Ил Түмэҥҥэ

Алексей Ильич ЕРЕМЕЕВ, СѲ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) спикерэ:

1. 2023 сыл элбэх событиелаах буолла. Ол эрэн ордук быыбары бэлиэтиибин. Ааспыт быыбарга СѲ Ил Түмэн 7-с ыҥырыытыгар биир дойдулаахтарым, намнар, 80 % -тан тахса куолаhы биэрэннэр, норуот дьокутаата буолбутум. Кэллиэгэлэрим баhыйар куоластарын ылан, Ил Түмэн спикеринэн талыллыбытым.
2. 2024 сылтан саамай кэтэhэр кэтэhиим диэн эйэ буолуута. Ийэ дойдубут бэйэтин усулуобуйатыгар илии баттаhан, анал байыаннай эпэрээссийэҕэ Арассыыйа кыайыылаах тахсарыгар баҕарабын.
3. Үгэс быhыытынан Саҥа дьыл бырааhынньыктааҕы остуолугар араас аhы астанабыт. Онно эбии быйыл духуопкаҕа бэйэм бултаабыт хааспын астаары сылдьабын. Этэ сымнаҕас буоллун диэн, ѳр соҕус хартыыhалаах ууга илитэбин. Оттон кыратык маринуйданар. Маринадка туус, хара биэрэс, кыhыл, биэрэс туттабын уонна кыратык дьаабылака уксуhун эбэбин. Уулаах отонунан хойуу соҕус соус оҥорон, хаас иhин-таhын бүтүннүүтүн үчүгэйдик сотобун. Оттон иhигэр специялары, дьаабылака, чернослив уган баран, балтараа чаас духуопкаҕа буhарабын. Буhарыгар иккитэ-үстэ уулаах отон соустан кутан биэрэбин. Оччоҕо хаас этэ сымнаҕас, минньигэс буолар.
4. 2024 сыл этэҥҥэ аастын. Ойуур баhаардара, уот-кураан турбатыннар, улахан уу кэлбэтин, ѳлгѳм үүнүүлээх ѳҥ сайын үүннүн. Ону кытта эhиил сүрдээх эппиэтинэстээх сыл — дойдуга Бэрэсидьиэн быыбара, оттон Дьокуускайга «Азия оҕолоро» VIII сайыҥҥы оонньуулар ыытыллыахтара. Ол үчүгэй эрэ түмүктээх буоллун. Ил-эйэ тосхойдун, анал байыаннай эпэрээссийэҕэ сылдьар уолаттарбыт дьиэлэригэр этэҥҥэ эргилинниннэр. Саха дьоно 2024 сылга бары түмсэн, сомоҕолоhон, ыарахан кэмнэргэ биир ѳйүнэн-санаанан салайтардахпытына кыайыылаах тахсыахпыт, инникигэ эрэлбит күүhүрүѳҕэ.

Саҥа сылга бар дьоммор үтүѳнү, кэрэни, или-эйэни уонна чэгиэн доруобуйаны баҕарабын! Саҥа дьылынан! Саҥа дьолунан!

Алена Николаевна АТЛАСОВА, Ил Түмэн социальнай бэлиитикэҕэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга сис Кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:

1. Тус бэйэбэр 2023 сыл сүрүн түмүгэ - Саха Сиригэр Ил Дархан, Ил Түмэн дьокутааттарын быыбара. Саха Сирин Судаарыстыбаннай мунньаҕар норуот дьокутаатынан үhүc болдьоҕум буолар. Дьокуускай куорат Киин уокуругун дьонугар-сэргэтигэр, миэхэ итэҕэйэн иккис төгүлүн талбыккытыгар махтанабын. Мин ааспыт ыҥырыылаах мунньахха Ил Түмэн дьиэ кэргэн уонна оҕо аймах дьыалаларыгар сис кэмитиэтин салайбытым, билигин Ил Түмэн социальнай бэлиитикэҕэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэбин саҕалаатым. Онон  үлэм эйгэтэ лаппа кэҥээтэ диэххэ сөп.

2. Кэлэр 2024 сыл үлэм чэрчитинэн улахан эппиэтинэстээх сыл. Арассыыйаҕа – Дьиэ кэргэн сыла, Саха Сиригэр – Оҕо саас сыла биллэрилиннэ. Онон бу сылга мин өрөспүүбүлүкэбит демографиятын тупсарар, кэскилбитин түстүүр элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ судаарыстыба өттүттэн көмө миэрэтэ элбииригэр, кинилэр сокуонунан олохтоммут бырааптарын толору туhаналларыгар үлэлэhиэхпит диэн былааннаахпын.

3. Саҥа дьыл кэтэhиилээх бырааhынньыгар хас биирдии хаhаайка дьиэ кэргэнин бэйэтин фирменнэй бүлүүдэтинэн күндүлүүр үгэстээх. Мин фирменнэй бүлүүдэм – дьаабылыканы, гранаты кытта буспут кус. Онно 1,5 – 2 кг кус; 2 ост.нь. мүөт; 2 ост.нь. сүөгэй;1 дьаабылыка; 1 гранат; туус, биэрэс наада. Куспутун үргүүбүт, иhин ыраастыыбыт, сууйабыт, куурдабыт. Сүөгэйгэ туус, биэрэс кутабыт, куспут иhин кичэйэн онон сотобут, онтон иhигэр бысталаммыт хахтамматах дьаабылыканы гранат сиэмэтин кытта булкуйан баран угабыт. Куспут таc өттүн убаҕас соҕус мүөтүнэн сотобут, куурда түhэбит.  Духуопкаҕа фольганан сабан угабыт. 180 кыраадыска духуопкаҕа 1 ч. 30 мүн. буһарабыт.

4. Бар дьоммун кэлэн иhэр 2024 сылынан ис сүрэхпиттэн эҕэрдэлиибин! Дьиэ кэргэн, Оҕо саас сылыгар, бастатан туран барыгытыгар доруобуйаны, этэҥҥэ буолууну баҕарабын. Кэлэр сыл дьиэ кэргэҥҥитигэр эйэни, дьолу түстээтин, оҕолор элбэх ситиhиилэнниннэр! Оҕо этэҥҥэ буолута – төрөппүт, дьиэ кэргэн дьоло!

Олег Олегович МАРКОВ, Ил Түмэн дьокутаата, «Саха» НКИХ генеральнай дириэктэрэ:

1. Ааһан эрэр 2023 сыл элбэх үтүө, умнуллубат түгэннэри бэлэхтээтэ. Сүрүн ситиһиибинэн биир дойдулаахтарым мэҥэлэр, итиэннэ Хаҥалас, Алдан улуустарын быыбардааччылара ѳйѳѳн, эбэҥки, саха, нуучча олорор, интэриэһинэй сирдээх-уоттаах, айылҕалаах 18 № Томмоттооҕу биир мандааттаах быыбардыыр уокурукка депутатынан талыллыбытым буолар.

2. Ил Дархан ахсынньы 22 күнүнээҕи Туһаайыытыгар «Саха» НКИХ Оҕо ханаалын арыйарыгар сорук туруорда. Хампаанньа иккис сылын оҕо сахалыы контенын оҥорон таһаарарга үлэлиир. Ойуулуктар, анимация, роликтар оҕо кыра сааһыттан төрүт тылынан саҥарарыгар, сахалыы эйгэҕэ иитиллэн улаатарыгар төһүү буолаллар. Ил Дархан Айсен Николаев бу үлэбитин эрэнэн-итэҕэйэн, салгыы сайдарбытыгар туһаайбыта үөрүүлээх диэн махтанабын. Ону таһынан, 2024 сылга Сахабыт Сиригэр 8 сыл буолан баран ыытыллар «Азия оҕолоро» норуоттар икки ардыларынааҕы VIII спортивнай оонньууларбытын аан дойдуга киэҥник сырдатар соруктаахпыт.

3. Дьоро күҥҥэ оҕолорбутунаан мүѳттээх торду астыыбыт. 3 сымыыты 1 ыстакаан саахары кытта булкуйуллар, ууллубут 120 г сиир арыыны эбиллэр. 4 ост. ньуоска мүѳккэ 1 ч. ньуоска суоданы кутан булкуйан баран, кыра уокка кыратык тэптэриллэр. Оттон сылаастыы бурдуктаан, тиэстэни мэһийэҕин уонна 12 коржик гынан, духуопкаҕа буһараҕын. Кремэ 500 г сүөгэй эбэтэр сгущёҥка, 300 г маскарпоне сыыртарн оҥоhуллар.

4. Сахам Сирин дьонун, быыбардааччыларбытын, көрөөччүлэрбитин саргылаах Саҥа дьылынан эҕэрдэлиибин! Ааһан эрэр 2023 сыл норуот биир сомоҕо буолан дойдубутун көмүскүүр кыахтаахпытын көрдөрдө. Ол бигэ турукпутун ыһыктыбакка, саҥа сылга ситиһиилээх буолуоххайыҥ! Дьолу-соргуну баҕарабын, олоххут уйгута улааттын, үтүө ыраларгыт туоллуннар!

Андрей Юрьевич НИКОЛАЕВ, Ил Түмэн Хонтуруоллуур кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:

1. Ил Түмэн быыбарыгар кыттыы.
2. 2024 сыл кыайыыны аҕаллын, эйэ олохтоннун.
3. «Крабовай Дракон» салааты бэлэмниэм. 2 буспут сымыыты, дьаабылаканы, 200 г крабовай палочкалары куубуктуу быhабыт, ууллубут сыыры түѳркэлээн эбэбит. От күѳх луук, укуруоп, күѳх салат кырбаан кутабыт. Булкуйан баран, майонезтыыбыт, туустуубут. Салааппытын тэриэлкэҕэ Дракон быhыылаан уурабыт. Крабовай палочкаларынан атахтарын, кѳхсүн тиистэрин оҥоробут. Оттон кѳхсүгэр от күѳх туманы кутабыт.
4. 2024 сыл бар дьоммор чаҕылхай түгэннэринэн баай буоллун, баҕа санааларгыт туоллуннар! Сахабыт Сирэ чэчирии сайдарын туhугар айымньылаах үлэҕит үтүѳ түмүктээх буоллун. Бырааhынньык күннэрин дьиэ кэргэҥҥит сылааhыгар атаарыҥ, үѳрүҥ-кѳтүҥ! Саҥа дьылынан!

Андрей Михайлович НАХОДКИН, Ил Түмэн сир сыhыаннаhыыларыгар, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис Кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:

1. Ааһан эрэр сыл саамай чаҕылхай — быыбардар. Ил Дархаммытын таллыбыт, VII ыҥырыыга Ил Түмэн дьокутааттара быыбарданныбыт. Биэс сыл үлэлииргэ хайысха бэрилиннэ.
2. Анал байыаннай дьайыы кыайыынан түмүктэнэрин долгуйа кэтэһэбит, бары кѳмѳлѳhѳбүт. Киһини долгутар олус элбэх реформа буолбатар дии саныыбын да, олохтоох бэйэни салайыныы сокуона дойду үрдүнэн олоххо киирдэҕинэ, эмиэ элбэх уларыйыы тахсара буолуо.
3. Сѳбүлүүр бүлүүдэбит — убаhа этиттэн стейк. Сахалыы халахытан буhарыллар.
4. Саҥа дьыл күн аттыгытыгар саамай күндү, таптыыр чугас дьоҥҥут баар буоллуннар! Уонна оннук сылы эргиччи буоллун! Өссө элбии, эбиллэ турдуннар!

Нюргуяна Юрьевна ЗАМОРЩИКОВА, Ил Түмэн дьокутаата, «Новые люди» фракция салайааччыта:

1. 2023 сылга миэхэ быыбардааччылар үрдүк итэҕэллэрин биэрэннэр, Ил Түмэн дьокутаатынан буоллум.

2. 2024 сыл Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн, Саха Сиригэр Оҕо саас сылларынан биллэрилиннилэр. Бу сылы мин «Новые люди» фракция салайааччытын саҥа статуhугар кѳрсѳбүн. Элбэх оҕолоох ийэ буоламмын, бу сыл дьиэ кэргэҥҥэ анаммытыттан үѳрэбин. Оҕону үлэнэн иитии туhунан бырагыраамам чааhын олоххо киллэриэм диэн эрэнэбин. Кэлэр сылга былаан элбэх, сокуонунан сүрүннэнэр проблемалары быhаарарга үлэлэhиэхпит.

3. Саха дьоно эт аhы сѳбүлүүбүт. Бырааhынньык остуолугар сыыр соустаах эти астанабыт. Ынах эбэтэр убаhа этин обургу кырбаhын кыратык ибили сынньабыт, хойуутук хартыыhанан уонна специяларынан, ол иhигэр хайаан да паприканан, сотобут. Эти хас да сиринэн дьѳлѳ анньан, онно специялары эмиэ угабыт. Хас да чаас туруорабыт, сүмэhинэ таҕыстаҕына, ону дьѳлбүт сирдэрибитигэр кутан биэрэбит. Оттон эти фольганан үс хос суулаан баран, духуопкаҕа 3-4 чаас орто уокка буhарабыт. Остуолга сыыр соустаан, гранатынан киэргэтэн уурабыт.

4. Ѳрѳспүүбүлүкэ бары олохтоохторун кэлэн иhэр 2024 сылынан эҕэрдэлиибин! Эйэни, кытаанах доруобуйаны, дьиэ кэргэҥҥитигэр дьолу уонна табыллыыны баҕарабын!

Светлана Николаевна ДАВЫДОВА, Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар сис Кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:

1. Үѳрүүлээх түгэнинэн кыыhым мин суолбун батыhан, Медицинскэй институткка киирбитэ буолла.
2. Олохтоох нэhилиэнньэ доруобуйата туспарсыгар, олоҕо уhууругар баҕарабын. Саха Сиригэр Оҕо сылыгар оскуола мэдиссиинэтэ сайыннын, оҕолорбут доруобай буоллуннар, үүннүннэр-сайынныннар.
3. Харта остуолга баарын сѳбүлүүбүн. Оҕурсуулаан, эриэппэ лууктаан, биэрэстээн, туустаан, кыратык оливка арыытын кутан уурабын.
4. Саха Сирин ас биирдии ийэтин курдук, эйэ олохтоноругар, оҕолорбут доруобай буолалларыгар баҕарабын. Саха Сирин олохтоохторугар бары үтүѳнү, нус-хас олоҕу, чугас дьоҥҥут атыгытыгар куруук баар буолалларыгар баҕарабын!

Владимир Михайлович ПРОКОПЬЕВ, Ил Түмэн олохтоох салайыныыга сис Кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:

1. 2023 с. Бу күһүҥҥү быыбарга дойдум дьоно итэҕэйэннэр өссө төгүл Ил Түмэҥҥэ таланнар республикам, төрөөбүт улууһум боппуруостарын быһаарсарбар кыах биэрбиттэрэ буолар.
2. Үүнэр сылга сүрүн күүтэрбит анал дьаһыы түргэнник кыайыыннан түмүктэнэн эйэлээх олох кэлэрэ, сахабыт ыччаттара бука бары этэҥҥэ эргиллэн кэлэллэрин күүтэбит.
3. Сахалыы астаах остуол. Иhэ харталаах бэрэски.
4. Сахам сирин олохтоохторун кэлэн иһэр Саҥа дьылынан эҕэрдэлиибин! Бука барыгытыгар чэгиэн доруобуйаны, толору дьолу, барытыгар ситиһиилэри, эйэлээх халлааны баҕарабын!

Георгий Русланович БАЛАКШИН, Ил Түмэн ыччат дьыалаларыгар, физкултуураҕа уонна успуорка сис Кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:

1. Ил Түмэн быыбара уонна сыбаайбам миэхэ бэлиэ түгэнинэн буоллулар.
2. 2024 сылга «Азия оҕолоро» норуоттар икки ардыларынааҕы VIII спортивнай оонньуулар Дьокуускайга үрдүк тэрээhиннээхтик ааhыахтара диэн эрэнэбин. Ол туhугар бары сүбэбитин холбоон, күүскэ үлэлии сылдьабыт.
3. Үгэс буолбут «Оливье» салааты ордоробун.
4. Кэлэр сылга Сахам Сирин олохтоохторугар бары эйгэҕэ кыайыыны-хотууну баҕарабын!