Ил Түмэҥҥэ

Петр Гоголев парламент хонтуруоллуур үлэтин туһунан санаатын эттэ

СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев уочараттаах XIII пленарнай мунньах түмүгүнэн «Парламент хонтуруоллуур үлэтин туһунан» уонна «Хонтуруоллуур кэмитиэт» туһунан сокуоҥҥа көннөрүү киллэрэр туһунан” сокуоннарга санаатын эттэ. Кини бу сокуоннар Ил Түмэн хонтуруоллуур боломуочуйаларын күүһүрдэргэ туһуламмыттар диэн бэлиэтээтэ.

Ил Түмэн XIII-с пленарнай мунньаҕар норуот дьокутааттара «СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын хонтуруоллуур кэмитиэтин туһунан» сокуоҥҥа уларытыы киллэрэр туһунан» уонна «Саха өрөспүүбүлүкэтигэр парламент хонтуруолун туһунан” сокуоннары ылыннылар. Маны таһынан Хонтуруоллуур кэмитиэт 2019 сыллаах үлэтин түмүгүн туһунан иһитиннэриини кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Евгений Перфильев оҥордо. Кэмитиэт сокуону толорууну хонтуруоллуур, сокуон нэһилиэнньэҕэ төһө көдьүүстээҕин быһаарар.

«Хонтуруоллуур кэмитиэт тиһигин быспакка үлэлиэхтээх. Ол иһин “Саха өрөспүүбүлүкэтигэр парламент хонтуруола» диэн саҥа сокуону ылыныллыбыта, биһиги сорукпутунан бу сокуон ситимнээхтик үлэлиирин ситиһии буолар. Ол эбэтэр хонтуруоллуур боломуочуйабытын күүһүрдэбит», — диэн Петр Гоголев тоһоҕолоон эттэ.

Санатар буоллахха, Хонтуруоллуур кэмитиэт 2019 сыллаах үлэтин отчуотун кэнниттэн дьокутааттар парламент хонтуруолун үлэтин көдьүүһүн үрдэтэр оробуочай бөлөх тэрийэр туһунан боппуруоһу көтөхпүттэрэ. Маныаха спикер Петр Гоголев Ил Түмэн VI-с ыҥырыылаах үлэтин иһинэн парламент хонтуруоллуур үлэтэ кэҥииригэр эрэнэрин эттэ.

Сэрии сылын оҕолорун туһунан сокуоҥҥа уларытыы киллэрдилэр

Ил Түмэн XIII уочараттаах пленарнай мунньаҕар «Аҕа дойду улуу сэриитин сылларын оҕолорун социальнай өйөбүллэрин туһунан» өрөспүүбүлүкэ сокуонугар уларытыы киллэрэр туһунан» сокуон барылын ылыннылар.

Сокуон барылын дьокутааттар Петр Гоголев, Антонина Григорьева, Виктор Губарев, Феодосия Габышева, Михаил Гуляев, Юрий Николаев, Виктор Прокопьев, Мария Христофорова, Владимир Чичигинаров, Петр Аммосов, Игорь Григорьев, Любовь Явловскай, Наталья Румянцев, Семен Березин, Роза Солнышкина көҕүлээн киллэрбиттэр. Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Чичигинаров иһитиннэрии оҥордо. 

2018 сыллаахха Өрөспүүбүлүкэ парламена СӨ бырабыыталыстыбата бэлэмнээбит «Аҕа дойду улуу сэриитин сылларын оҕолорун социальнай өйөбүллэрин туһунан» сокуону ылыммыта. Норуот дьокутааттара Өйдөбүнньүк уонна албан аат сылыгар сокуоҥҥа кэккэ уларытыылары киллэрэргэ быһаарбыттар. Пленарнай мунньах кэмигэр алта көннөрүүнү ырыттылар. Парламентарийдар «Сэрии сылларын оҕолоро» категориятыгар киирсэр сылы уһаттылар – 1945 сыл ахсынньы 31 сылыгар диэри.

Вице-спикер Антонина Григорьева Ил Түмэн доруобуйа харыстабылыгар, социальнай көмүскэлгэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга кэмитиэтигэр улахан үлэ ыытыллыбытын бэлиэтээтэ.

Санатар буоллахха, өрөспүүбүлүкэ сокуонунан сэрии сылын оҕолоругар ый ахсын 1 тыһ. солк. төлөнөр. Сыл ахсын диспансеризацияны ааһаллар, доруобуйаларын туругун бэрэбиэркэлэнэллэр. Үс сылга биирдэ өрөспүүбүлүкэ санаторийдарыгар сынньанар-эмтэнэр путевкаларын сыанатын аҥаарын судаарыстыба уйунар. Сэрии оҕолоро статуһу сүкпүт дьон социальнай өҥөлөрү оҥорор тэрилтэлэргэ уочарата суох сылдьаллар. Бу социальнай миэрэлэр өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн үбүлэнэллэр.

«Аҕа дойду улуу сэриитин сылларын оҕолорун социальнай өйөбүллэрин туһунан» өрөспүүбүлүкэ сокуонугар уларытыы киллэрэр туһунан» сокуон барылын дьокутааттар бары өйөөтүлэр уонна иккис, бүтэһик ааҕыыга ылыннылар.

Тулаайах оҕолорго көмө

XIII пленарнай мунньахха «СӨ  тулаайах оҕолорго уонна төрөппүттэрин көрүүтэ-истиитэ суол хаалбыт оҕолорго социальнай көмөнү оҥоруу судаарыстыбаннай боломуочуйаны толорууга көрүллэр биир кэлим көмө (субвенция) туһунан» сокуон бырайыага бастакы ааҕыыга бигэргэннэ. Бу сокуон бырайыага СӨ быраабыталыстыбатын быһаччы көҕүлээһининэн олоххо киирдэ. Ил Түмэҥҥэ дьиэ кэргэн уонна оҕо дьыалаларыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Валерий Лютый  бу сокуону бастакы ааҕыытыгар ылынарга этии киллэрбитэ тута өйөннө. Санатар буоллахха, бу сокуон барыла РФ бүддьүөтүн кодексатын 140-с ыстатыйатын 5 чааһын ирдэбилигэр сөп түбэһиннэрэн оҥоһулунна. Бырайыак икки сүрүн ыстатыйаттан уонна сыһыарыылартан турар. Тулаайах оҕолорго уонна төрөппүттэрэ көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт оҕолорго  биир кэлим көмө (субвенция) хайдах бэриллэрэ, оҥоһуллара тустаах сокуоҥҥа барыта сиһилии ыйыллар.

Үөрэнээччилэр  оскуолаҕа босхо аһыахтара

Ил Түмэн пленарнай мунньаҕар «СӨ үөрэҕин туһунан» сокуон 3 уонна 19 ыстатыйаларыгар уларытыыны киллэрии маҥнайгы ааҕыыга ылылынна. Ол курдук, манна оскуола үөрэнээччилэрин  таһыы уонна аһынан хааччыйыы боппуруостара быһаарылыннылар. Бу сокуон бырайыага СӨ быраабыталыстыбата быһаччы көҕүлээһининэн олоххо киирдэ. Санатар буоллахха,  былырыын  бэс ыйын 17 күнүгэр «РФ үөрэҕин туһунан» федеральнай сокуон 40-с ыстатыйатыгар уларытыыны киллэрии чэрчитинэн,  өрөспүүбүлүкэ тустаах сокуонугар уларытыы киллэрилиннэ.  Тустаах сокуоҥҥа итинник хабааннаах уларытыыны киллэрэн, оскуола оҕолорун күнүскү аһылыгынан хааччыйыы ороскуотун өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтэ уйунар буолла. 

Бу уларытыыга Үөһээ Бүлүү улууһун үөрэҕин управлениетын начаалынньыга Спиридон Борбуев: «Оскуолаҕа үөрэнээччилэри босхо аһатыы киирбитэ үчүгэй. Үстэн-түөртэн элбэх үөрэнээччилээх төрөппүттэргэ  барыстаах буолара чуолкай. Билигин оскуолаҕа ыйга аска биир оҕоттон, ортотунан, 1000 солк. курдугу хомуйаллар», — диэн санаатын үллэһиннэ.

Спорт кулууптарын туһунан

Пленарнай мунньахха Ил Түмэн дьокутааттара «Кулуубнай спорду сайыннарыы туһунан» төгүрүк остуолга киирбит этиилэр тустарынан» диэн уураах барылын ылыннылар.   2019 сыл ахсынньы 16 күнүгэр буолбут төгүрүк остуолга баар кыһалҕалар этиниллибиттэрэ, чуолаан коммерческайа суох спорт кулууптара үбүлэммэттэрин, тыа сирдэригэр маассабайдык спордунан дьарыгы киллэрии үлэтэ ыытыллыбатын уонна бу хайысханан дьарыктанар тренердэр суохтарын туһунан кыһалҕалар этиллибиттэрэ.

Төгүрүк остуол түмүгэр кыттааччылар спортивнай-физкультурнай кулууптар тиһиктэрин тэрийэр наадалааҕын, аныгы үйэҕэ нэһилиэнньэ маннык спорт көрүҥэр наадыйарын бэлиэтээн тураннар, СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕар, СӨ бырабыыталыстыбатыгар, муниципальнай тэриллии баһылыктарыгар уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэргэ этиилэри киллэрбиттэрэ. Ол курдук, чуолаан Ил Түмэҥҥэ «Спортивнай уопсастыба уонна спортивнай кулууптар үлэлэрин бэрээдэктээһин туһунан» Саха өрөспүүбүлүкэтин сокуонугар уларытыы киллэрэр туһунан этии киирбит. Ону таһынан спортивнай кулууптар биир кэлим балаһыанньаларын бигэргэтэр туһунан, ол инниттэн спортивнай кулууптар үлэлэрин сүрүннүүр федеральнай сокуоҥҥа уларытыыны көҕүлээн киллэрэр ирдэнэрин бэлиэтээбиттэр. Итиэннэ Саха өрөспүүбүлүкэтигэр физическай култуура эйгэтигэр өҥө оҥорор тэрилтэлэри дохуоттан киирэр нолуоктан босхолуур туһунан эппиттэр. Бу рекомендацияларынан уураах барылын Ил Түмэн XIII пленарнай мунньаҕар норуот дьокутааттара ылыннылар.