Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

Кулун тутар 23 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ Педагог уонна уһуйааччы сылыгар аналлаах Васильева Клавдия Ивановна уонна кини уһуйбут иитээччилэрин Наталья Сивцева уонна Саргылаана Готовцева кыра оҕолорго анаммыт кинигэлэрин сүрэхтэниитин чэрчитинэн «Уус-уран айымньы нөҥүө оскуола иннинээҕи саастаах оҕо тылын сайыннарыы. Төрөөбүт тылга тапталы иитии» диэн тиэмэҕэ төгүрүк остуол ыытылынна. Уопсайа үс кинигэ сүрэхтэннэ: “Айылҕа азбуката”, “Толкуйдуу үөрэнэбит”” уонна “Толкуйдатар таайбараҥнар”.

Кулун тутар 23 күнүгэр Ил Түмэҥҥэ Педагог уонна уһуйааччы сылыгар аналлаах Васильева Клавдия Ивановна уонна кини уһуйбут иитээччилэрин Наталья Сивцева уонна Саргылаана Готовцева кыра оҕолорго анаммыт кинигэлэрин сүрэхтэниитин чэрчитинэн «Уус-уран айымньы нөҥүө оскуола иннинээҕи саастаах оҕо тылын сайыннарыы. Төрөөбүт тылга тапталы иитии» диэн тиэмэҕэ төгүрүк остуол ыытылынна. Уопсайа үс кинигэ сүрэхтэннэ: “Айылҕа азбуката”, “Толкуйдуу үөрэнэбит”” уонна “Толкуйдатар таайбараҥнар”.

Клавдия Ивановна Уус Алдан улууһун настаабынньык педагога, үрдүк категориялаах иитээччи, РСФСР үөрэхтээһинин туйгуна, Учууталлар учууталлара, РФ уопсай үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэһитэ, Уус Алдан улууһун Бочуоттаах олохтооҕо, «Дети Саха-Азии» норуоттар икки ардыларынааҕы оҕо пуондатын бириэмийэтин лауреата, «Воспитатели России – 2019» бүтүн Россиятааҕы VII куонкурус лауреата, суруналыыстар сойуустарын чилиэнэ.

Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ Клавдия Ивановна чугас аймахтара, биир дойдулаахтара, Бүлүүттэн, Чурапчыттан, Намтан, Дьокуускайтан биир идэлээхтэрэ кытыннылар.

 Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Антонина Григорьева, Ил Түмэн дьиэ кэргэн уонна оҕо аймах дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Алена Атласова, С.А. Новгородов аатынан «Айар» национальнай издательскай хампаанньа сүрүн эрэдээктэрэ Марина Макеева, Уус Алдан улууһун баһылыгын бастакы солбуйааччыта Михаил Борисов, Уус Алдан улууһун Мындаабатааҕы «Кэнчээри» уһуйаан сэбиэдиссэйэ, «Толкуйдатар таайбараҥнар» кинигэ ааптара Наталия Сивцева, Уус Алдан улууһун Мындаабатааҕы «Кэнчээри» уһуйаан бас иитээччитэ Саргылана Готовцева, Уус Алдан улууһун үөрэҕин управлениетын начаалынньыга Гаврил Тимофеев, СӨ үөрэххэ уонна наукаҕа министиэрстибэтин хонтуруоллуур уонна кэтээн көрөр департаменын сүрүннүүр исписэлииһэ Виктория Петрова, Уус Алданнааҕы үөрэх үлэһиттэрин идэлээх сойуустарын улуустааҕы кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Анна Попова, Чурапчы улууһун «Мичил» оҕону сайыннарар киин сэбиэдиссэйэ, оройуоннааҕы дьокутааттар сэбиэттэрин дьокутаата Марианна Яковлева, Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччытын көмөлөһөөччүтэ Ньургустана Гуляева, Уус Алдан улууhун 33 нүөмэрдээх «Чуораанчык» уһуйаан бас иитээччитэ Сахаяна Иванова уо.д.а. кэпсэтиигэ кыттыыны ыллылар.

ebf91718 62dc 412a 9bd7 8b3cd5ebdd66

Дьоро күн Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Антонина Григорьева дириҥ ис хоһоонноох эҕэрдэ тылы эттэ.

“Тыл боппуруоһа былыр-былыргыттан улахан бэлиитикэ биир быстыспат сорҕотун быһыытынан биллэр. Тыл - баай, күүс, кэскил. Төрөөбүт тыл көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэр ханнык баҕарар норуот улуу нэһилиэстибэтэ, киһи-аймах ытык өйдөбүллэриттэн, сыаннастарыттан биирдэстэрэ. Оҕону кыра сааһыттан уһуйааҥҥа, оскуолаҕа, төрөөбүт тылынан иитии-үөрэтии сүрүн  ирдэбил быһыытынан биллэр. РФ уонна СӨ үөрэххэ уонна тылга сокуоннарыгар ити өйдөбүл туспа ыстатыйанан киирэн, быраап быһыытынан көмүскэллээх, билиҥҥи усулуобуйаҕа үгүс норуот тыла чөл туруктаах хааларыгар тирэх буолар. “Оҕону төрөөбүт тылынан  үөрэтии уонна иитии туһунан”  Арассыыйа сокуонугар туһунан ыстатыйа баар буоларыгар мин, Егор Петрович Жирков уонна Елена Христофоровна Голомарева үс төгүл миэстэтигэр туруорсубуппут, үлэлэспиппит”, - диэн сырдатта.

1992 сыллаахха “Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыл туһунан сокуона” (сүрүн ааптар Александр Николаевич Жирков) уонна 2014 сыллаахха ылыллыбыт “Үөрэхтээһин туһунан сокуон” саха тылынан үөрэтии тосхолун чуолкайдаабыттарын Антонина Афанасьевна сырдатта. Маны таһынан тылы кытары тэбис-тэҥҥэ олохтоох норуот култууратын үөрэтии көдьүүстээҕин, оччоҕо эрэ үрдүк таһымнаах духуобунай эйгэ олохтонорун санатта.

Кинигэлэр ааптардарын туһунан элбэх иһирэх тылы эттэ. Ол курдук : “Кыра оҕолор тылларын сайыннарыыга учуонай-методистар Игнатий Иванович Каратаев, Мария Ксенофонтовна Попова, Мария Филипповна Пронникова, Евдокия Михайловна Поликарпова, Ульяна Михайловна Флегонтова уонна да атыттар ааттарын кытта Клавдия Ивановна аатын тэҥҥэ тутуохпутун сөп диэн тоһоҕолоон бэлиэтиибин.  Кини 42 сыл устата үлэлээбит үлэтэ, суруйан таһаарбыт 13 кинигэтэ саха тылын судаарыстыбаннай тыл быһыытынан статуһун үрдэтиигэ ананаллар. Бу үлэлэр: методическай босуобуйалар, остуоруйалар, хоһооннор, уус-уран кинигэлэр сүрүн сыалларынан иитээччилэр үлэлэрин сырдатыы, киэҥ эйгэҕэ таһаарыы буолар. Оҕолорго, төрөппүттэргэ аһаҕас ааннары, семинар-практикалары, аралдьыйыылары үгүс ахсааннаахтык тэрийэн кэллэ. СӨ норуодунай суруйаачыта Наталья Михалева – Сайа: “Киһи сахалыы аахпат, сонуннары бэйэтин тылынан билсибэт буоллаҕына, төрөөбүт тылыттан тэйэрэ быдан түргэтиир”, - диэн бэргэнник эппитэ бүгүҥҥэ күҥҥэ саамай тоҕоостоох. Клавдия Ивановна суруналыыс быһыытынан эмиэ туспа суоллаах-иистээх, көрүүлэрдээх. Ол курдук, кини оскуола иннинээҕи саастаах оҕолору иитэр-үөрэтэр тэрилтэлэр үлэһиттэрин үлэлиир балаһыанньаларын, хамнастарын өрүү сытыытык туруорсар. Клавдия Ивановна этэр этиитэ, туруорсар санаата биир – оҕо кыра сааһыттан төрөөбүт тылынан саҥарар буолуутугар оҕо кинигэлэрин бэчээттээн киэҥ эйгэҕэ хамаҕатык таһааран иһиҥ диэн. Оҕо кинигэтин бэчээттээһин биирдиилээн дьон, эбэтэр тустаах киһи кыһалҕата буолбатах, бу уопсай барыбыт туруорсуубут буолуохтаах диэн кини куруук этэр. Клавия Ивановна эдэр педагогтарга элбэх сүбэни, сөптөөх көмөнү оҥорор настаабынньык, бастыҥ уопсастыбанньык, дьахтар хамсааһынын лиидэрэ. Бары тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кыттан сытыы кыһалҕалары, боппуруостары хорсуннук туруорсар биллэр-көстөр киһибит диэн ааттыыбын”, - диэн этэн туран, махтал сурук туттарда.

Ил Түмэн дьиэ кэргэҥҥэ уонна оҕо аймахха сис кэмитиэтин аатыттан Алена Атласова эҕэрдэ тылы эттэ. Кини бэлиэтээбитинэн, тылбыт сүдү суолталаах. Быйылгыттан Ил Түмэҥҥэ ылыллар сокуоннар икки тылынан тахсаллар: нууччалыы уонна сахалыы. Хамыыһыйа салайааччыта — Алекандр Николаевич Жирков. Ааспыт пленарнай мунньахха ылыллыбыт 50 сокуон тылбаастанарыгар улахан үлэ бара турар.

Клавдия Ивановна үлэтигэр туоһулаан, оҕону сайыннарар, толкуйдуурга үөрэтэр кинигэлэр сүрэхтэниилэринэн эҕэрдэлээтэ. “Клавдия Ивановна ис хоһоонноох үлэлэрэ билиҥҥи кэмҥэ ордук улахан наадалаахтар. Оҕолорут гаджеты туппутунан улааталлар. Дьиэ кэргэҥҥэ төрөппүттэр сахалыы тылынан кэпсэтэр да буоллахтарына, уһуйааҥҥа, оскуолаҕа оҕолор төрөөбүт тылларын умнар түгэннэрэ баар. Онон төрөөбүт тылбытын иҥэрэллэригэр бэртээхэй кинигэлэр таҕыстылар. Методист үлэтэ буолан, оҕо өйүгэр, мэйиитигэр, дууһатыгар иҥэр гына оҥоһуллубут кинигэлэр салгыы сайдан тарҕаныахтаахтар”, - диэн туран Клавдия Ивановнаҕа сибэкки дьөрбөтүн уонна өйдөбүнньүк бэлэх туттарда.

Марина Макеева кыһа сайдыытыгар Клавдия Васильева кинигэлэрэ улахан оруоллаахтарын бэлиэтээн туран, «Национальнай кинигэ таһаарыытыгар кылаатын иһин» наҕарааданы туттарда.

Ньургустана Гуляева Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Александр Жирков эҕэрдэ суругун иһитиннэрдэ: «Эһиэхэ норуот инникитин, кэскилин туруулаһар үлэҕитигэр ситиһиини баҕарабын. Күүстээх санааҕын ыһыктыма, айар үлэҕин мөлтөтүмэ! Төрөөбүт тылбыт сайдан, кыаҕыран иһиэхтин! Үйэттэн үйэҕэ саха омуга сылаас тыынынан угуттуу, араҥаччылыы, алгыы туруохтун!». Итиэннэ Ньургустана Гуляева Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччытын махтал суругун Клавдия Ивановнаҕа туттарда.

 

Клавдия Васильева: “Болҕомтону күүһүрдэр кэм кэллэ”

d947d3f3 bc10 4d04 bce9 94f5fa2db597

Үөрүүлээх тэрээһин түмүгэр Клавдия Ивановна дириҥ ис хоһоонноох тылы эттэ. Арассыыйаҕа алта сыл субуруччу улахан куонкурустар лауреаттара, Арассыыйа бастыҥ иитээччилэрин 10 иһигэр киирэр ытыктанар киһи этиититтэн кылгатан билиһиннэриэм.

Кинигэ оҥоруутунунан дьарыктанар буолбутум 26-с сылыгар барда. Тоҕо саҕалаабыккыный диир буоллахха, 30-ча сыллааҕыта оҕону үөрэтэр, кыра оҕолорго ааҕар кинигэлэр кэмчи этилэр. Билигин даҕаны кэмчилэрин иитээччилэр билэҕит. Кыһалҕаттан суруйааччы буолбутум. Кинигэ оҥоруутун дэбигис киһи ылсыбат. Билигин дьиэҕэ олороммун, бу сылга үс кинигэни бэчээттэттим. 25 сыл устата “Айар” (“Бичик”) издатетельствоны кытары ыкса үлэлээтим.

Суорун Омоллоон, Амма Аччыгыйын кэннэ оҕолорго аналлаах, сиэргэ-майгыга үөрэтэр кэпсээннэр тахса иликтэр. Сахалыы остуоруйалар бааллар эрээри, оҕо ылынарыгар ыарахаттар. “Таал-таал эмээхсин” уонна “Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин” остуоруйалары аныгы кэм оҕолоро үчүгэйдик истибэттэр. Онон саха тыла үөрэхтээх киһи быһыытынан, сахалыы кэпсээннэри, остуоруйалары суруйууга баҕаран тураммын үлэлэһэбин.

Сахалыы сиэргэ-майгыга үөрэтэр кэпсээннэрэ, остуоруйалара суох оҕону хайдах иитиэххэ сөбүй? Иитээччилэр маныаха ыарахаттары көрсөрбүтүн этиниэх тустаахпыт. Оҕоҕо сахалыы кинигэлэр наадаларын туһунан “Кыым” хаһыакка суруллар. Инникитин улахан болҕомто ууруллара уолдьаста.

Соҕурууттан араас дьэрэкээн кинигэ бэчээттэнэн кэлэр. Ол эрэн ис хоһооннорун кэтээн көрдөххө, оҕону сиэргэ-майгыга, төрөөбүт дойдутугар, алааһыгар, ийэтигэр, аҕатыгар тапталга үөрэтэр кинигэлэр ахсаннаахтар. Наар үөрүүнү-көтүүнү өрө туталлар.

Онон кэнники сиэргэ-майгыга үөрэтэр кинигэлэри бэчээттиибин. Маныаха 26 сыл кинигэни оҥорбут сылларбыттан 20 сыл тухары Антонина Афанасьевна Григорьеваны уонна педагогическай наука кандидата Мария Петровнаны кытары үлэлиибин. Оҕо кинигэтэ тахсарыгар кыһаллар дьоммор махтанабын. Үөрэх министиэристибэтин өттүттэн улахан болҕомто ууруллубата.

Улууһум баһылыктарыгар махтанабын. Михаил Борисов, Алексей Федотов үөрэҕириигэ ураты болҕомтолорун уураллар. Аутсорсинг киирбитигэр, атын уулуустарга үөрэх тэрилтэлэригэр сарбыллыы барбытын истэбин. Биһиэхэ ыстаат миэстэтигэр хаалла.

Үөрэҕириигэ үлэлиир дьону өйүүр кэм кэллэ. 40-50 сыл үлэлээн баран, туохпут да суох. Наҕараада элбэх, түөспэр баппат. Быраастары судаарыстыба бэйэтин суотугар 7 сыл үөрэттэрэн баран, ол дьонноругар 2 мөл. солк. манньалаатаҕына эрэ үлэлииллэр. Биһиэхэ оннук 2 мөл.солк. биэрэллэрэ буоллар эрэ диибит. Сергей Шойгу оборона миниистиринэн ананаат, дойду Бэрэсидьиэнигэр туруорсан, 20-30 сыл үлэлээбит дьонноругар дьиэ ылаттаабыта. Биһиги, үөрэх эйгэтин үлэһиттэрэ, элбэхпит. Саатар, кыра бырыһыаннаах, чэпчэтиилээх ипотека биэрэллэрэ буоллар диэн баҕа санаалаахпыт. 40-50 сыл үлэлээн, туох эрэ өйдөбүллээх, илиибэр тутуурдаах хааллыбыт диэн этиэ этибит.

10-тан тахса сыллааҕыта Елена Христофоровна Голомарева миигин уонна Наталья Панкратьевнаны Судаарыстыбаннай Дума үөрэхтээһиҥҥэ сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Екатерина Кузьмичеваны кытары көрсүһүүгэ ыҥырбыта. Дэриэбинэттэн иккиэйэх кэлбиппит, хамнас кыратын туһунан эппиппит. Ол кэмҥэ уһуйааҥҥа оробуочай 3 тыһ. солк. хамнастааҕа. Олус соһуйбуттара. Балаһыанньаны билбэттэр этэ. Онон турар кыһалҕаны этэн иһиэххэ наада, оҕолорбут тустарыгар үлэлиэххэ.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением