Ил Түмэҥҥэ

Бастакы боппуруоһунан “СӨ бүддьүөт тутулун уонна көрүү (процеһын) туһунан” сокуоҥҥа уларытыы киллэрэр сокуон барылын көрдүлэр. Бу сокуон барыла Саха Өрөспүүбүлүкэтин баһылыгын сорудаҕынан оҥоһуллубут уонна уочараттаах үбү тыырыы сылларыгар өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн көрүү болдьоҕун кыччатарга, ону таһынан сокуону оҥорор уонна ситэриилээх былаас  “нулевой ааҕыы” иһинэн бүддьүөт туһунан барыл сүрүн өрүттэрин эрдэ ырытыһан быһааралларыгар туһуламмыт.

Ил Дархан көҕүлээбит сокуонун барылын үп миниистирэ Валерий Жондоров билиһиннэрдэ. Кини “нулевой ааҕыынан” судаарыстыбаннай бүддьүөтү ылыныы түргэн уонна хаачыстыбалаах буоларын, тоҕо диэтэххэ, норуот дьокутааттара уонна өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн барылын сүрүн өрүттэрин сиһилии ырытан, биир быһаарыыга кэлэн, сокуон барылын быһыытынан бэлэмнээн Ил Түмэн уочараттаах пленарнай мунньаҕын көрүүтүгэр киллэрэр буолуохтарын туһунан эттэ.   

Ол курдук, дьокутааттар Саха Өрөспүү­бүлүкэтин 47 сокуонун 4 ыстатыйатыгар уларытыы киллэрэр туһунан сокуон барылын бүтэһик ааҕыыга ылыннылар.

Пандемия кэмигэр тыҥаан турар боппуруостартан биирдэстэринэн урбаанньыттары өйөөһүн боппуруоһа буолар. Пленарнай мунньахха “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр нолуок бэлиитикэтин туһунан” СӨ сокуонугар уларытыы киллэрэр туһунан” сокуон барылын көрдүлэр. Бу эмиэ Ил Дархан көҕүлээбит сокуонун барылынан буолар. Докумуону экономика миниистирэ Майя Данилова билиһиннэрдэ.  Сокуон барыла өрөспүүбүлүкэҕэ коронавирус ыарыыта тарҕаммытын түмүгэр уустук балаһыанньаҕа түбэспит орто уонна аччыгый урбаанньыттары өйөөһүҥҥэ туһуламмыт.

Сокуон барыла тугу мэктиэлиирий? Урбаанньыттарга нолуок ставкатын намтатыы, баайдарыгар-дуолларыгар уонна тырааныспардарыгар төлүүр нолуоктан босхолооһун туһунан этиллэр. Ол эрээри бу сокуон барылынан кинилэр бары хапсыбаттар.  Нолуок ставкатын туризмҥа үлэлиир, гостиницалаах, дьону-сэргэни аһатар, доруобуйа харыстабылын, үөрэҕи биэрии, култуура, көрү-нары тэрийии, спорт эйгэлэригэр уонна олоххо-дьаһахха көмө өҥөлөрү оҥорор урбаанньыттарга кыччатар туһунан этиллэр. 

Холобур, гостиница бизнеһинэн дьарыктанааччыларга нолуоктарын ставкатын кыччатар, дьону-сэргэни аһатыынан дьарыктанааччыларга баай-дуол нолуогуттан босхолуурга этиилэр киирбиттэр. Оттон дьону таһар автобустаах тэрилтэлэри тырааныспар нолуогуттан босхолуур туһунан этиллэр. 

Орто уонна аччыгый бизнес үлэлэрин тэрийэллэригэр арендаҕа офис, дьиэ биэрэр тэрилтэлэр дохуоттара 50% түспүт буоллаҕына, баай-дуол иһин нолуоктарын төлөбүрдэригэр чэпчэтии киллэрэр туһунан нуорма олохтонуон сөп. 

Маны таһынан, сокуон барыла бөҕү кытта үлэлиир регионнааҕы оператордарга эмиэ нолуок төлөөһүнүгэр чэпчэтиилэри мэктиэлиир. Ол курдук тырааныспар уонна баай-дуол нолуоктарыттан босхолуур, ороскуоттара кыччаабатах регионнааҕы оператордарга нолуоктарын ставкатын намтатар.

2020 сылга өрөспүүбүлүкэҕэ дьарыктаах буолуу киинин нөҥүө үлэһиттэри тардыбыт тутуу тэрилтэлэрин тырааныспар уонна баай-дуол нолуоктарыттан босхолуур. Өскөтүн ороскуоттара кыччаабатах буоллаҕына, кинилэргэ нолуоктарын ставкатын намтатар туһунан этиллэр. Дьокутааттар Виктор Федоров, Сергей Никонов нолуоктарыгар чэпчэтиигэ наадыйар урбаанньыттар сорох категориялара бу сокуон барылыгар киирбэтэхтэрин ыйдылар.   Дьокутааттар уураахха кэккэ уларытыылары киллэрэр туһунан этиилэрин ылынан туран, сокуон барылын иккис уонна бүтэһик ааҕыыга ылыннылар. 

Пленарнай мунньахха  "Саха Өрөс­пүүбү­лүкэтигэр элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр хапытаалынай өрөмүөн­нэрин тэрийии туһунан" СӨ сокуонугар уларытыы киллэрэр туһунан” сокуон барылын көрдүлэр. Сокуон барылын өрөспүүбүлүкэ баһылыга уонна бырабыыталыстыба көҕүлээн киллэрбиттэр. Дакылааттааччы, энергетика уонна ОДьКХ миниистирэ Дмитрий Садовников эппитинэн, сокуон барыла федеральнай сокуоҥҥа киирбит уларыйыыларга сөп түбэһиннэрэн уонна өрөспүүбүлүкэ сокуонун ситэрэн-хоторон биэрэр сыалтан оҥоһуллубут. Итиннэ этиллэринэн, хапытаалынай өрөмүөн туһунан регионнааҕы бырагыраамаҕа РФ Бырабыыталыстыбатын кытары сөбүлэһии кэнниттэн, өрөспүүбүлүкэ ыйааҕынан сабыллар нэһилиэнньэлээх пууннар элбэх кыбартыыралаах дьиэлэрэ киирбэттэр, ол эбэтэр усунуос­тан босхолоноллор. Маны таһынан сокуон барылынан сэрии бэтэрээннэрэ олорор дьиэлэрин хапытаалынай өрөмүөнүн иһин усунуос төлүүртэн босхолоноллор. Өрөспүүбүлүкэҕэ 80 сэрии бэтэрээнэ олорор, ол онтон Регионнааҕы хапытаалынай өрөмүөн пуондатын чахчыларынан 55 бэтэрээн усунуос төлүүр эбит.   Сокуон барылын дьокутааттар ылыннылар.