта улаханын, холобур, билигин саамай наадалаах «Арепливир» диэн эмп «Маякка» 6072 солкуобайга баар буоллаҕына, «Олоҥхо» аптекатыгар онтон биир тыһыынча солкуобайынан чэпчэкитин сөҕө кэпсээтэ. Онуоха тустаах исписэлиистэр сыана хайдах быһылларын быһаардылар, бу боппуруоска административнай бэрэбиэркэни ыытыахха сөбүн эттилэр.

Кииннээн хааччыллыаҕа 

Владимир Чичигинаров, Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ.

--Бу кэпсэтии түмүгэр киирбит этиилэринэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр гражданнар кэккэ категорияларын, ол иһигэр уустук суоллаах-иистээх нэһилиэнньэлээх пууннар уонна Аартыка улуустарын олохтоохторун эминэн-томунан хааччыйыы ырычааҕын тупсарарга туһуламмыт хас даҕаны пууннаах Сүбэлэр ылылыннылар. Эми-тому кииннээн, чуолаан өрөспүүбүлүкэҕэ боломуочуйалаах оператор «Сахафармация» АУо чэрчитинэн, итиэннэ улуустардааҕы киин балыыһалар истэринэн тэриллибит ТОП-тар ситимнэринэн хааччыйар ордуга быһаарылынна. Маны өссө тупсарар инниттэн бары сыһыаннаах биэдэмистибэлэргэ, ол иһигэр Доруобуйа харыстыбылын министиэристибэтигэр уонна да атыттарга тустаах сорудахтар бэрилиннилэр.

Раиса СИБИРЯКОВА